makro_wyklady Mitregi.doc

Makroekonomia - Wykłady                                          dr D. Mitręga

Wykład 1 – Wstęp do Makroekonomii                                          01.10.2002r.

Ekonomia – nauka o procesach gospodarczych (problem rzadkości).

Dobro rzadkie – popyt przewyższa podaż przy cenie równej zero. Rzadkość z punktu widzenia użyteczności a nie bezwzględnie (tzn. że np. 1 telefon na świecie jest do niczego więc lepiej jak jest ich więcej).

Funkcje:

poznawcza,

aplikacyjna.

Funkcja poznawcza – zdobywanie wiedzy dotyczącej zagadnień makroekonomicznych służące zrozumieniu procesów (jak funkcjonuje, poznanie przyczyn i konsekwencji, np. bezrobocie).

Funkcja aplikacyjna – wykorzystać poznaną wiedzę w praktyce gospodarczej (np. przez rząd) przez podmioty gospodarcze.

Makroekonomia – procesy gospodarcze w danym kraju jako całość. Posługuje się wielkościami agregatowymi:

globalna produkcja,

globalna konsumpcja,

globalny popyt,

inwestycje,

ogólny poziom cen.

Leteecia & DeX                            Str. 26

CELE I NARZĘDZIA

Cele:

Produkcja

Wysoki poziom zarówno bezwzględny jak i w stosunku do rozporządzalnego potencjału, wysoka stopa wzrostu.

Zatrudnienie

Wysoki poziom zatrudnienia. Niski poziom bezrobocia przymusowego.

Stabilność poziomu cen

przy swobodnej grze sił rynkowych.

Bilanse zagraniczne

Równowaga eksportu i importu, stabilność kursu waluty.

Narzędzia:

Polityka fiskalna (budżet państwa)

Wydatki publiczne, podatki.

Polityka monetarna (bank centralny)

Kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe.

Polityka dochodowa

Od swobodnego kształtowania relacji, płac i cen do środków kontroli.

Stosunki międzynarodowe

Polityka handlu zagranicznego. Interwencjonizm w odniesieniu w stosunku do kursów walutowych.

Cele:

PRODUKCJA

odpowiedź na pytanie od czego zależy wielkość produkcji,

rachunek dochodu narodowego

PNB – narodowy

PKB – krajowy,

wielkość produkcji decyduje o poziomie życia w danym kraju (w dużym stopniu).W skrajnej biedzie jest około 70% populacji świata.

ZATRUDNIENIE

będziemy mówili tylko o krajach rozwiniętych, po wojnie do lat 70 wydawało się, że problem bezrobocia był rozwiązany, obecnie jest to duży problem (wyjątki: Holandia 2%, Luksemburg),

Polska ma najwyższe bezrobocie z krajów kandydujących do UE.

WALKA Z INFLACJĄ – STABILNOŚĆ CEN

70’s/80’s -> wysoka inflacja (szoki naftowe, kryzys energetyczny), większość krajów rozwiniętych ma inflację na poziomie 1%-2%. Deflacja też nie jest korzystna - lepsza jest mała (łagodna) inflacja.

BILANSE

kraje chcą mieć równowagę

ważne w gospodarkach otwartych (muszą być gospodarki małe)

w małych gospodarkach aby się rozwijać trzeba było rozwijać handel zagraniczny

kursy walutowe, taryfy, subsydia,

GAT à WTO – protekcjonizm (nawet USA, np. import stali z UE).

Ocena efektów makroekonomicznych robiona jest pod kątem tych 4-ech zadań. Niewielu krajom udało się zrealizować wszystkie 4 cele.

Makroekonomia obejmuje decyzje wyboru między alternatywnymi, podstawowymi celami, np. wysoka stopa konsumpcji albo wzrostu, walka z inflacją albo z bezrobociem (najtrudniejszy krótkookresowy wybór).

Są to tzw. „magiczne kwadraty celów” – nie da się idealnie realizować wszystkich.

Narzędzie – pewna zmienna ekonomiczna będąca pod bezpośrednią kontrolą rządu. Zmieniając narzędzie polityki oddziałujemy na jeden lub więcej celów ekonomicznych.

POLITYKA FISKALNA

realizowana poprzez budżet państwa,

nie tylko dochody ale i wydatki budżetowe

Dochody: podatki, cła, pożyczki i pomoc zagraniczna, akcyza, opłaty skarbowe, sektor państwowy (jeśli jest rentowny),

ulgi lub zwolnienia podatkowe jako zachęta dla inwestorów,

podatki osobiste wpływają na wielkość konsumpcji prywatnej, powiększenie sektora publicznego –zmniejsza się konsumpcja prywatna,

podatki:

         pośrednie – w cenach

         bezpośrednie – od dochodów,

deficyt współcześnie dominuje, niewielkiego nie uważa się za problem, UE przyjęła, że deficyt nie zagrażający stabilności pieniądza jako 3% PKB.

POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA)

Bank Centralny,

Kontrola podaży (i ceny) pieniądza – stopy procentowe; drogi pieniądz – mały popyt.

Banki zarabiają na obligacjach.

POLITYKA DOCHODOWA

powinna być ograniczona kontrola płac i cen,

wiele krajów ma płacę minimalna,

dobra niezbędne człowiekowi (energia, woda, mieszkanie, kanalizacja, oczyszczanie miasta) – kontroluje się ceny.

HANDEL ZAGRANICZNY

kursy walutowe,

cła, subsydia, ograniczenia ilościowe,

ogólny trend – globalizacja à liberalizacja handlu à ograniczenie narzędzi

Wykład 2 – Model makroekonomiczny                            08.10.2002r.

Model makroekonomiczny – stara się uchwycić podstawowe związki i zależności występujące w gospodarce. Jest bardziej sformalizowanym przedstawieniem gospodarki (np. równanie matematyczne).

Modele są również uproszczeniem rzeczywistości.

W uproszczeniach:

1. pomija się rzeczy nieistotne (szczegóły),

2. świadome uproszczenie niektórych aspektów rzeczywistości.

W modelach makroekonomicznych istotną rolę odgrywają zmienne określane jako zmienne agregatowe.

Występują między nimi zależności o charakterze:

a) funkcjonalnym – gdy jedna zmienna określa inną (np. inwestycje i wielkość produkcji), zmiana jednej powoduje zmianę drugiej.

b) definicyjnym – gdy jedna zmienna jest określona w kategoriach innych zmiennych (np. globalny dochód obejmuje część wydatkowaną na  konsumpcję i część oszczędzaną).

Zależności pomiędzy zmiennymi można przedstawić w postaci równań lub przy pomocy metod graficznych (np. krzywa Philips`a – zależności między stopą inflacji a bezrobociem czy krzywa Laffer`a – między stopa podatkową a wpływami do budżetu).

Zmienne występujące w modelach można podzielić na 2 grupy:

a) w postaci zasobów – charakteryzują się tym, że przedstawiają pewne wartości ekonomiczne w danym momencie czasu (np. PKB na rok 2001, stan zapasów na dzień...)

b) w postaci strumieni – wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w określonym przedziale czasowym.

Zasoby zmieniają się poprzez ruch strumieni (np. w przeciągu miesiąca produkcja wzrosła o..., wielkość produkcji, sprzedaż).

Zmienne w postaci zasobów i zmienne w postaci strumieni trudno rozróżnić (np. pieniądz to zasób a wydatki to strumień).

Jednym z najtrudniejszych problemów w gospodarce jest problem agregacji.

Do tworzenia modeli musimy mieć „wspólny mianownik” dla różnych wielkości. Przechodzi się z jednostek fizycznych na wartościowe. Podstawą do wyrażenia wartości w jednostkach wartościowych jest wyrażenie pieniężne (ceny). W gospodarce występują zjawiska inflacyjne więc ceny nie zawsze są odbiciem wartości. Jednak dla pewnych celów porównanie w cenach bieżących jest potrzebne (w wartościach nominalnych). Dla badań naukowych i badania trendów w gospodarce nie możemy korzystać z wartości nominalnych tylko realnych.

Płaca realna – ilość dóbr i usług możliwych do nabycia za płacę nominalną.

Jeśli wzrost cen wyprzedza wzrost płacy nominalnej to realnie zarobki są mniejsze. Rzeczywisty wzrost płac jest wtedy gdy tempo wzrostu płac nominalnych jest wyższe niż stopa inflacji.

Do badania trendów używa się wartości realnych. Przyjmuje się stały poziom cen i mierzy się wielkość produkcji w cenach stałych lub bazowych. Unikamy wtedy wpływu inflacji na wytężenie wartościowe.

Przeprowadza się deflowanie – sprowadzanie wartości nominalnych do realnych przy pomocy indeksu zwanego deflatorem.

Deflator może być traktowany jako wskaźnik inflacji odnoszący się do całej gospodarki.

CPI (consument price index) – wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych; konsumpcja stanowi 70% popytu globalnego rozwiniętych gospodarek.

Inwestycje netto –

zasób à nakłady poniesione na wzrost kapitału.

napływ kapitału ß strumień

odpływ - deprecjacja.

Ruch okrężny między przedsiębiorstwem a gospodarstwem domowym - model uproszczony.

Jest to gospodarka zamknięta (brak eksportu i importu), nie funkcjonuje państwo. Tylko 2 typy podmiotów – gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo.

Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji – w gospodarce rynkowej z dominującą własnością prywatną nie jest aż taka abstrakcja bo wszystko należy do konkretnych osób.

Istnieje produkcja na zaspokojenie potrzeb – dobra nabywane przez gospodarstwa domowe.

Gospodarstwa domowe dostarczają kapitału, pracy i ziemi za co dostają wynagrodzenie za usługi tych czynników (płace, zyski, opłaty za dzierżawę). Z drugiej strony otrzymują produkty i usługi, za które płacą wydatkami na produkty i usługi. Istnieje więc ścisła zależność pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami. Wielkość czynników gospodarstw domowych determinuje wielkość produkcji; popyt decyduje o dalszej produkcji, a popyt zależy od dochodów tego gospodarstwa.

Dopływy: inwestycje (I), wydatki urzędowe (G), eksport (Ex)

Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (Im)

Ruch okrężny strumieni w gospodarce, dopływy i odpływy /model wzbogacony/.

Logika schematu podobna do poprzedniego. Model został wzbogacony o  sektor bankowy, państwo  i zagranice. Strzałki skierowane do danego podmiotu = dopływy, i odwrotnie. Wydatki rządowe: subsydia.

Wykład 3 – Rachunek dochodu narodowego                            15.10.2002r.

Kiedyś stosowana była metoda (w gospodarkach centralnie planowanych) MPS (Material Product System). Dziedzinami tworzącymi dochód narodowy były tylko sfery produkcji materialnej (górnictwo, hutnictwo; szkoła, lekarz – nie produkcyjne). Przeszedł do historii w metodologii ale nie w mentalności.

Obecnie SNA (System of National Accounts) – system rachunkowości narodowej. Zarówno sfera produkcyjna jak i nieprodukcyjna (usługi) uważane są za tworzące dochód narodowy. Każda działalność przynosząca dochód tworzy dochód narodowy.

/ Różne będą też wartości dochodu obliczanego tymi metodami /

Wyróżnia się 3 sposoby liczenia dochodu narodowego, które powinny dać ten sam efekt:

a)      suma dochodów z tytułu usług czynników produkcji

Sumujemy wszystkie dochody czynników produkcji (płace, renty, procenty, zyski). Tylko te dochody, które wiążą się z produkcją dóbr czy usług (czyli np. kieszonkowe nie liczy się).

b)      suma produktów i usług wytworzonych w gospodarce

Sumuje się wartości wytworzonej produkcji dóbr czy usług wytworzonej w danej gospodarce. Istnieje problem : jak uniknąć wielokrotnego sumowania tego samego? Wprowadza się rozróżnienia pomiędzy wartością produktów a wartością nowo wytworzoną.

Dobra finalne – dobra użytkowane przez ostatecznego użytkownika i mogą być:

Ø       konsumpcyjne

Ø       inwestycyjne (kapitałowe – służą do dalszej produkcji).

Dobra pośrednie – służą jako nakład w kolejnym produkcji (np. mąka w procesie                 wytworzenia pieczywa).

Wartość dodana – przyrost wartości w wyniku określonego procesu produkcji.

              Sumowanie wartości dodanej, lub też wartości dóbr finalnych.

Przykład: