HOMER ODYSEJA W przek�adzie: Lucjana Siemie�skiego 3 Tower Press 2000 Copyright by Tower Press, Gda�sk 2000 PIE�� PIERWSZA Zgromadzenie bog�w. Rady Ateny dla Telemacha Muzo 1 ! M�a wy�piewaj 2 , co �wi�ty gr�d Troi � Zburzywszy, d�ugo b��dzi� i w tu�aczce swoj�j Si�a r�nych miast widzia�, pozna� tylu lud�w Zwyczaje, a co przyg�d do�wiadczy� i trud�w! A co strapie� na morzach, gdy przysz�o za siebie Lub za swe towarzysze stawi� si� w potrzebie, By im powr�t zapewni�! Nad si�y on robi�, Lecz druh�w nie ocali�: ka�dy z nich si� dobi� Sam, g�upstwem w�asnym. Czemu� po�wi�cone stada Heliosowi 3 pojad�a niesforna gromada? Za kar� b�g te� nie da� cieszy� si� powrotem. Jak by�o? Powiedz, c�ro Diosa 4 , co� o tem! Wszyscy inni, uszed�szy srogiego pogromu, Krwawych burz i bitw morskich, wr�cili do domu; Jego tylko, serdecznie do swoich, do �ony T�skni�cego, trzyma�a w skale wydr��on�j Nimfa Kalypso 5 , z bogi� najcudniejsza kszta�tem, Pragn�ca go ma��onkiem przy sobie mie� gwa�tem. A nawet kiedy nasta� w czas�w ko�owrocie �w rok, i� z woli bog�w o pr�dkim powrocie Do Itaki 6 m�g� my�le�, to jeszcze i wtedy Nie ujrza� swoich, ko�ca nie widzia� swej biedy. Zgo�a wszystkim niebianom �al by�o tu�acza; Posejdon 7 sam mu tylko m�ciwy nie przebacza I wci��, p�ki nie wr�ci� do dom, �ciga� w tropy. 1 Muzo podobnie jak w Iliadzie, autor zwraca si� do muzy z pro�b� o pomoc i natchnienie; za muz� poezji epickiej w Grecji uznawano Kaliope czyli Pi�knog�os�; 2 M�a wy�piewaj chodzi o Odysa, kt�ry bra� udzia� w zburzeniu � �wi�tego grodu Troi � ; jego imi� zostaje wymienione dopiero w p�niejszych wierszach poematu, lecz z zapowiedzi wiemy, �e b�dzie to opowie�� o jego przygodach; 3 Helios tu: b�g s�o�ce, pojawia si� jeszcze p�niej pod imieniem Hyperion czyli � Id�cy ponad ziemi� � , � Id�cy g�r� � ; 4 Dios Dzeus, Zeus, zrodzony z Kronosa i Gai ( st�d te� pod imieniem: Kronida, Kronion) , w�adca nieba i ziemi, ojciec bog�w i ludzi, jego siedzib� by� Olimp; c�rki Diosa muzy Pami�ci; powszechnie uwa�ane by�y za dzieci Zeusa i Mnemosyne ( bogini pami�ci) ; urodzi�y si� w Pierii lub u st�p Olimpu; ka�da z nich by�a opiekunk� jakiego� rodzaju poezji, sztuki, czy nauki; 5 Kalypso nimfa, mieszkanka wyspy Ogygia, Odys przebywa� u niej siedem lat; nimfy by�y boginkami przyrody, opiekowa�y si� jaskiniami, lasami, �r�d�ami i ��kami; 6 Itaka jedna z wysp na Morzu Jo�skim, naprzeciw Akermanii; nie jest do ko�ca pewne, czy dzisiejsza Itaka jest ow� ojczyzn� Odyseusza, jest jednak tak samo g�rzysta jak wyspa opisywana przez Homera; 7 Posejdon b�g m�rz i ocean�w; opiekun �eglarzy i rybak�w; syn Kronosa i Rei, a zarazem brat Zeusa i Hadesa; wyobra�any by� w rydwanie unosz�cym si� na falach, swoim tr�jz�bem burzy� i u�mierza� fale; w mit. rzym. : Neptun; 5 Szcz�ciem b�g ten by� odszed� a� na Etyjopy Zamieszkuj�ce ziemi rubie�e ostatnie, A rozpad�e w dw�ch lud�w po�owice bratnie: Z tych jedni wsch�d, a zach�d drudzy zamieszkali; A gdy ci hekatomb� 8 sut� wyprawiali Z byk�w i k�z, Posejdon godowa� wraz z nimi. Podonczas Zeus olimpski ze zgromadzonymi W pa�acu swym 9 bogami zasiad� i w te s�owa M�wi� on, rodu bog�w i ludzkiego g�owa, �e my�l jego Ajgistem g�adkim zaprz�tniona, Kt�rego zabi� Orest, syn Agamemnona 10 . Wi�c o nim my�l�c, tak si� ozwa� w bog�w radzie: � �e te� to na karb niebian cz�owiek wszystko k�adzie, Co dozna z�ego; chocia� sam swoj� g�upot�, Id�c wbrew Przeznaczeniu, ugrz�za w to b�oto! To� i ninie Ajgistos, w przek�r wyrokowi, Czy� nie porwa� ma��onki Agamemnonowi I nie przyw�aszczy� sobie, a wracaj�cego M�a czyli� nie zabi�? Wszak�em go od tego D�ugo naprz�d hamowa�, gro��c srog� kar� Przez czujnego Hermesa 11 , aby �adn� miar� Nie wa�y� si� zabija� ani bra� mu �ony, Gdy� przez Oresta Atryd b�dzie odemszczony, Gdy ten w lata dojrzeje, zat�skni do swoich. Tak go przestraszy� Hermes, lecz napomnie� moich Nie s�ucha� twardy Ajgist; swoje zrobi� gwa�tem, A� dzi� za wszystkie grzechy zap�aci� rycza�tem � . Wi�c na to mu Atene 12 rzek�a sowiooka: � Ojcze, o m�j Kronidzie! Cze�� tobie wysoka, �e on zdrajca wzi�� kar� s�uszn� za swe zbytki: Oby tak ka�dy gin��, jak on zbrodniarz brzydki! Za to serce si� kraje, gdy na my�l mi przydzie �w nasz dzielny Odysej, co tyle lat w bi�dzie, Siedzi tam udr�czony, t�skni�cy za domem, Na ostrowiu lesistym, wko�o m�rz ogromem Oblany, k�dy nimfa mieszka tam urodna, 8 hekatomba ( gr. ) u staro�ytnych Grek�w ofiara ze stu wo��w, p�niej nawet wi�kszej liczby, sk�adana i po�wi�cona bogom; 9 w pa�acu swym. . . Zeus chodzi o Olimp, kt�ry by� siedzib� bog�w, greckie � niebo � ; Olimp to najwy�sza g�ra w Grecji ( 2895m. n. p. m. ) , le��ca na pograniczu Macedonii i Tesalii; 10 Agamemnon syn Atreusa i Aeropy; kr�l Myken; dow�dca Gek�w w wyprawie pod Troj�; po powrocie z wojny zosta� zamordowany przez �on� Klitajmestr� i jej kochanka Ajgistosa; ojca pom�cili syn Orestes i c�rka Elektra; 11 czujny Hermes zwany Kylle�skim, od miejsca swego narodzenia ( g�ry Kyllene w Arkadii) ; nie�miertelny syn Zeusa i Mai, obdarzony sprytem i gi�tkim j�zykiem, pe�ni� obowi�zki po�rednika i pos�a�ca bog�w; w mit. rzym. : Merkury; 12 Atene. . . sowiooka c�rka Zeusa, wed�ug mit. wyskoczy�a z jego g�owy w pe�nym rynsztunku; by�a bogini� m�dro�ci i wojny w s�usznej sprawie; opiekowa�a si� Odysem i jego rodzin�; miejscem kultu tej bogini by�y Ateny, jej drzewem oliwka za� ptakiem sowa, jej przydomki: Pallas, Pallada, Atene; w mit. rzym. : Minerwa; 6 C�ra Atlasa 13 , morze znaj�cego do dna, Barkiem d�wigaj�cego wielkie s�upy 14 one, Na kt�rych wisi z ziemi� niebo zawieszone. Ona to st�sknionego tu�acza wci�� trzyma, Czaruje go pochlebstwem, pieszczot�, oczyma, By si� wyrzek� Itaki. On si� nie wyrzeka, I byle dym itacki ujrze� cho� z daleka, Ju� by umar� bez �alu! Ciebie� to nie wzrusza, O m�j Olimpski! Za nic masz Odyseusza Tyle ofiar nam danych pod Troj�, gdzie nawy Argejskie 15 sta�y? Zeusie! B�d��e na� �askawy! � Odpowiedzia� jej na to Kronid gromow�adny: � Jaki� to z ust twych wyraz wymkn�� si� niesk�adny? I ja� bym Odyseja w pami�ci zagubi� Najm�drszego, co tyle obiat 16 sk�ada� lubi� Nam nie�miertelnym, panom na niebie szerokiem? Li Posejdon go �ciga zemst� krok za krokiem Nieub�agan� za to, �e mu tam Kyklopa 17 Polyfema o�lepi�, najd�u�szego ch�opa, Mocnego jak b�g, kt�ry w Kyklop�w czeredzie; Wi�c, �e Polyfem z nimfy Toosy r�d wiedzie, C�rki Forkisa, morskich stra�nika pustkowi, Co w pieczarze podda�a si� Posejdonowi, Gdzie j� napad� z tych przyczyn Posejdon wre z�o�ci� I nie zabi� Odysa, ino przeciwno�ci� Chce go zn�ka�, w powrocie do dom mu przeszkadza�. Na to spos�b: na wiece bog�w pozgromadza� I powr�t mu zapewni�. Posejdon gniew z�o�y; Sam on nic nie podo�a przeciw sile bo�ej, Gdy wszyscy nie�miertelni na niego powstaniem � . Na to Atene z takim ozwa�a si� zdaniem: � Ojcze Kronidzie! W�adco w�adn�cych mocarzy! Je�li na wiecu bog�w ten wynik przewa�y, �eby Odys powr�ci� do ojczystych �mieci, To pchnijmy argob�jc� Hermesa, niech leci Tam, na ostr�w Ogygii, i niech nimfie on�j Pi�know�osej oznajmi wyrok niecofniony O powrocie Odysa do dom i bez zw�oki. Ja tymczasem obr�c� na Itak� kroki, 13 c�ra Atlasa nimfa Kalypso; Atlas syn tytana Japeta i boginki morskiej Klimeny, bra� udzia� w buncie tytan�w przeciw Zeusowi i za kar� musia� podtrzymywa� sklepienie niebieskie; w ko�cu zosta� zamieniony w g�r� dzi� g�ry Atlas w Maroku, na Saharze; 14 Barkiem d�wigaj�cego. . . s�upy tzn. s�upy Heraklesa, by� mo�e s� to Gibraltar i Ceuta; 15 nawy Argejskie greckie statki; Argiwi mieszka�cy Argos, kt�rym w�ada� Agamemnon; u Homera jest to nazwa okre�laj�ca og�lnie Grek�w; inne nazwy to Achiwi, Danajowie; 16 obiata ( staropol. ) u dawnych S�owian ofiara kultowa, sk�adana bogom z p�od�w rolnych i zwierz�t; 17 Kyklop Cyklop; Cyklopi byli olbrzymami o jednym oku po�rodku czo�a, synami Uranosa i Gai, pomocnikami Zeusa w walce z tytanami i wsp�pracownikami Hefajstosa; mieszkali na dzisiejszej Sycylii; przypisywano im wzniesienie tzw. mur�w cyklopowych w Argos i Mykenach zbudowanych z wielkich g�az�w niczym nie po��czonych, kt�re powsta�y w epoce myke�skiej ( ok. 1000 lat p. n. e. ) ; 7 W synu ducha poostrz�, rozbudz� w nim �ywy Ogie� m�stwa, by zaraz na ko�o Achiwy Bujnok�dziorne zwo�a�, a tych zalotnik�w Odprawi� czy ju� nie do�� baran�w i byk�w Kr�torogich mu zjedli? Potem pchn� mo�ojca Do Sparty 18 i na Pylos piaszczysty. Niech ojca Tam szuka i pozbiera o nim r�ne wie�ci, Przy tym w�r�d ludzi s�awy nab�dzie i cze�ci � . To rzek�szy podwi�za�a z�ociste sanda�y Pod stopki sobie; nimi ponad morskie wa�y, Ponad bezbrze�ne stepy buja z wiatru wiewem. W d�o� pochwyci�a oszczep z ci�kim d�ugim drzewem O miednym grocie; t�umy m��w nim obala, Gdy j�, c�r� strasznego ojca, gniew zapala I tak zbieg�a ze szczyt�w Olimpu, a� wreszcie Stan�a u bram zamku Odysa, tam w mie�cie Itace, w r�ku oszczep dzier��ca spi�owy, Niby tafijskie ksi���: Mentes, go�� domowy. Wi�c przed gankiem ujrza�a dziarskich zalotnik�w, Igraj�cych weso�o ciskaniem kamyk�w, I na sk�rach tych wo��w, co sami pobili, Porozwalanych. W dworze rojem si� kr�cili Keryksi 19 , czelad�: jedni mieszali na po�y W kraterach wino z wod�; owi tarli sto�y Smokliwymi g�bkami; ci nie�li zastawy I rozdzielali mi�sne biesiadnym potrawy. Go�cia zoczy� Telemach 20 podobien do bo�ka, Siedz�cy tam �r�d gach�w; w�dy my�l jego gorzka, Bo ci�gle obraz ojca sta� mu przed oczami: Oby wr�ci�, �ad zrobi� raz z tymi gachami I wyp�dzi� ich z domu! To i cze�� odzyska, I jak pierwej zaw�adnie u swego ogniska. O tym siedz�c �r�d gach�w my�la�, a� Pallad� Ujrzawszy, pobieg� do wr�t szybko, cho� nierade Serce w nim, �e go�ciowi tak d�ugo kazano U wr�t czeka�. Wi�c �cisn�� przez go�cia podan� Prawic�, a odj�wszy mu z niej w��cz� spi�ow�, Przem�wi� do� i takie rzuci� lotne s�owo: � Rozgo�� si�, cudzoziemcze; w domu moim witaj! Zjedz co wprz�dy, a potem, o co zechcesz pytaj � . To rzek�szy szed� a Pallas za nim. Gdy tak w dwoje Wst�pili na wysokie zamkowe pokoje, W...
Msyogi