- ma poszukiwać cech typowo ludzkich które wiążą się z kulturowo ukształtowanym człowiekiem
- zajmuje się relacjami człowiek-kultura
- nauka o kulturze
- związana z badaniem innych kultur (przede wszystkim niecywilizowanych kultur pierwotnych) Mead, Malinowski, Benedict
Ale zajmuje się także badaniem rzeczywistości kulturowej (kultury piśmiennej, kultury obrazu)
- powstała jako nauka wychodząc z badań kultur pierwotnych
Definicji kultury – ponad 200
- stanowi układ wyuczonych zachowań, których elementy składowe są wspólne dla całego społeczeństwa i przekazywanych z pokolenia na pokolenie
- zespół dyspozycji psychicznych przekazywane przez kontakt społeczny i uzależnionych przez relacje międzyludzkie (Kossowski)
- wytwór® czegoś, całokształt zobiektywizowanych (Czarnowski)
- fakt społeczny; powstaje w wyniku relacji kształtów społecznych
- filtr chroniący człowieka przed namiarem informacji
Cechy niezależne od definicji:
- zjawisko społeczne
- związana z człowiekiem
- regularna, powtarzalna
- zbiór zjawisk wyuczonych
Każdy fakt kulturowy to fakt społeczny
Kultura – istotny element charakteryzujący człowieka
Cechy zjawisk kulturowych:
- kultura ma wymiar czasowy oraz przestrzenny (zjawisko empiryczne)
- płaszczyzny:
Materialna (płaszczyzna wytworów)
Behawioralna
Psychologiczna
Aksjonormatywna (wartości)
Jest ważne, by badać kulturę przez te elementy które ją określają (temu służą płaszczyzny)
Nauki z których korzysta AK:
-archeologia
-lingwistyka
-religioznawstwo
-socjologia
-historia
-pedagogika
Ale zajmują się kultura JEDNOSTRONNIE!
Antropologia – ujmuje sprawę w sposób całościowy; patrzy na relacje człowiek-kultura i próbuje uchwycić mechanizmy i konsekwencje które wynikają z tej relacji
Punkt widzenia antropologiczny – NIEWARTOŚCIOWUJĄCY, nie ma kultury niższej/wyższej, lepszej/gorszej
Nie ma (w praktyce) człowieka żyjącego poza kulturą
Kultura jest zakorzeniona w rzeczywistości empirycznej
To czym jest kultura zależy od człowieka który tą kulturę stworzył i przeżywa
Współczynnik humanistyczny jest niezbędny do badania kultury
Badamy nie tylko przeżycia, wytwory, wartości ale i efekty czyli WPŁYW KULTURY NA CZŁOWIEKA.
KONCEPCJE KULTURY:
a) 1884-1942, Ryszard Malinowski; wybitny antropolog kultury, większość swych prac pisał w j.angielskim, 1939 wyjechał do USA i był przewodniczącym instytutu działającego na rzecz Polaków.
Poglądy Malinowskiego:
-kultura powstała w wyniku zaspokojenia potrzeb człowieka:
Biologiczne( podstawowe)
Konieczności kulturowych
Integracyjne
-kultura jest aparatem instrumentalnym, słowa kluczowe: POTRZEBY, INSTYTUCJA
-człowiek żyje w środowisku, instytucji, które stworzył
-aktualnie mówiąc o kulturze trzeba rozstrzygnąć w jakim kontekście dany fakt kulturowy występuje i jak ma się do innych faktów kulturowych
-FUNKCJONALNA koncepcja kultury
-robil badania nad kultura afrykańska
-ZMIANA KULTUROWA – zmiana jednej instytucji na inną i zmiana relacji między nimi
Interakcje zachodzą przy zmianie
-badania terenowe
-uważał, że człowiekowi kultura jest potrzebna, bo pozwala zaspokajać potrzeby. KULTURA POWSTAŁA Z ZASPOKAJANIA POTRZEB
(wg Freuda kultura jest wynikiem niezaspokajania potrzeb
Kultura jest źródłem cierpienia jest wynikiem presji, którą człowiek sam na siebie narzuca
Kultura unieszczęśliwia
Leczył ludzi cierpiących i to było jego pierwsze źródło wiedzy)
Wg Malinowskiego człowiek żyje w świecie kultury, którą wytworzył dla zaspokojenia potrzeb
Freud przeciwstawnie
b) Fromm, 1900-1990
Lubi człowieka, ma do niego zaufanie, wierzy w niego
Wizja człowieka i kultury jest oparta na tezie, że prawdziwe ludzkie potrzeby to potrzeby egzystencjalne
1932 zaproszony do USA (Chicago) tam zostaje z powodów wojny i planów Hitlera
Tam powstały jego pierwsze studia i praca
1 książka, studiom, które rozsławiło jego imię
1940 „Ucieczka od wolności” – krytyka i analiza faszyzmu w Niemczech
1947 „Niech się stanie człowiek”
1976 ostatnia książka „Być czy mieć?” – tu zawarł wszystkie koncepcje dotyczące świata i kultury
Czemu Fromm jest popularny?
