Organizacja i zarządzanie opracowanie pojęć do egzaminu.doc

Zagadnienia do egzaminu z Organizacji i Zarządzania:

1.              Pojęcie zarządzania

Zarządzanie – def. wg Griffina – zarządzanie to zestaw działań (tj. planowanie, organizowanie, przewodzenie, kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, rzeczowe, finansowe, informacyjne), wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia jej celów w sposób sprawny i skuteczny.

2.              Cechy i funkcje procesu zarządzania.

7 cech zarządzania Petera Druckera:

              a) zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi;

              b) zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze;

c) zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów działania i zadań jednoczących członków organizacji;

d) zarządzanie ma prowadzić do uczenia się organizacji;

              e) zarządzanie wymaga komunikowania się;

              f) zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników;

g) zarządzanie musi być zorientowane na najważniejszy i podstawowy rezultat jakim jest zadowolony klient.

Funkcje procesu zarządzania:

              a) planowanie (składa się z: 1. Ustalenie celów organizacji; 2. Ustalenie metod i środków realizacji tych celów; 3. Podejmowanie decyzji);

              b) organizowanie (logiczne grupowanie zasobów i działań w organizacji. 4 rodzaje zasobów – informacyjne, rzeczowe, ludzkie, finansowe);

              c) przewodzenie (najtrudniejszy obszar zarządzania organizacji, bezpośrednio wiąże się z ludźmi);

              d) kontrolowanie (badanie na ile zamierzone cele udało się osiągnąć).

3.              Rozwój nauki o zarządzaniu.

Prekursorzy zarządzania – Robert Owen, Charles Babbage, Frederik Taylor, Henri Fayol

14 zasad zarządzania H. Fayola:

              - podział pracy,

              - autorytet,

              - dyscyplina,

              - jedność rozkazodawstwa,

              - jedność kierownictwa,

              - podporządkowanie,

              - wynagrodzenie,

              -  centralizacje,

              - hierarchia,

              - ład,

              - odpowiednie traktowanie personelu,

              - stabilność zatrudnienia,

              - inicjatywa,

              - zgranie personelu.

Klasyczne podejście do zarządzania:

Przedstawiciele – H. Fayol, F. Taylor;

Największa popularność – od 1895 do lat trzydziestych XX wieku;

Dwa główne kierunki – naukowe zarządzanie (koncentrowało się ba podnoszeniu wydajności pracowników) i nurt administracyjny (koncentrował się na całej organizacji i szukał sposobów podniesienia sprawności organizacji);

Nurt ten stworzył podstawy dla rozwoju nauki o zarządzaniu;

Ograniczenia – zajmowało się prostymi i stabilnymi organizacjami, lekceważyło rolę jednostki, proponowało uniwersalne wytyczne i zasady.

Podejście behawiorystyczne:

Przedstawiciele – H. Minsterberg, M. P. Follet

Podejście to narodziło się w latach trzydziestych XX wieku;

Koncentracja na ludziach, traktuje się ludzi jako istoty społeczne. Podważenie poglądu, iż ludzie są narzędziami organizacji;

Ograniczenia – ludzie są nieprzewidywalni, wielu pomysłów nie zrealizowano ze względu na niechęć menedżerów.

Podejście ilościowe:

Przedstawiciele – R. Ackoff, H. Wagner;

Narodzenie podejścia – okres II wojny światowej;

Koncentrowanie się na wykorzystaniu ilościowych i matematycznych modeli w zarządzaniu. Znaczenie tych metod wyraźnie wzrosło od czasu rozpowszechnienia się komputerów osobistych;

Ograniczenia – nie jest w stanie wyjaśnić ani przewidzieć zachowań ludzi, nie wszystko da się przedstawić w formie matematycznych modeli.

Rozwój nauki o zarządzaniu w XIX i XX wieku był odpowiedzią na rozwój technologiczny i przemysłowy. Obecnie bada się:

              a) organizacje gospodarcze;

              b) organizacje społeczne;

              c) organizacje publiczne;

              d) państwo;

              e) organizacje narodowe;

              f) organizacje międzynarodowe.

4.              Zarządzanie a przywództwo.

Osoby zajmujące się tymi procederami – menedżer (zarządzanie) i przywódca (przywództwo).

5.              Menedżer jako osoba zarządzająca w organizacji (pojęcie, role, postrzeganie, wymagania).

Menedżer to osoba posiadająca kompetencje formalne, merytoryczne i osobowościowe oraz jest osobą kierujacą daną organizacją. Dziedziny zarządania menedżerów – ogólne i funkcjonalne (np. ds. marketingu, ds. finansów, ds. eksploatacji itp.). Każdy menedżer pełni 4 funkcje zarządzania (planowanie, organizowanie, przewodzenie, kontrolowanie). Role kierownicze wg H. Mintzberga – interpersonalne (reprezentant, przywódca, łącznik), informacyjne (obserwator, propagator, rzecznik) i decyzyjne (przedsiębiorca, rozjemca, negocjator, dysponent zasobów).

7 nawyków dobrego menedżera wg Petera Druckera (czyli wymagania):

              a) dobrze wiedzą na czym schodzi im czas i troszczą się o poszanowanie swojego i cudzego czasu;

              b) skupienie się na rezultatach pracy niż samej pracy;

c) budowanie organizacji na mocnych stronach podwładnych, nie skupianie się na słabościach i na rzeczach, których nie są w stanie zrobić;

              d) stawianie sobie priorytetów i konsekwentne stosowanie się do nich;

              e) podejmowanie poprawnych decyzji;

f) tworzą wizję przyszłości organizacji, umiejętnie narzucają koncepcję pracownikom angażując ich i mobilizując do wspólnego działania;

              g) zdecydowani w realizacji swoich wizji.

6.              Zarządzanie u progu XXI wieku – tendencje  i cechy charakterystyczne.

Tendencje w zarządzaniu:

              a) organizacje zmniejszają zatrudnienie;

              b) organizacje tworzą coraz bardziej złożoną sieć powiązań;

              c) struktury hierarchiczne są zastępowane płaskimi;

              d) naczelną wartością staje się jakość i zadowolenie klientów;

              e) od pracowników oczekuje się kreatywności;

              f) zarządzanie się demokratyzuje;

              g) zarządzanie staje się zespołowe;

              h) wielofunkcyjność wypiera specjalizację;

              i) dla pracodawcy liczą się umiejętności pracownika;

              j)  awans polega na otrzymywaniu coraz ambitniejszych zadań.

7.              Pojęcie organizacji. Organizacja jako system.

Termin organizacja pochodzi z języka greckiego od słowa organizo i dosłownie oznacza tworzenie uporządkowanych całości. Najczęściej termin organizacja używamy w trzech znaczeniach:

              a) czynnościowym – organizowanie, zaplanowanie jakiegoś przedsięwzięcia, wymagające koordynacji pewnej grupy ludzi;

              b) przedmiotowym – konkretna organizacja z konkretnymi zasobami i konkretną strukturą;

              c) atrybutowe – cecha podmiotów złożonych (organizacja – pewna złożona całość, akcentuje się ich cechy - atrybuty).

4 cechy charakterystyczne  dla fenomenu organizacji jako systemie:

              a) zbiór powiązanych ze sobą elementów;

              b) całość wyodrębniona z otoczenia jako jakąś wyraźnie ukazaną granicą;

              c) powstaje w interakcjach z otoczeniem;

              d)  zdolność do trwania, celem każdego systemu jest przetrwanie.

Organizacja jest systemem specyficznym. 10 cech organizacji:

              a) społeczny charakter;

              b) technologiczność;

              c) celowość;

              d) struktura wewnętrzna;

              e) kierownictwo;

f) rozmyślne zachowanie;

g) ekwifinalność;

h) otwartość;

i) zdolność do instytucjonalizacji;

              j) zdolność do samoorganizacji.

8.              Otoczenie organizacji.

Otoczenie organizacji:

              a) sieć powiązań organizacji (instytucje nadzorujące organizacje, klienci, partnerzy, konkurenci, grupy nacisku, dostawcy, związki zawodowe);

              b) otoczenie ogólne (7 sektorów – prawny, środowisko fizyczne, środowisko ekonomiczne, środowisko technologiczne, środowisko społeczne, środowisko polityczne, środowisko kulturowe);

              c) otocznie globalne i międzynarodowe (globalna infrastruktura informacyjna, finansowa i komunikacyjna, zunifikowane gusta, potrzeby, upodobania i tendencje, międzynarodowe porozumienia i sojusze).

Postawy organizacji wobec otoczenia:

              a) ignorowanie otoczenia;

              b) postawa reaktywna;

              c) adoptowanie się do otoczenia;

              d) antycypowanie się do otoczenia;

              e) kreowanie zmian w otoczeniu.

9.              Cykl życia organizacji.

              a) faza przedsiębiorczości (cechy: porządkowanie zasobów, dużo pomysłów, działania przedsiębiorcze, potrzeba niewielkiego planowania, władzę ma sprawca; zagrożenia: za mało zasobów, za dużo pomysłów, działania biurokratyczne, nie znajduje się własnego miejsca, słaby lider);

              b) faza zespołowości (cechy: nieformalna struktura i komunikacja, poczucie zespołowości, pracuje się wiele godzin, pracownicy mają poczucie misji, trwa innowacja, pracownicy są mocno zintegrowani; zagrożenia: entuzjazm nie trwa wiecznie, członkowie mają swoje ambicje, okazuje się, że trzeba robić nieciekawe rzeczy i nie wiadomo kto je ma robić);

              c) faza formalizacji (cechy: formalizacja reguł, struktura jest stabilna, nacisk na sprawność, instytucjonalizacja procedur, organizacja staje się konserwatywna; zagrożenia: rytualizm, formalizm, coraz mniejszy kontakt z klientami, konkurencja jest szybsza, niezdolność do samonaprawy, rozrost biurokracji);

              d) faza odnowy (cechy: skrystalizowana struktura, decentralizacja, rozszerzenie działalności, odnowa organizacji, następuje dostosowanie; zagrożenia: nie udaje się odzyskać pozycji, konkurenci są lepsi i szybsi, decentralizacje oznacza chaos).

10.              Rola analogii  w nauce o zarządzaniu.

Analogie w nauce o zarządzaniu:

              a) organizacja – maszyna

              - organizacja to środek do osiągania celów narzuconych z zewnątrz

              - ludzie w organizacji to konieczny, ale zarazem najbardziej zawodny element. Pracownik ma pewne zadanie do wykonania

              - organizacja to struktury hierarchiczne. Centralizacja i hierarchizacja w procesie decyzyjnym

              - cel zarządzania – usprawnienie organizacji

              b) organizacja – organizm

              - złożone całości pozostające w relacjach z otoczeniem

              - celem ma być stabilność

              - optymalny stan to równowaga

              - organizacja dostosowuje się do otoczenia poprzez cykl życia

              - organizacja – twór dynamiczny, elastycznie i dynamicznie reaguje na zmiany w otoczeniu. Wymaga spójnego działania wszystkich części

              c) organizacja – gra

Pewne systemy społeczne, w których toczy się nieustanna gra o zasoby. Każda organizacja ma ograniczone zasoby (np. władzę). Czynnikiem spajającym organizację jest istnienie pewnych reguł gry. Charakteryzuje ten model wpływ czynników wewnętrznych na funkcjonowanie organizacji.

11.              Typologie organizacji.

Typologie:

Według M. Bielskiego (kryterium funkcji genotypowej):

              - organizacje gospodarcze

              - organizacje zaspokajające potrzeby niematerialne

              - organizacje religijne

              - organizacje państwowe

              - organizacje społeczne

Według D. Katza i R. Kahna (kryterium funkcji genotypowej):

              - organizacje produkcyjne

              - organizacje socjalizujące

              - organizacje adaptacyjne

              - organizacje społeczne

Według A. Etzoniego (kryterium relacji między członkami organizacji):

              - organizacje przymusowe

              - organizacje utylitarne

              - organizacje normatywne

Według B. Kożuch (kryteria: charakter zaspokajania potrzeb, motyw podejmowania zorganizowanego działania):

              - organizacje komercyjne

              - organizacje publiczne

              - organizacje spoleczne

12.              Formy prawne organizacji.

a) działalność gospodarcza osób fizycznych (nieformalna)

b) przedsiębiorstwa jednoosobowe (formalna)

c) spółki – najbardziej podstawowa forma działania w gospodarce rynkowej. To związek osób i ich kapitałów powołana w celu osiągania zysków, proporcjonalnie do poniesionego wkładu. Pewna forma umowy prawnej między wspólnikami.

1) spółka cywilna (działa na podstawie kodeksu cywilnego z 1964r., osobowa bez osobowości prawnej, brak organów wewnętrznych, umowa co najmniej dwóch osób, odpowiadają swoim majątkiem za zobowiązania spółki – nieograniczona odpowiedzialność);

2) spółki handlowe (najbardziej powszechna forma, działa na podstawie prawa handlowego z 2000r.):

- spółka jawna – co najmniej dwie osoby, własna nazwa, solidarna odpowiedzialność wspólników własnym majątkiem za zobowiązania spółki.

- spółka partnerska – tworzą wspólnicy, związane z działaniem wolnych zawodów (jest dwadzieścia wymienionych w kodeksie handlowym).

- spółka komandytowa – za zobowiązania odpowiada w sposób nieograniczony tylko jeden wspólnik (komplementariusz). Pozostałe osoby raczej nie odpowiadają za działanie spółki.

- spółka komandytowo – akcyjna – podobna konstrukcja jak wyżej, ale należy posiadać minimalny kapitał początkowy w wysokości 50 tys. zł.

              - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – stworzona przez jedną bądź większą liczbę wspólników. Nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania, spółka swoim majątkiem ponosi je. Kapitał początkowy nie mniejszy niż 5 tys. zł., wspólnik minimum 500 zł., posiada organy wewnętrzne.

              - spółka akcyjna – emitowanie papierów wartościowych, wymagany kapitał początkowy – 100 tys. zł.

              3) spółka joint – venture (spółka handlowa, która powstaje z dwóch podmiotów – jeden krajowy, drugi z innego kraju, działają na podstawie umowy).

d) spółdzielnie [1982 r. – prawo spółdzielcze. Dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób (minimum 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne), powstaje z chwilą wpisania do krajowego rejestru sądowego, nie wymaga kapitału początkowego, polityka otwartych drzwi wobec nowych członków, zasada demokracji, trzy typy spółdzielni: użytkowników, zaopatrzenia, wytwórcze.]

e) koncerny [duża organizacja gospodarcza grupująca pod wspólnym zarządem co najmniej kilka firm o różnym profilu (każda posiada własną nazwę itp., ale występuje jeden zarząd). Rodzaje: branżowe, technologiczne, konglomeraty.]

f) holdingi (podobny do koncernu, występuje w praktyce trudność rozróżnienia tych podmiotów gospodarczych. Holding – pewien rodzaj koncernu, jedna firma skupiająca wiele firm.)

13.              Planowanie jako funkcja zarządzania.

Planowanie – to w najogólniejszym znaczeniu proces podejmowania decyzji dotyczących celów organizacji i sposobów ich osiągania.

5 pytań i odpowiedzi aby przejść przez etap planowania:

- co? – pytanie o cele i hierarchie;

- jak? – pytanie o metody, procedury i sekwencję działań, składających się na osiągnięcie celów organizacji;

- kto? – pytanie o podział zadań, uprawnień i obowiązków w organizacji;

- kiedy? – pytanie o początek i koniec realizacji oraz etapy pośrednie;

- gdzie? – pytanie o lokalizację.

14.              Cechy dobrego planu. Sporządzanie planu.

...