14. ku czemu zmierza rozwoj.pdf

Barbara Weigl, Psychologia rozwoju i osobowosci, APS 2005-2006

Wyklad XIV

Ku czemu rozwój zmierza? Analiza wybranych teorii rozwoju ze wzgledu na

przyjmowane kryterium zmiany . Psychologiczne koncepcje czlowieka i jego rozwoju

Literatura:

o Bee H. (2004) Psychologia rozwoju czlowieka. Poznan. Zysk i S-ka Wydawnictwo

o Brzezinska A. Trempala J. (1999) Wprowadzenie do psychologii rozwoju . W:

J.Strelau (red.) Psychologia. Podrecznik akademicki (tom I). Gdansk. Gdanskie

Wydawnictwo Psychologiczne

Czym jest rozwój? Zmiany:

o ilosciowe czy jakosciowe?

o przebiegaja w sposób ciagly czy skokowy?

o czy zmierzaja w kierunku okreslonych celów (standardów) koncowych?

A - modele zmian fazowych

B - modele zmian cyklicznych

C - modele zmian sekwencyjnych

D - modele zmian liniowych

E – modele kontekstualno-dialektyczne

ZMIANA UKIERUNKOWAN A

Teorie psychoanalityczne

Teorie neo-piagetowskie

Erik H. Erikson

John H. Flavell

Teorie pozn.-rozwojowe

Teorie humanistyczne

Jean Piaget

Abraham H. Maslow

Lawrence Kohlberg

Carl Rogers

Teorie

kontekstualno

-dialektyczne

Neofunkcjonalizm

ROZWOJU

STADIÓW

Lew S. Wygotski

Paul Baltes

Teoria zadan rozwojowych

Teorie uczenia

Robert J. Havighurst

John. B. Watson

Burrhus F. Skinner

Teoria sezonów zycia

Teoria spolecznego

Daniel J. Levinson

uczenia

Albert Bandura

Teoria cyklu rodzinnego

Evelyn Duvall

ZMIANA NIEUKIERUNKOWANA

Zygmunt Freud

Robert S. Siegler

STADIA

BRAK

Barbara Weigl, Psychologia rozwoju i osobowosci, APS 2005-2006

Opis poszczególnych modeli

Model A:

Dlugotrwaly proces kierunkowych zmian struktury i jej funkcji, zmierzajacy ku okreslonym

stanom koncowym lub celom (np. wzrastajaca organizacja, zintegrowane poczucie

tozsamosci, zlozone wewnetrzne sposoby myslenia). Wyrazne etapy, jakosciowo rózne

stadia rozwojowe

A.1.Teorie psychoanalityczne i kontynuatorzy:

Freud : stala sekwencja przemieszczania sie energii libido do róznych czesci ciala, które

kolejno staja sie bardziej wrazliwe na pobudzenia w okreslonym wieku.

Erikson : zasada epigenezy; podstawowy plan powstawania calosci z czesci, z których

kazda wyksztalca sie w specyficznym dla siebie czasie i dominuje tak dlugo, az nie powstana

wszystkie inne „cnoty”, aby utworzyc funkcjonalna calosc tozsamosci i osobowosci

Jung: koncepcja indywiduacji. Czlowiek rozwijajac sie i stajac sie bardziej ludzki w kolejnych

etapach rozwoju przejawia zmiany wyrazajace wysilek jednostki w dochodzeniu do

równowagi ze swiatem i osiaganiu wewnetrznej integracji. Indywiduacja polega na

organizowaniu sie spójnej i niepowtarzalnej calosci struktur psychicznych. Dokonuje sie

dzieki integrujacej roli jazni i przebiega etapami (dziecinstwo – aktywnosc podtrzymujaca

istnienie; mlodosc –ekstrawertywne zorientowanie na swiat zewnetrzny; pózna doroslosc –

introwertywne zorientowanie na swój wewnetrzny subiektywny swiat w poszukiwaniu

integralnosci).

A. 2.Teorie rozwojowo-poznawcze:

Piaget

Kohlberg

Model B:

Cykl równowartosciowych zmian stadialnych – osiaganie kolejnego stadium nie wyraza

ani wzrostu ani osiagania celów wartosciowanych jako bardziej pozytywne. Gestosc zmian

moze byc rózna w róznych odcinkach zycia. Tworzy jednak zamkniety cykl zycia i rozwoju

wspólny dla ludzi w obszarze okreslonej kultury.

