Profilaktyka i Terapia Uzależnień
Temat: Profilaktyka przynależności do subkultur.
Dr G. Durka
Struktura pracy:
Wstęp……………………………………………………………………………. 3
1. Wielkość subkultur – próba systematyzacji………………………… ……….. 4
1.1. Podstawowe pojęcia związane z subkulturą…………………………… 4
1.2. Podstawowe cele subkultury………………………………………….. 7
1.3. Założenia ideologiczne subkultur…..………………………………... 7
1.4. Sfera obyczajowości subkultur……………………………………….. 8
1.5. Image …………………………………………………………………. 8
1.6. Aktywność twórcza …………………………………………………….9
2. Subkultury w świetle nauk……….……...…………………………………... 9
2.1. Kontestacja subkultur – pojęcia i rodzaje……..……………………… 9
2.2. Typy podkultur młodzieżowych…………………….………………... 12
2.3. Fenomenologia subkultur młodzieżowych…………………................ 14
3. Charakterystyka poszczególnych subkultur ……….……………………..... 15
3.1. Subkultura Heavymetalowców i Depechowców.………..………….. 15
3.2. Subkultura Szalikowców i Dresiarzy.………………………………. 16
3.3. Subkultura Satanistów i Punków ………………………………..…... 17
3.4. Subkultura Raperów i Anarchistów………………………………….. 18
3.5. Subkultura Jumoli i Rastafarianów ……………………….…………. 18
3.6. Subkultura Rolkarzy i Killersów……………………………………...19
3.7. Pozostałe znane subkultury …………………………………………...19
4. Profilaktyka przynależności do subkultur ………………………………… 20
4.1. Destrukcyjne elementy oddziaływania subkultur……….………….. 20
4.2. Oddziaływanie profilaktyczne ukierunkowane na młodzież.............. 21
4.3 Diagnoza problemu przynależności do subkultur ………….............. 23
4.4. Profilaktyka i jej uwarunkowania…………………………………….24
4.5. Dziedzictwo subkultury – próba oceny……………………………… 25
Zakończenie………………………………………………………………..…… 26
Bibliografia………………………………………………………………….….. 27
Wstęp
Istotą rozwoju społecznego człowieka jest fakt, iż dokonuje się on przez uczestnictwo w różnego rodzaju grupach społecznych. Najważniejszą i zarazem pierwszą z nich jest rodzina, następnie przedszkolne i szkolne grupy rówieśnicze.
Do najistotniejszych funkcji grupy rówieśniczej należy: zastępowanie rodziny,
stabilizacja osobowości, budowanie poczucia własnej wartości, określanie standardów zachowania, umożliwianie negocjowania z dorosłymi obowiązujących zasad postępowania, rozwijanie kompetencji społecznych, przekazywanie wzorów zachowań i stwarzanie warunków do ich naśladowania. Grupa zapewnia wsparcie i umożliwia artykułowanie własnych przekonań. Potrzeba akceptacji ze strony kolegów jest do tego stopnia nasilona, iż w celu jej zaspokojenia młody człowiek może podejmować zachowania konformistyczne, niezgodne z akceptowanymi przez siebie wartościami.
Dopiero w końcowej fazie dorastania zwiększa się poczucie własnej odrębności, tendencje konformistyczne ulegają stopniowej redukcji, a zachowania młodego człowieka stają się w większym stopniu autonomiczne i dojrzałe. Młodzi dorastający ludzie znajdują się w specyficznej sytuacji społecznej. Osiągnęli już dojrzałość biologiczną, nie są, więc już dziećmi. Jednocześnie jednak nie przyznaje się im praw i nie nakłada obowiązków, charakterystycznych dla ludzi dorosłych. Charakter okresu młodości dobrze opisuje pojęcie „moratorium”, czyli odroczenie. W związku z pobieraniem nauki odroczona jest odpowiedzialność, związana z finansowaniem swojego utrzymania. Podobnie jest z założeniem rodziny i opieką nad dziećmi. Psychospołeczne moratorium to swoisty okres ochronny, pozwalający młodym ludziom na wypróbowywanie różnych rodzajów aktywności bez konieczności ponoszenia wielu konsekwencji nietrafnych wyborów
1.Wielkość subkultur – próba systematyzacji.
Subkultury młodzieżowe reprezentują sferę zmiany rzeczywistości społecznej. Subkultury pojawiły się, jako „ wyraz niezgody na zastany świat: jego instytucje, wzory społeczna, normy kulturowe i obyczajowe”.[1] By przedstawić podstawowe elementy rozróżniające odróżniające i charakteryzujące subkultury młodzieżowe należy przyjąć cztery kryteria: założenia ideologiczne, obyczajowość, Image oraz aktywność twórczą grup.
