PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA
Behavioryzm
- koncentracja na zchowaniu, czyli tym, co można obserwować
- pominięcie roli osobowości człowieka
- czł. jako jednostka działająca wg zasady bodziec-reakcja
-czł. - istota z natury egoistyczna
- modyfikacja zachowań czł. przez system wzmocnień pozytywnych i
negatywnych (nagród i kar)
Psychol. Humanistyczna
- czł. z natury istotą dobrą; jednostka patologiczna-wytwór „złego
środowiska”
- docenianie roli osobowości czł., zwłaszcza wartości wyższego rzędu:
zdolności do miłości, przyjaźni, wyrzeczeń
- dążenie do samorealizacji
Teoria hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa:
5. samorealizacja
4. p. osiągnięć
3. p. społeczne
2. p. bezpieczeństwa
1. p. fizjologiczne
1,2-potrzeby niższego rzędu, podstawowe, bez ich zaspokojenia nie można
zaspokoić p. wyższego rzędu
3-każdy czł. jest z natury istotą społeczną
5-dążenie do rozwoju (rozw. talentów)
Psychoanaliza
-pierwsza koncepcja, w której pojawią się problem osobowości
Osobowość czł. to 3 elementy:
1. superego (normy i zasady etyczne; powstaje pod wpływem środowiska-
rodzina, szkoła)
2. ego („ja”)
3. sfera ID (głos namawiający do złych zachowań; wrodzone skłonności)
-odkrycie istnienia i znaczenia podświadomości
-czł. jako istota z natury zła, podporządkowana wrodzonym instynktom,
np. walki, agresji; zdominowana przez popęd seksualny
-odkrycie roli dzieciństwa w życiu czł.
-teoria ta stała się podstawą do rozwoju psychoterapii
PROCESY POZNAWCZE
Są to procesy psychiczne, dzięki którym poznajemy świat
-spostrzeganie (postrzeganie, percepcja), zmysły
-pamięć
-uwaga (zdolność do
ASPIRACJE
-dążenie do osiągnięcia zamierzonych celów i realizacji ideałów życiowych
-jeden z elementów osobowości czł (nabyty, nie wrodzony)
-powstaje n podstawie oceny poprzednich doświadczeń życiowych
Poziom aspiracji:
-skala trudności zadań, które stawia przed sobą czł
-trudności te można oceniać obiektywnie(porównanie zdolności i
możliwości do celów) i subiektywnie (samoocena)
Na aspiracje edukacyjno-zawodowe wpływają zainteresowania
KRYTERIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Norma:
-brak choroby
-stan równowagi fizycznej, psychicznej, duchowej i społecznej
Kryteria z. p.:
-doświadczenie subiektywnego poczucia szczęścia, kt wiąże się z wiarą we
własne siły, możliwości, poczuciem bezpieczeństwa
-zdolność adekwatnej samooceny
-poczucie własnej tożsamości
-zdolność do samorealizacji
-spójna osobowość
-odporność na stres i tolerancja zagrożenia w takim stopniu, by nie
naruszona była integracja osobowości
-umiejętność adekwatnej percepcji rzeczywistości zgodnej z
doświadczeniem innych
-rozumienie relacji przyczynowo-skutkowych
-dojrzałość emocjonalna
-przystosowanie społeczne (zaspokajanie indywidualnej potrzeby zgodnie z
wymogami i normami społecznymi)
CHOROBY PSYCHICZNE
Schizofrenia – choroba ludzi młodych (18-25 lat); ch bardzo częsta
(1% populacji). Objawy osiowe:
-autyzm - brak kontaktu ze światem zewn, koncentracja na swoim wnętrzu
-ambiwalencja – rozszczepienie uczuciowości, jednoczesne
występowanie 2 przeciwstawnych uczuć
-asocjacje – zaburzenia wątku myślenia, wypowiedzi, niespójności
-afekt – specyficzny nastrój: chory jest blady,
„tępy”, sztywny, brak
-na twarzy dziecka obserwujemy przy tym znaczny wysiłek,
zaczerwienienie, krople potu nad górną wargą
-jąkanie ze współruchami (zaciskanie powiek, dłoni; przytupywanie)
V. Tiki
Niecelowe, niezależne od woli skurcze mięśni (pojedynczych lub całych
grup) najczęściej na twarzy, rzadziej na szyi.
Ustępują w czasie snu, natężenie w przypadku zdenerwowania.
Przyczyny:
-nie zawsze mają podłoże psychologiczne
-postawy rodzicielskie
-wyraz „buntu” przeciw postawom rodzicielskim, zwłaszcza
nadopiekuńczości matki
PRACA Z DZIECKIEM Z REAKCJ. NERWIC.
-diagnoza – rozpoznanie przyczyn
-szczegółowy wywiad z rodzicami
-test rysunku rodziny
TERAPIA
-indywidualna i rodzinna
-udział w zajęciach socjoterapeutycznych – obniżenie napięcia
emocjonalnego
NERWICE
Objawy osiowe:
-lęk
-zaburzenia wegetatywne
-mechanizm zamkniętego koła (1 objaw potęguje 2)
Nerwica histeroidalna
-teatralność zachowań, przesada, gwałtowne reakcje na błahy powód
-brak tolerancji na krytykę, ogromna koncentracja na tym „jak mnie
widzą inni”
-pseudologia phantastica (patologiczne kłamstwo)
-duża pewność siebie
-pragnie być traktowany jak dziecko, ulgowo
-wciąż „kokietuje” swoje otoczenie, domaga się uwagi i
zachwytów – najbardziej nieszczęśliwy, gdy nie jest podziwiany
-bardzo rzadko odczuwa poczucie winy lub okazuje pozorne poczucie winy,
często demonstruje poczucie krzywdy
-egoizm, silna koncentracja na własnych potrzebach, manipulowanie
ludźmi, traktowanie ich przedmiotowo
-niezdolność do przyjaźni i miłości
-rozbija prace grupy
-konwersja histeryczna- objawy rzekomo neurologiczne
-trudności diagnostyczne- powyższe objawy są traktowane przez niektórych
jako symptomy swojej sytuacji
-o wysokim poziomie lęku
-z niską samoakceptacją
-oczekuje na pomoc z zewnątrz
-niekonsekwentna
-”uzależniona” od sprawcy
-często neurotyczna, niedojrzała emocjonalnie, stosująca mechanizmy
obronne
-zdarzają się sytuacje, że przemoc, której doświadcza wzbudza poczucie
winy
Sprawca:
-często z problemem alkoholowym
-wysoki wskaźnik potrzeby dominowania nad otoczeniem
-deficyt uczuć wyższych
-psychopata
-aktor
-osoba impulsywna, nie umiejąca rozwiązywać sytuacji konfliktowych
STEREOTYPY
-słowo stereotyp pochodzi od gr „stereos”(sztywny, twardy)
-to uproszczone przekonanie na temat jakiejś osoby lub grupy osób
niezależnie od własnego doświadczenia
-często zamiennie używa się słowa „uprzedzenia”
Cechy stereotypu
-odporny na zmiany i w małym stopniu powiązany z doświadczeniami
osobistymi ludzi, którzy dany stereotyp wyznają i powtarzające
-ma charakter społeczny
-najczęściej łączy się z jakąś oceną
-ma wyraźne zabarwienie emocjonalnego
-obiektem stereotypu są najczęściej ludzie
-jest związany z językiem (konkretne słowo wywołuje stereotyp)
Funkcje stereotypu
-wiąże się z potrzebą bezpieczeństwa i zdolności przewidywania cudzych
zachowań
-ludzie operując danym stereotypem mają złudne przekonanie, że wiedzą
jak należy się w danej chwili zachować
-integrują grupę – jeśli powtarzamy te same stereotypy
-specyficzna forma wyrażania agresji
Rodzaje stereotypów
-narodowe
-płci
-klasowe
-zawodowe
-religijne
Stereotypy płci Umiejscowienie poczucia kontroli
-odpowiedź na pytanie: gdzie czł umiejscawia źródło swoich doświadczeń
koncentracji
-myślenie
-decydowanie
-inteligencja
Definicje:
Pamięć – zdolność ludzkiego mózgu do kodowania, przechowywania i
odtwarzania informacji;w definicji pamięci nie ma słowa przetwarzanie
– to różnica między pamięcią, a myśleniem
Rodzaje pamięci:
I.- logiczna - wymaga rozumienia przyswajanych informacji
-mechaniczna – informacje powtarzane są tak długo, aż czł. jest w
stanie odtworzyć je bez pomyłki; nie opiera się na rozumieniu
II. ze wzgl. na narządy zmysłów:
-wzrokowa
-słuchowa
-dotykowa
-węchowa
-smakowa
III.ze wzgl. na czas:
-świeża (krótkotrwała)nie nastawia się na długotrwałe przechowywanie
informacji
-długotrwała – nastawiamy się na długotrwałe zapamiętywanie
Zapamiętywaniu sprzyja:
-inteligencja, zdolności
-motywacja do zapamiętywania
-zainteresowanie daną problematyką
-powtarzanie utrwalanie
-zdolność w zakresie koncentracji uwagi
Uwaga- bardzo ważny proces poznawczy czł., specyficzny „czynnik
selekcji” bodźców. Umożliwia skupienie się na aktualnie
wykonywanej czynności. Podział uwagi:
*mimowolna – niezamie-rzona koncentracja na czymś lub kimś