-jest syntetyzujący (wykracza poza fakty, formułuje tezy)
-dobrze się go czyta (myśli, sformułowania kieruje do szerokiego grona czytelników)
„Ucieczka od wolności”
Wolność to wolność autorytetu, a ponieważ człowiek się boi to kryje się za autorytetem bez oblicza osobowego
Nasza kultura sprzyja konformistycznej tendencji
Chęć dostosowania się do poglądów innych
Jest to ucieczka od możliwości bycia wolnym
Ludność myśli tylko wtedy ma znaczenie gdy umie myśleć
Dzieci natomiast uczymy, że trzeba dostosować się do wymagań i potrzeb
Krytyka cywilizacji zachodu
„Niech się stanie człowiek” – z psychologii etyki
Zawiera typologię charakteru społecznego
Słowa kluczowe: CHARAKTER SPOŁECZNY (nie tyle cechy które ®óżnią ludzi, ale wyselekcjonowane)
Główne różnice w zakresie teorii charakteru miedzy Frommem a Freudem:
-feudalna organizacja charakteru jako stosunek do świata przejawiający się w strefie wartości (a nie uwarunkowanie biologiczne)
Typologia:
-orientacje nieproduktywne
* ciułacza; otacza się murem obronnym; cel przyjąć jak najwięcej, miłość to mieć a nie dać, skąpstwo
* receptywna; oszukuje i proszę
* eksploatatorska; zabiera przemocą
* rynkowa; dominuje współcześnie (na sprzedaż wszystko)
-orientacje produktywne
1954 „Zdrowe społeczeństwo”
Czy społ może być chore?
Zdrowe społ to takie które odpowiada obiektywnym potrzebom człowieka czyli takim które wyrastają z kulturowego padoła które decydują o tym, że człowiek jest człowiekiem
5 potrzeb:
Miłości, przyjaźni, itp
Transcendencji
Zakorzenienia
Tożsamości
Układu odniesienia (czci)
One decydują o tym, że człowiek jest człowiekiem
Z tego wyrastają obiektywne wartości, które kształtują życie ludzkie
Zdrowe społeczeństwo to takie, w którym ludzie mają możliwość zaspokojenia swoich potrzeb
Człowiek powinien kształtować swoje życie poprzez zaspokojenie typowo ludzkich potrzeb.
W społ przemysłowym ludzie przekształcają się w rzeczy
Ego – posiadanie
JA – bycie → pozwala człowiekowi być wrażliwym na to co się dzieje wokół niego
Fromm dostrzega także zło
Analiza zła na przykładzie zbrodniarzy takich jak Stalin, Hitler itp.
Najwyższym rodzajem miłości jest przyjaźń
Człowiek który nie umie być sam, nie potrafi także kochać 2 osoby
1964 – „Serce człowieka” – dopełnienie „o sztuce miłości”
„O sztuce kochania” – nie można żyć w sposób pełny i radosny jeśli jest się zainteresowanym tylko sobą; osłabia to zainteresowanie światem
Podsumowanie
„Mieć czy być” – koncepcja 2 postaw człowieka; nastawiona na posiadanie/przeżywanie
Postawa posiadania naraża człowieka na utratę, bo to, co przeżyjemy nikt nam nie zabierze, nie możemy tego utracić, natomiast wszystko inne stracić możemy
- szeroko omówiony problem konsumpcjonizmu
- człowiek ma wrodzoną chęć życia, postawa posiadania jest mu narzucona przez świat, edukację, gospodarkę,,
- rozróżnienie radości i przyjemności (radość – związana z postawą bycia, można się nią dzielić i nie utracić, w tym kierunku powinien iść świat)
Fromm to optymista, wierzy w człowieka
· człowiek to część przyrody, ale wykracza poza nią (bo ma rozum i świadomość)
· człowiek to istota poznawalna
· nikt nie może ocalić bliźniego czyniąc za niego wybór (można mu tylko pokazać wszystkie drogi)
jeśli nie wybiera żyć→ nikt nie może w niego życia tchnąć
· człowiek może osiągnąć doskonałość
· życiowym zadaniem człowieka to realizacja własnej osobowości, a jednocześnie przekraczanie jej
· każdy jest wolny i ma do wolności prawo „wolność do..” czegoś
Fromm w swej wizji jest utopistą
Ale z 2 strony nie ma możliwości zmieniania świata bez jakiejś wiary czy utopii
Do jego myśli nawiązywano wielokrotnie w różnych dziełach:
· Kępiński (krakowski psychiatra)
„Psychopatia” – ludzi różną systemy wartości i sposób reakcji na świat (takie podejście w psychiatrii świadczy o głębokich przemyśleniach,wow)
3 tendencje charakteru człowieka:
- postawa od ….
