36

ANALIZA RYZYKA ZAWODOWEGO

Opis metody oceny ryzyka zawodowego.

1. Podstawa prawna

      Ocena ryzyka zawodowego jest to świadomy proces podejmowania decyzji o możliwości wykonywania pracy w określonych warunkach środowiska pracy. Ocena ryzyka zawodowego ma istotne znaczenie w procesie ograniczania zagrożeń występujących na stanowisku pracy, gdyż jedynie zidentyfikowane i opisane zagrożenie można skutecznie likwidować lub ograniczać. Dzięki niej jest możliwe wprowadzenie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych umożliwiających zapewnienie bezpiecznych warunków pracy.

      Przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę do przeprowadzenia analizy ryzyka zawodowego, informowania pracowników o ryzyku zawodowym oraz do zapewnienia likwidacji zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników.

Zgodnie z art. 1041 § 1 p.8 Kodeksu pracy regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności „obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywana pracą.”

Natomiast art. 226 Kodeksu pracy mówi:

„Pracodawca:

1)     ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

2)     informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się a wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.”

Szczegółowe uregulowania zawiera § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26. 09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. nr. 169, poz.1650), który mówi:

„Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.  

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1)     zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości – z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników,

2)     zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.  

2. Definicje związane z ryzykiem zawodowym

BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy – stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

Środowisko pracy – warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi i psychofizycznymi), w których odbywa się proces pracy.

Zagrożenie – stan środowiska pracy mogący spowodować, wypadek lub chorobę.

Identyfikacja zagrożeń – proces rozpoznawania, czy zagrożenie istnieje, oraz definiowanie jego charakterystyk.

Choroba zawodowa – choroba spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, określona w obowiązującym wykazie chorób zawodowych.

Wypadek przy pracy – nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. 

Czynnik szkodliwy – czynnik, którego oddziaływanie na organizm pracownika prowadzi lub może prowadzić do schorzenia.

Czynnik niebezpieczny – czynnik, którego oddziaływanie na organizm pracownika prowadzi lub może prowadzić do urazu.

Czynnik uciążliwy – czynnik, którego oddziaływanie na organizm pracownika może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie powodując jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia.

Stanowisko pracy – przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

Ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo (możliwość)  wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Ocena ryzyka – proces analizowania ryzyka zawodowego i wyznaczania dopuszczalności ryzyka.

3. Dobór metody oceny ryzyka zawodowego

    Istnieje wiele metod oceny ryzyka zawodowego. Zaleca się aby ocena ryzyka zawodowego odbywała się z użyciem metod o możliwie najmniejszym stopniu sformalizowania. Przy doborze metody należy kierować się następującymi zasadami:

-               powinna ona być możliwie prosta i  zrozumiała dla osób przeprowadzających ocenę,

-               powinna być zgodna z obowiązującymi przepisami,

-               powinna być dostosowana do specyfiki zakładu i występujących w nim zagrożeń,

-               powinna służyć przez wiele lat i nie być zmieniana.

Do oceny ryzyka zastosowano standardową metodę w skali pięciostopniowej w/g normy PN-N-18002:2000 – Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Metoda ta jest mało skomplikowana, umożliwia łatwe i szybkie określenie poziomu dopuszczalności zagrożenia. Doskonale nadaje się szacowania ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami i czynnikami występującymi w środowisku pracy. Polecana jest wszędzie tam, gdzie nie występują skomplikowane procesy pracy i gdzie nie występuje znaczna ilość czynników szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych dla życia pracowników.

W metodzie tej ryzyko (R) określono jako  funkcję możliwości zaistnienia zdarzenia szkodliwego – prawdopodobieństwo realizacji rozpatrywanego zagrożenia (P), ekspozycji (E), czyli częstości i czasu trwania narażenia oraz ludzkich i technicznych możliwości uniknięcia lub ograniczenia szkody (B) o określonej ciężkości (S):

R = f (P; E; B; S).