1.1. Podstawowe pojęcia związane z subkulturą.
Każdy człowiek od urodzenia do śmierci przebywa w różnych grupach społecznych. Z przyczyn naturalnych jest to rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjaciół czy znajomych z pracy. Bardzo często by zaspokoić potrzebę czasu wolnego wiele młodych jednostek staje się członkami grup patologicznych takich jak subkultury młodzieżowe o charakterze destrukcyjnym dla osobowości dzieci i młodzieży, a nawet o charakterze przestępczym. Literatura przedmiotu z zakresu subkultur kultur alternatywnych bada zachowania ich członków pod kontem psychologicznym (potrzeby, motywacje, zachowania) oraz pedagogicznym (profilaktyka i resocjalizacja grup patologicznych w środowisku otwartym oraz zakładach poprawczych i wychowawczych).
Subkultury młodzieżowe działają:
· W szkołach podstawowych i szkołach średnich,
· Na uczelniach,
· W zespołach muzycznych,
· W środowisku pozaszkolnym.
·
„ Pojecie subkultura w potocznym rozumieniu stawiane jest w jednym szeregu z takimi określeniami jak: nieprzystosowanie społeczne, patologia społeczna oraz kojarzy się z negacją obowiązujących wzorów kulturowych, z rewoltą i buntem”[2].
Według Mirosława Pęczaka subkultura „ to względnie spójna grupa społeczna, pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażająca swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury”[3]. Z kolei Tadeusz Paleczny przez grupę subkulturową proponuje rozumieć „ taką cześć grupy kulturowej, która neguje bądź odrzuca pojedyncze normy i wartości albo usiłuje zakwestionować funkcjonalność całego systemu norm i wzorów kulturowych, podlega i jest zmuszona się podporządkować. Grupa subkulturowa nie powstaje i nie działa w próżni kulturowej czy społecznej, określa przy tym swoje cele, wartości i normy na podstawie stosunku opozycji względem kultury, z której się wywodzi i którą neguje”[4].
Czesław Czapow określa subkulturę, „ jako pewien układ wzorów kulturowych, odpowiednio wyselekcjonowanych ze względu na charakterystyczne cechy określonego, partykularnego środowiska społecznego i ze względu na cechy ról społecznych, które dla tego środowiska są charakterystyczne”[5].
W każdym razie wydaje się, że niezależnie od sposobu definiowania subkultury jej skład wchodzą następujące elementy:
a) Względnie spójna grupa społeczna, w której na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń, a nieraz również norm, wartości i wzorów odpowiadających członkom grupy i ich obowiązujących, wytwarzają się dość trwałe więzi miedzy jej członkami;
b) Grupa wyrażająca swoja odrębność poprzez zanegowanie całego systemu kulturowego lub niektórych jego elementów ( to jest wartości stanowiących podstawę tej kultury oraz całego zespołu instytucji na nich opartych), lub tez poprzez zanegowanie oraz propozycje kultury alternatywnej, które sytuują się równolegle obok kultury dominującej;
c) Grupa subkulturowa - z racji swojej odrębności pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego.
„Subkultura w ujęciu opisowym określa wyodrębniony według jakiegoś kryterium ( etnicznego, zawodowego, religijnego i demograficznego) segment życia społecznego i kulturę. Można, więc mówić np. o subkulturze jakiejś grupy etnicznej ( amerykańskich Murzynów), zawodowej ( lekarzy, inżynierów, księży), czy religijnej ( świadków Jachowych). Można też mówić o subkulturze żołnierzy, policjantów, bezrobotnych, kobiet itp. W takim ujęciu subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na zjawiska kulturowe wyższe, niższe, gorsze, lepsze.
W subkulturze mamy do czynienia z przechodzeniem przez trzy zasadnicze fazy: subkultura jest wstępna faza procesu, którego wynikiem jest kultura alternatywna, faza pośrednia jest kontrkultura. Proces przebiega, więc następująco: subkultura – kontrkultura – kultura alternatywna. Pojęcie podkultury według R. Dyoniziak „ podkultura występuje, gdy, wiele jednostek ma problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzy między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości”[6].