- postawa do ….
- postawa nad … → obecna sfera kultury
Od naszych wartości zależy jakimi się w życiu kierujemy
· Kazimierz Dąbrowski
Koncepcja „zdrowia psychicznego i dezintegracji pozytywnej”
Nie zawsze przystosowanie do warunków jest czymś co powinniśmy robić ramach zdrowia psych.
Przystosowanie nie zawsze pozwala rozwinąć człowiekowi swoją indywidualność
Nie zawsze osobowość zintegrowana to osobowość twórcza
KOZIELECKI (psycholog)
- transgresyjna koncepcja kultury i człowieka w której powstają one w wyniku przekraczania pewnych granic i barier
- w człowieku są potencjalne możliwości, które powinien rozwijać i przekraczać granice
Koncepcja człowieka z wątkiem opartym na działalności ludzkiej à B. CZAMOWSKI (?- 1937r.)
Studia w Paryżu, co zaważyło na ukształtowaniu jego poglądów, w 1925 habilitacja z historii kultury
W 1930 objął katedrę historii kultury na UW , potem socjologii i historii kultury
Przyjął poglądy Durkheimaà pryzmat społeczeństwa nad jednostką (badanie społ. to badanie faktów społ.)
Poglądy: pracaà zorganizowana społecznie czynność wytwarzająca wartości, każda indywidualna czynność jest społecznie uwarunkowana
def. kultury- całokształt zobiektyzowanych elem. dorobku społecznego
badanie kultury- 1) badanie wytworów społ. i faktów społ. bez interpretacji, faktów psychol. 2)metoda analizy historyczno.- porównawczej
Dzieła:
1) Studium- Spór bohaterów.
bohaterowie: wcielenie nadzieji bądź ideału społecznego
funkcja bohatera: szkoły cierpienia... ( w ogole nie ogarniam o co idzie..)
SZKICE:
1) „Zasięg kultury”- szkic na ile kultura to zjawisko geograficzne
2) „Opory kultury”- opór kultury jest uwarunkowany odczuciem obcości w kulturze w stosunku do danego elem. rzeczywistości
3) „Narodziny wiecznej kultury”- zastanawianie się dlaczego Grecja stała się kolebką kultury współczesnego świata (filozofia, sztuka)
DAWNOŚĆ I TERAŹNIEJSZOŚĆ W KULTURZE (egzamin!)
- w jaki sposób pewne elem. przeszłości żyją w przyszłości
- dzieje się to na zasadzie zmiany 9nie na przeniesieniu wprost) przekształcenie elem.à
dzięki temu staje się czymś innym
- im bardziej zorganizowany jest system danej organizacji czynności życia tym mniej jest otwarty na przyjęcie nowości
-rola symboli literackich dla swoistości grupy
- na ile ich znajomość i rozumienie jest wskaźnikiem wyznaczającym grupy elitarne
- na ile pełnią funkcje określania tożsamości członków danej społeczności, np. pokolenie Judymów
II „Powstanie nowej kultury” (opublikowane 1956) à - o kulturze robotniczej
Zabawa to źródło kulturyà na ile była ona faktem społ., że doprowadziła do powstania kultury (nie tylko kultura to źródło zabawy)
zabawa- swobodne działanie, umowność, powtarzalność znajduje się poza bezpośrednim zaspokojeniem potrzeb
à kultura to jest coś, co nie jest człowiekowi potrzebne, nie służy do zaspokojenia potrzeb
-analiza zabawy jako walki o coś lub przedstawiania czegoś
rozdzielenie ludyczne elem. w kulturze wspołczesnej- pokazuje jak pewne zjawiska o charakterze zabawy przybrały charakter poważny, np. sport. I odwrotnie- np. wizyty dyplomatyczne- kiedyś oparte na etykiecie bardzo poważne spotkania, a dziś mają one charakter towarzyski
Renesans zabawy w pedagogice- zabawa jako element wychowawczy. Patrzenie na dziecko z perspektywy jego tworczosci.
Czamowski- cywilizacja to najwyższy stopień kultury
White- technika ułatwia życie człowiekowi (tworzy uwarunkowania)- jej rozwój ma wpływ na charakter życia
Manford- „Technika, a cywilizacja” (1934)
Rola magii- czynniki pośredniczące między fantazją, a nauką i wiedzą. Utopista.
Wynalazczość to niezbędny przejaw społeczeństwa
3 okresy rozwoju cywilizacji:
1) 1000- 1750- era eotechniczna (prasa drukarska)
2) wiek XIX – era pa(n/k)techniczna
3)era wspołczesna- dzisiejszy rozwój wynalazczości ludzkiej
maszyna- efekt ludzkiego umysłu i działania- aspekt znaczący na formowaniu ludzkiej osobowości
Technika to przedłużenie człowieka (a nie cyca Drogi Kołeczku)
staszekka