Levinson – bieg zycia czlowieka doroslego jest zindywidualizowany, ale mozna wyodrebnic

pewne wspólne rytmy, wzory i struktury wspólne dla ludzi w danym wieku w róznych

kulturach. Wyraziste sa okresy stabilnosci struktury zycia i okresy przejsciowe, które

poprzedzaja kazdy z glównych etapów (epok: era wczesnej doroslosci 17-45, era sredniej

doroslosci 40-65, era póznej doroslosci 60 i wiecej)

W ramach kazdej ery, trzy podokresy: faza nowicjatu, faza posrednia, faza kulminacji.

Havighurst – zadania rozwojowe sa to postawy, umiejetnosci czy wiedza która jednostka

powinna nabyc w danym momencie zycia. Stadia nie wyrazaja wiekszej zlozonosci czy

dojrzalosci. Pomyslne rozwiazanie zadania rozwojowego prowadzi do przystosowania,

poczucia sukcesu. Niepowodzenie rodzi poczucie spolecznej dezaprobaty, lek, utrudnia

realizacje kolejnych zadan. Powodzenie laczy Havighurst z momentem wyuczalnosci

Duvall- wraz z wiekiem w sposób najbardziej zauwazalny zmieniaja sie role rodzinne. Zycie

ludzi doroslych mozna lepiej zrozumiec analizujac przejmowanie wraz z wiekiem kolejnych

ról rodzinnych. Relatywizacja historyczno-kulturowa.

Model C:

Modele sekwencyjne

Odrzuca sie pojecie stadium rozwojowego lecz zachowuje sie koncepcje rozwoju jako

ukierunkowanych zmian strukturalno-jakosciowych. Rozwój to nie sekwencja stadiów

zwiazana z wiekiem, ale sekwencja stopniowych przeksztalcen zwiazanych glównie z

doswiadczeniem czlowieka. Istnieje potencjalnosc sekwencji osiagania tych samych

poziomów rozwoju w róznym wieku zycia jednostki. Mozliwosc funkcjonowania róznych ludzi

w róznym wieku na podobnym poziomie rozwoju danej struktury psychicznej.

Barbara Weigl, Psychologia rozwoju i osobowosci, APS 2005-2006

C.1. Psychologia humanistyczna

Abraham H. Maslow – indywidualny system potrzeb

Carl Rogers - osobisty potencjal rozwojowy ujawniajacy sie w trakcie zycia jednostki

C.2. Koncepcje neo-piagetowskie

Siegler – koncepcja rozwoju zasad poznawczych (I zasada-przedoperacyjna; II –

przejsciowa; III –konkretno-operacyjna; IV –formalno-operacyjna). Sekwencja zalezy nie tyle

od wieku ile doswiadczen gromadzonych w rozwiazywaniu danego typy zadan.

Flavell- rozwój strategii zapamietywania. Zaleznosc od doswiadczenia indywidualnego.

Proces rozwojowy jako przejscie od nowicjatu do ekspertywnosci.

Model D:

D.1. Teorie uczenia (rozwój to uczenie sie zachowan i znaczen, poprzez warunkowanie

klasyczne i instrumentalne)

Skinner

Watson

Pawlow

D.2. Teoria spolecznego uczenia (rozwój spoleczny – nabywanie wzorców przez obserwacje,

modelowanie)

Bandura

Model E:

Teorie kontekstualno-dialektyczne, ekologiczne, neofunkcjonalistyczne. Rozwój jako zmiany

wielokierunkowe, wielowymiarowe, niedookreslone, elastyczne, zanurzone w kontekscie .

Rozwój moze prowadzic do róznych stanów koncowych w zyciu jednostki.

Sinusoidalny przebieg zmian. Cykle progresji i regresji, entropia jako efekt rozwoju -

wzrastajace róznice intraindywidualne (Obuchowski).

Riegel – rozwój jest procesem ilosciowych i jakosciowych zmian wywolanych zewnetrznymi i

wewnetrznymi konfliktami zachodzacymi na róznych obszarach zycia. Konflikty rodza kryzys

powodujacy dazenie do wewnetrznej równowagi. Celem rozwoju nie jest równowaga, lecz

nowa zmiana.

Wygotski – kontekst spoleczno-kulturowy. Rozwój jako osiaganie w ramach sfery

najblizszego rozwoju.

Baltes – rozwój to proces selektywnej optymalizacji z kompensacja (SOC).

Maksymalizowanie zysków i minimalizowanie strat poprzez selekcje (ukierunkowanie

zachowania), optymalizacje (poszukiwanie srodków i sposobów realizacji celów) i

kompensacje (funkcjonalna odpowiedz na straty i ubytki).