spowodowania siłą bodźca
*dowolna – świadome, celowe skupienie się na czymś (ma największe
znaczenie w procesie zapamiętywania)
Przyczyny zapominania:
-tzw. „słaby zapis” - niedostateczna koncentracja uwagi
-zapis nieutrwalony – brak powtarzania
Pamięć wiąże się z:
-wiekiem
-stanem zdrowia i zażywanymi lekami
-zażywanymi używkami
Inteligencja – w definicji są znaczne rozbieżności; jest w
znacznym stopniu uwarunkowana genetycznie:
1umiejętności adaptacyjne do nowej sytuacji i zmiennych wymogów zadania
(przystosowanie
dostosowania emocji do tego co robi i mówi
Objawy pierwszorzędowe:
-urojenia – owładnięcia (przekonanie, że ktoś chorym zawładnął)
lub odsłonięcia (przekonanie, że każda myśl jest publicznie dostępna)
-automatyzm (psychiczny, ruchowy, słowny) – chory zachowuje się
jak robot
-halucynacje (omamy) słuchowe (rokazujące lub komentujące)
Rodzaje zaburzeń:
-schiz. paranoidalna: podejrzliwość – charakt jest silne
przekonanie o byciu prześladowanym, oszukiwanym, obserwowanym,
śledzonym, zatruwanym
-s. katatoniczna – brak objawów paranoi; osłabienie motoryki,
mutyzm, brak reakcji na prośby i polecenia; tzw. stupor cataconicus
-s. hebefreniczna–poważne zaburzenia w zachowaniu, ciągłe
błaznowanie
-s. prosta – rzadka, występują tylko objawy osiowe
2 przebiegi schizofrenii:
-nawracający (remisja i rzut psychotyczny)-cofanie i wracani objawów
-przewlekły
przyczyny:
-teorie genetyczne – rozwija się na podłożu genetycznym, mogą
wystąpić np. gdzieś w dalszym pokoleniu
-t. psychologiczne – relacje dziecka z matką, tzw podwójne
wiązanie, matka podaj dziecku sprzeczne informacje
-t. biochemiczne – praca mózgu
Depresja: jeszcze15-20 lat temu traktowana jako choroba ludzi w wieku
dojrzałym i starszym,dziś coraz częściej diagnozowana jest u młodych
Wyróżnia się:
-endogenną (zaburzenia biochemiczne mózgu)
-egzogenną (reakcja na bodźce społeczne)
-depresję jedno- i dwubiegunową
jednobiegunowa:
dwubiegunowa
Objawy pierwotne:
-obniżenie nastroju, smutek
-spowolnienie aktywności (myślenia, ruchów)
nerwicy, przez innych jako zaburzenia osobowości
-dominacja procesów pobudzenia nad procesami hamowania w OUN
Psychastenia
-pozornie przeciwieństwo histeroida
-boi się być w centrum zainteresowania, nie chce się wyróżniać, chciałby
przejść przez życie niezauważony, ale w głębi duszy marzy o sławie
(głęboko to ukrywa)
-wciąż się waha każda decyzja to dramat
-nadmiernie rozbudowany system samokontroli, ciągłe poczucie bycia
gorszym od innych, co hamuje jego aktywność
-życie traktuje w kategoriach przykrego obowiązku, nic go nie cieszy
-dusi w sobie emocje, ale czasami wybucha, zaskakując tym swoje otoczenie
-sprawia wrażenie miękkiego, ustępliwego, łagodnego, ale bywa bardzo
uparty
-stara się robić tylko to, co w jego odczuciu akceptują inni
-w pracy – przesadnie odpowiedzialny, wytęża swoje siły do
maksimum, a i tak ciągle żyje w przeświadczeniu, że wszystko robi źle
- w życiu prywatnym – boi się zdobywania partnera, miłość realna
najczęściej go rozczarowuje, woli ją przeżywać w sferze marzeń
-natrętnie powtarza te same czynnościom
-silny rozdźwięk między tym jaki jest, a jakim chciałby być
-wszystko co robi wydaje się nikłe w porównaniu z tym co – w jego
ocenie- mógłby zrobić
- chwalenie i docenianie go nie zmienia samooceny
Przyczyny
-dominacja procesów hamowania nad pobudzania w OUN
-środowiskowe – złe warunki środowiskowe, niedostatek ciepłych
uczuć ze strony matki
Anaktasta (nerwica natręctw)
-powierzchownie przypomina psychastenika – nieśmiały, zamknięty w
sobie, ma trudności z podejmowaniem decyzji, uparty
-różnica: psych. nie lubi siebie, ana. - potępia siebie
-ciągle widzi w sobie zło,dlatego stwarza sobie cały system nakazów i
zakazów
-jest on formą
życiowych?