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej             

Przy szacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie z powyższą tablicą, ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić stosując niżej wymienione wskazówki:

·         do następstw o małej ciężkości zalicza się urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenie stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.

·         do następstw o średniej ciężkości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenia ścięgna) itp.

·         do następstw o dużej ciężkości zalicza się te urazy, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych        i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.,

·         do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,

·         do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

·         do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Tam, gdzie to możliwe, zaleca się oszacować ryzyko zawodowe na podstawie wartości charakteryzujących narażanie.

Podstawowym kryterium dopuszczalności ryzyka zawodowego są wymagania odpowiednich przepisów prawnych i innych dokumentów normatywnych. W przypadku braku takich wymagań, zaleca się, aby organizacja ustalała własne kryteria dopuszczalności ryzyka zawodowego z uwzględnieniem opinii ekspertów z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy, własnych doświadczeń, oraz opinii pracowników i/lub ich przedstawicieli. Dążąc do poprawy warunków pracy organizacja może również ustalać własne kryteria dopuszczalności ryzyka zawodowego, oparte na wymaganiach wyższych niż wymagania przepisów prawnych i innych dokumentów normatywnych.

Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali pięciostopniowej)

Wyniki oceny ryzyka stanowiące podstawę planowania działań korygujących i zapobiegawczych

Zaleca się stosować środki ochronne w następującej kolejności:

§         środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła,

§         środki organizacyjne i proceduralne (procedury lub instrukcje bezpiecznej pracy),

§         środki ochrony zbiorowej,

§         środki ochrony indywidualnej.

    Po zrealizowaniu zaplanowanych działań należy przeprowadzić kolejną ocenę ryzyka zawodowego na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie, umożliwiającą sprawdzenie ich skuteczności.

Opis stanowisk pracy – zakład 1

Oddział Terenowy Agencji Nieruchomości Rolnych w Szczecinie zlokalizowany jest w budynku dzierżawionym od Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie przy Wałach Chrobrego 4.

Budynek wybudowany został przed 1945 r. Remont budynku przeprowadzono w 2000 roku. Ogrzewanie budynku realizowane jest z sieci miejskiej CO. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym zrealizowana jest przez wyłącznik różnicowo – prądowy. Pomiary oporności izolacji i czasu wyłączania wyłącznika różnicowo-prądowego są aktualne. Budynek o konstrukcji murowanej posiada schody drewniane, podłogi w pomieszczeniach biurowych i na korytarzach są drewniane pokryte wykładziną dywanową. Klatka schodowa i korytarze posiadają drewnianą boazerie. Pomieszczenia biurowe (łącznie 26) znajdują się na parterze, I piętrze i II piętrze. Powierzchnie pomieszczeń biurowych spełniają wymagania przepisów. Ilość wolnej powierzchni podłogi przypadająca na jednego pracownika jest zgodna z normami. Ściany i podłogi pomieszczeń sanitarno-higienicznych wyłożone są płytkami ceramicznymi.

W oddziale zatrudnionych jest 59 pracowników na stanowiskach administracyjno-biurowych. Stanowiska pracy wyposażone są w komputery, czajniki elektryczne, niszczarki dokumentów. W wydzielonym pomieszczeniu znajdują się ogólnodostępne dla pracowników kserokopiarki.

W niektórych pomieszczeniach zainstalowany jest fax. 

Wszyscy pracownicy posiadają aktualne badania lekarskie i szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obiekt jest chroniony sygnalizacją antywłamaniową.

W pomieszczeniach znajduje się przeciwpożarowa instalacja sygnalizacyjna (czujki dymowe). Drogi i wyjścia ewakuacyjne są prawidłowo oznakowane; sprzęt przeciwpożarowy (gaśnice, hydrant) jest prawidłowo rozmieszczony i opisany.

Sprzątanie pomieszczeń i dozorowanie obiektu wykonują firmy obce.

Pracownicy, którzy wykonują swoje służbowe czynności w terenie korzystają z samochodów służbowych.

Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku

...