KONS1921.DOC

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku

(Fragmenty)

W Imię Boga Wszechmogącego!

My, Naród Polski, dziękujemy Opatrzności za

wyzwolenie nas

z półtorawiekowej niewoli, wspominając z

wdzięcznością męstwo

i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które

najlepsze wysiłkiswoje

sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały,

nawiązując do świe-

tnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3-go

Maja - dobro całej,

zjednoczonej i niepodległej Matki-Ojczyzny

mając na oku, a pragnąc

Jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz

ład społeczny

utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i

wolności, pragnąc

zarazem zapewnić rozwój wszystkich Jej sił

moralnych i material-

nych dla dobra całej odradzającej się ludzkości,

wszystkim obywate-

lom Rzeczypospolitej równo~ć, a pracy

poszanowanie, należne pra-

wa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć - Tę

oto Ustawę

Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym

Rzeczypospolitej Polskiej

uchwalamy i stanowimy.

ROZDZIAŁ V

Powszechne obowiązki i prawa. obywatelskie

Artykuł 87

Obywatel polski t'~ie może być równocześnie

obywatelem innego

państwa.

Artykuł 88

Obywatelstwo polskie nabywa się:

a) przez urodzenie z rodziców mających

obywatelstwo polskie,

Artykuł 102

Praca jako główna podstawa bogactwa Rzeczypospolitej pozosta­wać ma pod szczególną ochroną Państwa.

Kaidy obywatel ma prawo do opieki Państwa nad jego pracą, a w razie braku pracy, choroby, nieszczęśliwego wypadku i niedo­łęstwa - do ubezpieczenia społecznego, które ustali osobna ustawa.

Państwo ma obowiązek udostępniania także opieki moralnej i pociechy religijnej obywatelom, którymi się bezpośrednio opiekuje w zakładach publicznych, jak: zakłady wychowawcze, koszary, szpi­tale, więzienia, przytułki.

Artykuł 103

Dzieci bez dostatecznej opieki rodzicielskiej, zaniedbane pod względem wychowawczym - mają prawo do opieki i pomocy Pań­stwa w zakresie oznaczonym ustawą.

Odjęcie rodzicom władzy nad dzieckiem może nastąpić tylko w drodze orzeczenia sądowego.

Osobne ustawy normują opiekę macierzyństwa.

Praca zarobkowa dzieci niżej lat 15, praca nocna kobiet i robot­ników młodocianych w gałęziach przemysłu szkodliwych dla ich zdrowia jest zakazana.

Stałe zatrudnianie pracą zarobkową dzieci i młodzieży w wieku szkolnym jest zakazane.

Artykuł 104

Każdy obywatel ma prawo swobodnego wyrażania swoich myśli i przekonań, o ile przez to nie narusza przepisów prąwa.

Artykuł 105

Poręcza sig wolność prasy. Nie może być wprowadzona cenzura ani system koncesyjny na wydawanie druków. Nie może być odjęty dziennikom i drukom krajowym debit pocztowy ani ograniczone ich rozpowszechnienie na obszarze Rzeczypospolitej.

Ustawa osobna określi odpowiedzialność za nadużycie tej wol­ności.

149

Artyk uł 106

Tajemnica listów i innej korespondencji może być naruszona_ tylko w wypadkach prawem przewidziańych.

Artyku~ 107 j

Obywatele mają prawo wnosić pojed~ńczo lub zbiorowo petycje do wszelkich ciał reprezentacyjnych i władz publicznych, państwo­wych i samorządowych.

Artykuł 108

Obywatele mają prawo koalicji, zgromadzania się i zawiązywa­nia stowarzyszeń i związków.

Wykonanie tych praw określają ustawy. Artykuł 109

Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pie­lęgnowania swojej mowy i właściwości ńarodowych.

Osobne ustawy państwowe zabezpiećzą mniejszościom w Pań­stwie Polskim pełny i swobodny rozwój ićh właściwości narodowoś­ciowych przy pomocy autonomicznych związków mniejszości o cha­rakterze publiczne-prawnym w obrębie związków samorządu po­wszechnego.

Państwo będzie miało w stosunku do ich działalności prawo kontroli oraz uzupełnienia w razie potrzeby ich środków finanso­wych.

Artykuł 110

Obywatele polscy, należący do mniejszości narodowościowych, wyznaniowych lub językowych, mają równe z innymi obywatelami prawo zakładania, nadzoru i zawiadywańia swoim własnym kosz­tem zakładów dobroczynnych, religijnyche i społecznych, szkół i in­nych zakładów wychowawczych, oraz używania w nich swobodnie swej mowy i wykonywania przepisów swej religii.

Artykuł 111

Wszystkim obywatelom poręcza się wólność sumienia i wyzna­nia. Żaden obywatel nie może być z powodu swego wyznania i prze­

150

konań religijnych ograniczony w prawach, przysługujących innym obywatelom.

Wszyscy mieszkańcy Państwa Polskiego mają prawo wolnego wyznawania zarówno publicznie, jak prywatnie swej wiary i wyko­nywania przepisów swej religii lub obrządku, o ile to nie sprzeciwia się porządkowi publicznemu ani obyczajowości publicznej.

Artykuł 112

Wolności wyznania nie wolno używać w sposób przeciwny usta­wom. Nikt nie może uchylać sig od spełnienia obowiązków publicz­nych z powodu swoich wierzeń religijnych. Nikt nie może być zmu­szony do udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych, o ile nie podlega władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej.

Artykuł 113

Każdy związek religijny, uznany przez Państwo ma prawo urzą­dzać zbiorowe i publiczne nabożeństwa, może samodzielnie prowa­dzić swe sprawy wewnętrzne, może posiadać i nabywać majątek ruchomy i nieruchomy, zarządzać nim i rozporządzać, pozostaje w posiadaniu i używaniu swoich fundacji i funduszów, tudzież zakładów dla celów wyznaniowych, naukowych i dobroczynnych. Żaden związek religijny jednak nie może stawać w sprzeczności z ustawami państwa.

Artykuł 114

Wyznanie rzymskokatolickie, będące religią przeważającej więk­szości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań.

Kościół rzymskokatolicki rządzi się własnymi prawami. Stosunek Państwa do Kościoła będzie określony na podstawie układu ze Stolicą Apostolską, który podlega ratyfikacji przez Sejm.

Artykuł 115

Kościoły mniejszości religijnych i inne prawnie uznane związki religijne rządzą się same własnymi ustawami, których uznania Państwo nie odmówi, o ile nie zawierają postanowień sprzecznych z prawem.

151

Stosunek Państwa do tych Kościołów i wyznań będzie ustalany w drodze ustawowej po porozumieniu się z ich prawnymi reprezen­tacjami.

Artykuł 116

Uznanie nowego lub dotąd prawnie nie uznanego ryznania nie będzie odmówione związkom religijnym, ~tórych urządzenia, nauka i ustrój nie są przeciwne porządkowi publicznemu ani obyczajowości publicznej. .

Artykuł 117 '.

Badania naukowe i ogłaszanie ich wyników są wolne. Kaidy obywatel ma prawo nauczać, założyć szkółę lub zakład wychowaw­czy i kierować nimi, skoro uczyni zado's'ć warunkom w ustawie przepisanym w zakresie kwalifikacji nauczycieli, bezpieczeństwa powierzonych mu dzieci i lojalnego stosuńku do Państwa.

Wszystkie szkoły i zakłady wychowawcźe zarówno publiczne, jak i prywatne - podlegają nadzorowi władz państwowych w zakresie przez ustawy ókreślonym.

Artykuł 118

W zakresie szkoły powszechnej nauki jest obowiązkową dla wszystkich obywateli Państwa Czas, zakres i sposób pobierania tej nauki określi ustawa.

Artyku~ 119

Nauka w szkołach państwowych i samorządowych jest bezpłat­na.

Państwo zapewni uczniom wyjątkowo zdolnym, a niezawoźnym stypendia na utrzymanie w zakładach średnich i wyższych. Artykuł120

W każdym zakładzie naukowym, którego program obejmuje kształcenie młodzieży poniźej lat 18, utrzymywanym w całości lub w części przez Państwo lub ciała samorządowe, jest nauka religii dla wszystkich uczniów obowiązkową. Kierownictwo i nadzór nauki religii w szkołach należy do właściwego zv~iązku religijnego z za­strzeieniem naczelnegoprawa nadzoru dla państwowych władz szkolnych.

152