KONSTYTUCJA RP-
wolność, prawa i obowiązki
Człowieka i obywatela
Demokratyczne państwo zapewnia swoim obywatelom szereg praw, ale także nakłada na nich pewne obowiązki. Jedne i drugie zapisane są w konstytucji, która jest najważniejszym aktem prawnym w danym kraju. Celem państwa jest także zapewnienie ładu i porządku wewnątrz państwa. My jako obywatele, przestrzegając i wypełniając obowiązki na nas nałożone, również przyczyniamy się do tego.
W konstytucji III Rzeczypospolitej zawarte są przepisy mówiące o prawach oraz o wolnościach obywatela. Nie określają one jednoznacznie ich granic, na przykład nie informują nas na czym polega i gdzie się kończy wolność wypowiedzi. W tym przypadku, kiedy jest mowa o wolnościach gwarantowanych przez konstytucję, obowiązuje niepisana zasada, że to co nie jest zabronione, jest dozwolone.
Na początku wyjaśnijmy sobie dokładnie czy jest konstytucja i jaka jest jej geneza. Wedle encyklopedii multimedialnych Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym aktem prawnym (ustawa zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalonym 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku i ogłoszonym w Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, który wszedł w życie 17 października 1997. Konstytucja składa się z preambuły i 13 rozdziałów, w tym zawarte sa 243 artykuły.
Prace nad przygotowaniem konstytucji rozpoczęły się już w 1989 roku i zostały wymuszone przez głębokie zmiany ustrojowe, jakie rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat osiemdziesiątych. Konstytucja PRL z 1952 poprzez ciągłe jej zmiany (których szczególnie wiele dokonano po zwycięstwie obozu Solidarności w 1989 roku) stała się aktem wewnętrznie niespójnym i ze względu na swój rodowód społecznie nieakceptowanym, nie odpowiadając potrzebom przeżywającego głębokie przemiany państwa.
Zdecydowane działania w kwestii zmiany Konstytucji podjął dopiero Sejm I kadencji (1991-1993). 23 kwietnia 1992 roku uchwalono ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powoływała ona do życia instytucję Komisji Konstytucyjnej, która miała zająć się przygotowaniem ostatecznej wersji nowej ustawy zasadniczej. Określiła również, iż uchwalenia Konstytucji dokona Zgromadzenie Narodowe, a następnie zostanie ona poddana pod głosowanie w ogólnonarodowym referendum. Prawo wnoszenia projektów nowej konstytucji przysługiwało 56 członkom Zgromadzenia Narodowego, Komisji Konstytucyjnej oraz prezydentowi RP. Po nowelizacji ustawy dokonanej w 1994 roku takie prawo otrzymała również grupa 500 tysięcy obywateli.
W toku prac do Komisji Konstytucyjnej wniesiono osiem projektów nowej Konstytucji (prezydenta Lecha Wałęsy, Unii Demokratycznej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Komisji Konstytucyjnej, wspólny projekt Polskiego Stronnictwa Ludowego i Unii Pracy, Konfederacji Polski Niepodległej, Porozumienia Centrum oraz projekt obywatelski, prace nad którym koordynowane były przez NSZZ Solidarność
1 sierpnia 1992 nastąpiło uchwalenie przez polski parlament "małej konstytucji", a 17 października tego roku podpisał ją prezydent Lech Wałęsa. "Mała konstytucja" to ustawa regulująca wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą, wykonawczą oraz kompetencje samorządów terytorialnych Mała Konstytucja, trzeci tego typu akt prawny w historii państwa polskiego). Porządkowała ona podstawowe zasady ustrojowe państwa. W pozostałych kwestiach nadal obowiązywały przepisy Konstytucji z 1952 roku, co spowodowało, iż w okresie 1992-1997 przepisy konstytucyjne zawarte były w aż trzech różnych dokumentach. Obowiązywała od 8 grudnia
Tak jak już wcześniej wspomniałam prace nad tekstem nowej konstytucji zakończyły się na początku 1997 roku, a 2 kwietnia 1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (451 głosów za, 40 przeciw, 6 wstrzymujących się), które uwzględniło większość poprawek prezydenta.
Jej podstawowymi zasadami ustrojowymi są: republikańska forma rządu, jednolitość państwa, zwierzchnictwo narodu, zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego sprawiedliwość społeczną, wolność tworzenia i funkcjonowania partii politycznych oraz zrzeszania się w organizacjach społecznych, szeroki samorząd terytorialny (gmina, powiat, województwo), a także obszerny katalog praw i wolności obywateli.
25 maja 1997 odbyło się referendum, w którym naród większością 52,71% głosów opowiedział się za przyjęciem Konstytucji. Frekwencja w referendum wyniosła 42,86%.
16 lipca 1997 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski podpisał tekst konstytucji i zarządził jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw.
16 lipca 1997 roku ukazał się Dziennik Ustaw Nr 78 z tekstem konstytucji.
17 października 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej weszła w życie po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia (art. 243 nowej konstytucji). Jednocześnie straciły moc obowiązujące nadal niektóre przepisy Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 roku, Mała Konstytucja (Ustawa Konstytucyjna z 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym} i Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 242 nowej konstytucji).
Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli, określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32), także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art. 35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste (ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury prewencyjnej i koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach, prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych, prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora).
Określone są sposoby ochrony wolności i praw (sądowa droga dochodzenia naruszonych wolności lub praw, zaskarżalność orzeczeń i decyzji, skarga do Trybunału Konstytucyjnego, wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich).
Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela względem państwa należą wierność Rzeczypospolitej Polskiej, konieczność przestrzegania jej prawa i ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń publicznych, a także obrona Ojczyzny.
8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania obywatela polskiego, który jest ścigany za popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo zarówno za granicą, jak i w Polsce (Europejski Nakaz Aresztowania). Zgodnie ze zmianą, obywatel polski może być wydany innemu państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu, o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem.
Prawa oraz wolności obywatelskie określają zgodnie z nasza konstytucją, trzy grupy:
§ wolności i prawa osobiste
§ wolności i prawa polityczne
§ wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Art. 32 Konstytucji III Rzeczypospolitej z 1997 r. zapewnia wszystkim równość wobec prawa. Każdy z nas powinien być w ten sam sposób traktowany przez władze publiczne. Zakazana jest dyskryminacja w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym. Konstytucja mówi o równych prawach dla kobiet i mężczyzn.
Art. 35 porusza kwestie poszanowania i ochrony praw mniejszości narodowych i etnicznych. Zadaniem państwa polskiego jest zapewnienie osobom należącym do tych grup możliwości krzewienia swojej kultury, rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji, ale także umożliwienie uczestnictwa w życiu politycznym państwa.
Do praw i wolności osobistych należą m. in.:
§ prawo do życia
§ nietykalność i wolność osobista
§ prawo do sprawiedliwego procesu
§ prawo do ochrony prawnej życia prywatnego
§ prawo rodziców do wychowania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami
§ prawo do wolności oraz ochrony tajemnicy komunikowania się
§ prawo do nienaruszalności mieszkania
§ wolność poruszania się po terytorium RP
§ wolność sumienia i religii
§ prawo do wolności poglądów oraz do rozpowszechniania informacji
Do praw i wolności politycznych należą, zgodnie z konstytucją:
§ prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń oraz uczestnictwa w nich
§ wolność zrzeszania się
§ wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-politycznych
§ prawo do uczestnictwa w referendum czy prawo wyboru (prezydenta, posłów, senatorów oraz przedstawicieli do organów władzy samorządowej)
§ prawo do składania wniosków, petycji oraz skarg
W zakres wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych wchodzą:
§ prawo do posiadania własności oraz prawo do dziedziczenia
§ wolność wyboru miejsca pracy i wykonywania zawodu
§ prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
§ prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, inwalidztwem czy podeszłym wiekiem
§ prawo do ochrony zdrowia
§ prawo do nauki
§ ochrona praw dziecka
§ wolność twórczości artystycznej i badań naukowych
Na obywateli państwa demokratycznego nałożone są również i obowiązki. Pod pojęciem obowiązku obywatelskiego będziemy rozumieć konstytucyjnie ustalone nakazy, kierowane do obywateli danego kraju. Każdy z nas jest zobowiązany m. in. do poszanowania praw innych ludzi, a także do przestrzegania prawa. O szczegółach związanych z przestrzeganiem i wypełnianiem przepisów prawnych informują nas poszczególne kodeksy prawa, np. kodeks prawa karnego czy kodeks prawa cywilnego.
O obywatelskich obowiązkach mówi także konstytucja. Zgodnie z nią do najważniejszych należą:
- Przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej
...
pamelcianr1