-Czy szuka przyczyn swoich sukcesów na zewnątrz czy w sobie?
Wewnętrzne poczucie kontroli
-opiera się na przekonaniu, że to przede wszystkim od nas samych zależy
to, jak układa się nasze życie
-filozofia życiowa czł z wewnętrznym poczuciem kontroli
-przeświadczenia, że zarówno nasze sukcesy i niepowodzenia są wynikiem
naszych zachowań i cech osobowości
Zewnętrzne umiejscowienie kontroli
-szukanie przyczyn na zewnątrz w zachowaniach, okolicznościach
zewnętrznych
-wiara w ślepy los, fatum , przeznaczenie, zbieg okolicznościach
Konsekwencje dla funkcjonowania czł w środowisku pracy
-czł z wewn poczuciem kontroli jest bardziej samodzielny w myśleniu i
działaniu
-łatwiej podnosi się po niepowodzeniach, potrafi uczyć się na swoich
błędach
-jest bardziej twórczy, kreatywny
-łatwiej radzi sobie z negatywnymi skutkami stresu
-szybciej potrafi znaleźć informacje potrzebne mu do rozwiązania różnych
problemów zawodowych
WYUCZONA BEZRADNOŚĆ
-głębokie zewnętrzne poczucie kontroli
-przekonanie, że bez względu na to co czł robi i czy w ogóle cokolwiek
robi – nie ma wpływu na sytuację życiową
-uzależnienie od pomocy z zewnątrz
-zazdrość, zawiść pod adresem osób, którym lepiej się powodzi
-poczucie zniechęcenia, zgoda na wegetację, brak poczucia
odpowiedzialności za własne życie i los najbliższych
CECHY DOBREGO:
SŁUCHACZA
-koncentracja uwagi na rozmówcy
-optymalny kontakt wzrokowy (30-60% czasu rozmowy)
-nie przerywa, nie kończy zdania za kogoś
-zadaje pytania, aby upewnić się czy zrozumiał
-reaguje mimicznie (np. uśmiechem, potakiwaniem)
się)
2. optymalne uczenie się lub wykorzystywanie doświadczenia i treningu
(wdrożenie w życie tego, czego się uczymy)
3. myślenie abstrakcyjne przy użyciu symboli i pojęć
Inne podejście:nie ma jednej inteligencji:
-zdolności językowe (łat-wość posługiwania się sło-wami, nauka jęz obcych)
-zdolności logiczno-matematyczne
-zdoln. przestrzenne
-zd. muzyczne
-zd cielesno-kinestetyczne
-zd intrapersonalne
-zd interpersonalne
EMOCJE
Złożony zespół zmian cielesnych i psychicznych obejmujący pobudzenie
fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behavioralne
(zachowania) wykonywane w odpowiedzi na sytuację spostrzeganą jako ważną
dla danej osoby.
Podstawowe emocje: radość; zdumienie; gniew, złość; obrzydzenie,
wstręt; strach;lęk;smutek; pogarda
funkcje emocji:
-motywacyjna-pobudzają do działania, ukierunkowują
-organizowanie działania – wpływają na to, na czym koncentrujemy
uwagę, co zapamiętujemy
-intensyfikują doświadczenia życiowe, nadają ważność różnym sytuacjom
-regulują kontakty społeczne, pobudzają do zachowań prospołecznych
-funkcja komunikacyjna
KOMPETENCJE TWORZĄCE INT. EMOCJONALNĄ
Kompetencje społeczne:
-empatia – umiejęność doświadczania stanów emocjonalnych innych
ludzi, uświadamianie sobie uczuć , potrzeb i wartości wyznawanych przez
innych, czyli rozumienie innych
-wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na wspieranie i
pomaganie innym
-zdolność odczuwania i rozumienia relacji społecznych
-asertywność- posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie.
Otwarte wyrażanie emocji, postaw i wyznawanych wartości w granicach ni
naruszających praw i psychicznego terytorium innych
-perswazja – umiejętność wzbudzania u innych pożądanych zachowań i
-zaburze...
Andrzej1991p