Opis wizji rozwoju wg. wybranych teorii z poszczególnych modeli

Model A:

PSYCHOANALIZA

ZYGMUNT FREUD (1856-1939)

Rozwój czlowieka i jego zachowanie sa realizacja nieswiadomego, wrodzonego popedu

seksualnego, popedu zycia i rozwoju - libido. Libido realizuje sie poprzez kontakt osoby z

obiektami zewnetrznymi redukujacymi napiecia (poprzez kateksje). Istnieje stala,

zdeterminowana procesami dojrzewania biologicznego sekwencja przemieszczania sie

energii libido do róznych czesci ciala, które kolejno staja sie bardziej wrazliwe na pobudzenia

w okreslonym wieku.

Sekwencja ta zmienia sie w sposób fazowy (5 faz): faza oralna 0-1 (usta-wchlanianie),

analna 2-3 (odbyt-wypróznianie), falliczna 4-5 (genitalia-manipulacje, stymulacja), stadium

latencji 6-12 (libido utajone), genitalna 13-18 (libido ponownie ujawnia sie w sferze

genitalnej, przygotowanie do podjecia stosunków seksualnych).

Barbara Weigl, Psychologia rozwoju i osobowosci, APS 2005-2006

Osobowosc charakteryzuje sie organizacja, która zmienia sie wraz z wiekiem jednostki.

Najglebsza wrodzona warstwa jest ID – podporzadkowane zasadzie przyjemnosci.

Okolo drugiego roku zycia zaczyna tworzyc sie EGO. Rozwój to stopniowe wzmacnianie,

dojrzewanie EGO.

W wieku przedszkolnym stopniowo zaczyna ksztaltowac sie SUPEREGO, tzn.

zinternalizowane

zasady

moralne,

idealne.

CARL GUSTAV JUNG (1875-1965)

Rozwój to indywiduacja, zmiany wyrazajace wysilek jednostki w dochodzeniu do równowagi

ze swiatem i osiaganiu wewnetrznej integracji struktur psychicznych.

Dziecinstwo – okres skoncentrowany na aktywnosci podtrzymujacej istnienie oraz

ksztaltowania sie potrzeb seksualnych.

Mlodosc (od osiagniecia dojrzalosci plciowej, az do wieku sredniego) – ekstrawertywne

zorientowanie na swiat zewnetrzny.

Doroslosc – przeksztalcenia osobowosci, form aktywnosci, celów, zainteresowan.

Pózna doroslosc – introwertywne zorientowanie na swój wewnetrzny, subiektywny swiat w

poszukiwaniu integralnosci.

Rozwój jako proces indywiduacji wymaga odpowiedzialnosci za wlasne zycie. W przeciwnym

przypadku jednostka staje sie zalezna od nieswiadomosci zbiorowej i traci szanse na

indywidualny rozwój.

Model B:

CYKLE ZYCIA

Rozwój jest cyklem równowartosciowych zmian stadialnych. Osiaganie kolejnego stadium

nie wyraza ani wzrostu, ani osiagania celów bardziej wartosciowych. Kolejne cykle to

konieczne w danym odcinku zycia, podejmowane zadania rozwojowe lub role spoleczne.

Tworza one zamkniety cykl zycia i rozwoju wspólny dla ludzi w obszarze okreslonej kultury

(relatywizacja ) . Gestosc zmian moze byc rózna w róznych okresach zycia

Daniel Levinson (1978) – koncepcja sezonów zycia ludzi doroslych.

Pelnione role spoleczne, jakosc i rodzaj podejmowanych interakcji powoduja, ze bieg zycia

jest zindywidualizowany, ale mozna w nim wyodrebnic wlasnosci uniwersalne, powszechne

w róznych kulturach.

• Era poprzedzajaca doroslosc (0-22 lata)

• Era wczesnej doroslosci (17-45 lat)

• Era sredniej doroslosci (40-65 lat)

• Era póznej doroslosci (60 i wiecej).

W kazdej erze mozna wyodrebnic okresy stabilnosci i okresy przejsciowe. Levinson nazywa

je: faza nowicjatu, faza posrednia, faza kulminacyjna.

Evelyn Duvall (1971)– koncepcja cyklu zycia rodzinnego

Wraz z wiekiem w sposób najbardziej zauwazalny zmieniaja sie role rodzinne

• Stadium mlodej rodziny

• Rodziny opiekujacej sie malym dzieckiem

• Rodziny dziecka przedszkolnego

• Rodziny dziecka rozpoczynajacego nauke szkolna

• Rodziny dziecka dorastajacego

• Rodziny opuszczanej

• Opuszczonego gniazda

• Rodziny starzejacej sie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: