dr Wioletta Kozak
Lublin
Wykorzystywanie wyników egzaminów zewnętrznych osiągnięć w diagnozie osiągnięć uczniów
1. Wprowadzenie
Diagnostyka edukacyjna w rozumieniu B. Niemierki to metodologia diagnozy pedagogicznej, która jest opisem i wyjaśnieniem sposobów rozpoznawania sytuacji dydaktycznej i wychowawczej ucznia, w tym zwłaszcza zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem oddziaływania pedagogicznego[1]. I o ile bezdyskusyjna jest świadomość konieczności przeprowadzania przede wszystkim diagnozy wstępnej uczniów rozpoczynających naukę na danym etapie kształcenia, o tyle problem zaczyna się w momencie tworzenia koncepcji badań i konstruowania narzędzi badawczych. Z mojego doświadczenia wynika, że np. w szkołach ponadgimnazjalnych dominuje – oderwane od poprzednich etapów kształcenia – budowanie sprawdzianów z wiedzy, niekoniecznie znanej uczniom z poprzedniej szkoły, a stanowiącej raczej projekcję nauczycieli wyższego etapu na temat tego, co w ich mniemaniu uczniowie wiedzieć powinni.
Tymczasem ustawiczne doskonalenie jakości pracy we wszystkich obszarach działania, w tym w szczególności wykorzystywanie informacji o wynikach uzyskanych przez uczniów na poprzednim etapie kształcenia, jest jednym z priorytetowych zadań stawianych szkołom, a sama jakość pracy szkoły stała się kluczowym pojęciem w szeroko pojętej pedagogice końca dwudziestego wieku. Z wielu definicji jakości[2] w edukacji za najbardziej przyjazną szkołom, oddającą najważniejszą jej istotę uznaję koncepcję Klemensa Stróżyńskiego[3], według którego jakość pracy szkoły to stopień wykorzystania, w działaniach organizacyjnych, dydaktycznych i wychowawczych, możliwości uczniów, nauczycieli oraz warunków materialnych, społecznych i organizacyjnych, dla wspierania wszechstronnego rozwoju ucznia.
Skuteczność w osiąganiu założonych celów jest uzależniona m.in. od: racjonalnie zdiagnozowanych potrzeb szkoły w zakresie rozwoju, obiektywnie zbilansowanych możliwości szkoły pod kątem realizacji zakładanych celów, stwierdzonego stopnia motywacji i zaangażowania pracowników szkoły, optymalnie skonstruowanego systemu zapewniania jakości pracy szkoły, konsekwentnie realizowanych działań na rzecz podnoszenia jakości pracy szkoły, rzetelnie wykonywanych badań osiąganych rezultatów, trafnie sprecyzowanych wytycznych do stałego doskonalenia pracy szkoły.
Rozumiejąc konieczność myślenia procesualnego, badanie osiągnięć uczniów wpisałam w system pracy szkoły, który przedstawiam poniżej.
2. System zapewniania jakości pracy szkoły
Podstawowym założeniem wewnętrznego badania jakości pracy szkoły jest wspomaganie jej rozwoju we wszystkich obszarach. W skład systemu zapewniania jakości pracy szkoły wchodzą 4 moduły: Kształcenie, Wychowanie, Organizacja i zarządzanie placówką oraz Doskonalenie zawodowe nauczycieli.
DOSKONALENIE ZAWODOWE NAUCZYCIELI
JAKOŚĆ DZIAŁAŃ WEWNĘTRZNYCH
WYCHOWANIE
Rys. 1. Układ elementów systemu zapewnienia jakości pracy szkoły
Koncepcja działań na rzecz jakości pracy szkoły uwzględnia dwa jej aspekty:
- jakość ocenianą z perspektywy uczniów i rodziców w procesach: kształcenia, wychowania, działaniach wewnętrznych (organizacyjnych) szkoły,
- jakość zależną od profesjonalizmu nauczycieli.
SCHEMAT SYSTEMU ZAPEWNIANIA JAKOŚCI PRACY SZKOŁY
Początek kształcenia
Doskon.
Naucz.
Kształ
cenie
Organiz.
I zarz.
Wychowanie
Klasa I
Ocena jakości kształcenia
Dalsze kształcenie absolwentów
Podsumowanie kształcenia i wychowania wraz z modyfikacją
działań
Klasa II
Klasa III
Ocena programu wychowawczego
Ocena końcowa programów
Egzaminy zewnętrzne
Atuty szkoły
Program wychowawczy szkoły
Ocena działań wewnętrznych
Bilans absolwenta
Przyczyny niepowodzeń szk.
Programy nauczania
Jakość organizacji i zarządzania
Satysfakcja uczniów, rodziców, nauczycieli
Zgodność wyboru przedmiotów maturalnych z predyspozycjami ucznia
Osiągnięcia szkolne uczniów z przedmiotów maturalnych
Programy nauczania i podręczniki
Motywacja wyboru szkoły
Problemy wychowawcze
Potrzebyw zakr.
profilaktyki
Bilans osobisty pierwszoklasisty
Motywacje,uzdolnienia,predyspozycje
Skuteczność
nauczania
Umiejętności i wiadomości
Zajęcia
pozalekcyjne
3
Szczegółowe elementy systemu w obrębie poszczególnych modułów:
Moduł I: KSZTAŁCENIE
W obrębie kształcenia badaniu podlegają:
Programy nauczania:
1. badanie Szkolnego Zestawu Programów Nauczania pod kątem spójności celów kształcenia zawartych w misji szkoły,
2. badanie adekwatności programów nauczania do potrzeb i preferencji uczniów rodziców, nauczycieli,
3. badanie efektywności kształcenia według celów przyjętych do realizacji programów nauczania oraz realizacji standardów egzaminacyjnych
4. badanie adekwatności programów nauczania do standardów egzaminacyjnych,
5. opinia o stosowanych programach nauczania.
6. system dydaktyczny nauczyciela:
a) badanie skuteczności metod nauczania,
b) badanie preferencji uczniów co do stosowanych metod i technik nauczania,
c) badanie adekwatności stosowanych metod nauczania do możliwości i potrzeb uczniów,
d) badanie opinii na temat metod nauczania.
7. sfera psychologiczna: relacje interpersonalne, atmosfera na lekcjach itp.
Proces kształcenia:
1. diagnoza wstępna wiadomości i umiejętności uczniów z poszczególnych przedmiotów,
2. badanie osiągnięć szkolnych uczniów na wszystkich poziomach kształcenia,
3. diagnoza przyczyn niepowodzeń szkolnych,
4. badanie wpływu zajęć pozalekcyjnych na osiągnięcia uczniów,
5. badanie satysfakcji uczniów i rodziców w procesie kształcenia,
6. badanie Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania,
7. badanie satysfakcji uczniów i rodziców z funkcjonowania systemu informowania ich o postępach i wynikach nauczania,
8. badanie mocnych i słabych stron procesu kształcenia.
Efekty kształcenia:
1. badanie osiągnięć szkolnych uczniów w kontekście standardów egzaminacyjnych (egzamin gimnazjalny, matura, egzamin dojrzałości) ,
2. badanie przygotowania uczniów do samokształcenia, samodoskonalenia się w zakresie poszczególnych przedmiotów szkolnych.
3. monitorowanie losów absolwentów, ich dalszego kształcenia w świetle rekrutacji na wyższe uczelnie i do innych szkół.
Moduł II: WYCHOWANIE
...
pedagog107