Czesław Matusiewicz z punktu widzenia psychologicznego wymienia cztery elementy każdej podkultury: swoisty język, swoistą tonację uczuciowo- emocjonalną, specyficzne formy zachowania oraz specyficzny system wartości. Przynależność do określonych subkultur młodzieżowych niejednokrotnie wzbudza niechęć w społeczeństwie. Funkcjonowanie subkultur młodzieżowych jest w dużej mierze uzależnione od stabilnej sytuacji politycznej, gospodarczej kraju, od szans i możliwości zaspokajania potrzeb młodzieży. Agresja zewnętrzna młodzieży i bunt są ucieczką od własnych problemów. Członkowie subkultur często są sprawcami przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, mieniu. Ich zachowanie cechuje chęć wyżycia się, szpan, brutalność, chuligaństwo i wandalizm.
„Subkultury młodzieżowe stanowią, zatem integralny składnik kultury alternatywnej w zakresie wartości, postaw i wzorców zachowań charakterystycznych dla wyodrębnionej, małej grupy społecznej. Poprzez uczestnictwo w subkulturach młodzież wyraża swój stosunek do wartości, począwszy od oficjalnej kultury, polityki, organizacji społecznych, norm etycznych po standardy postępowania”[7].
Trójfazowy okres rozwoju spontanicznej kultury młodzieżowej:
* Subkultura młodzieżowa – chęć odróżnienia się od reszty społeczeństwa głównie przez zewnętrzne atrybuty- ubiór, styl spędzania czasu wolnego, język. Wzory zachowania tego rodzaju grup mieszczą się w ramach powszechnie obowiązującego porządku społecznego.
* Okres kontrkultury - młodzież uświadamia sobie wtedy swoją odrębność pokoleniową i kulturową, protest przeciwko zasadom funkcjonowania oraz wartościom, tworzącym fundament społeczeństw zachodniego kręgu kulturowego. Zakwestionowanie świata rządzonego przez wartości materialne, nastawionego na efektywność i zysk.
* Faza kultury alternatywnej - stadium najbardziej dojrzałe: totalna krytyka zastanego świata dorosłych jest powoli zastępowana przez próby kreowania wzorców i zachowań pozytywnych. Społeczności alternatywne są nastawione raczej na twórczą aktywność na obrzeżach głównego nurtu kulturowego niż atakowanie starego systemu.
1.2. Podstawowe cele subkultury.
„W grupach subkulturowej młodzieży panowało dość powszechne przekonanie, że zmianom w kulturze musi towarzyszyć zmiana relacji człowieka ze światem przyrody. Świadomość eksploratora – użytkownika należy zastąpić wiadomością planetarną, pozwalającą z jednej strony uchwycić głębokie związki człowieka z przyrodą a z drugiej przekreślić bariery rasowe, religijne i polityczne między ludźmi i narodami. W ten sposób stanie się zdolny do samorealizacji, która będzie polegać na rozwoju całego człowieka, wszystkich jego władz, sfery racjonalnej, emocjonalnej i duchowej”[8].
Subkultury młodzieżowe za główny cel stawiają sobie walkę z zagrożeniami, która polega na tym by uwolnić człowieka, który stał się przedmiotem podporządkowanym dominującej obyczajowości, utrwalonym rytuałom życia publicznego, skomercjonalizowanej kultury masowej, instytucjom życia społecznego. Najbardziej radykalne ruchy subkulturowe atakują kulturę w ogóle, widzą w niej narzędzie zniewolenia człowieka, utrudniające mu, lub wręcz uniemożliwiające, bezpośredni kontakt ze światem. Główny nurt tych subkultur odrzuca zastane wartości kulturowe i kategorie opisu rzeczywistości społecznej w imię innych, własnych wartości stanowiących podstawę nowej kultury.
Zagrożenie widzą także w mas mediach, które zniekształcają codzienne, prywatne życie ludzi, gdyż dostarczają człowiekowi fałszywych obrazów rzeczywistości, tzw. Spektakli. „ Przez spektakle rozumiano przedstawienie człowiekowi życia fikcyjnego, iluzorycznego, uzupełnienie zupełnie nieprzystającego do rzeczywistości, i to przedstawienie z taką siłą ekspresji, że widz odbiera je, jako życie prawdziwe”[9].Zagrożenie także widziano w rozumieniu i sposobie uprawiania sztuki, systemie edukacji, a także w komunikacji interpersonalnej. Postulowano także obalenie struktur ekonomicznych państw uprzemysłowionych oraz walkę z fałszywymi normami, wartościami i autorytetami chcącymi zniewolić prawdziwą tożsamość człowieka
...
basiek21_87