Nauczanie łączne- K. Linke
Geneza
W Austrii koncepcja nauczania łącznego zrodziła się w 1919 roku w związku z przeprowadzoną reformą szkolnictwa. W 1920 r. opracowano projekt nowego programu, który wszedł do szkół w 1920/21 i stał się podstawą utworzenia 4 klas nowej szkoły zwanej podstawową. Z nauczaniem łącznym wiąże się nazwisko Otto Glocka, który był prezydentem Rady Szkolnej miasta Wiednia (1920-1934) oraz z nazwiskiem Karola Linkego- był wykładowcą Instytutu Pedagogicznego w Wiedniu, a zarazem jednym z najwybitniejszych działaczy i teoretyków nauki łącznej.
Opis
· Ośrodki życiowe i rzeczowe
Linke opierając się na psychologii uważał, że dziecko spostrzega rzeczywistość w sposób całościowy i dopiero drogą analizy dochodzi do wyodrębnienia różnych gałęzi wiedzy. Z „kręgów życia” (całości) wyodrębnia w procesie poznawania rzeczywistości „kręgi rzeczy” (przedmioty oderwane od środowiska).
Ośrodek życiowy-to zamknięty wycinek, który może być przez dziecko zrozumiany i opanowany jako żywa całość i w którym „rzecz staje się ośrodkiem czynności działania”.
Ośrodek rzeczowy-to rzecz oderwana, wyrwana z otoczenia, wyrwana z życiowej działalności człowieka.
PRZYKŁADY
Węgiel w kopalni, na składzie, w kuchni, gazowni, kotłowni itp.
Węgiel rozpatrywany przez mineralogię lub chemię.
Straż pożarna- dzieci zwiedzają remizę strażacką, rozmawiają ze strażakami o ich pracy, zapoznają się z urządzeniami, obserwują wyjazd do pożaru itp. Poznają ludzi, rzeczy i zjawiska jako całość, w ich wzajemnym związku i działaniu.
Wóz strażacki potraktowany jako przedmiot sam w sobie.
Nauka liczb parzystych i nieparzystych- omawianie zasad numeracji domów w mieście, praca listonosza, roznoszenie listów.
Nauka liczb parzystych i nieparzystych.
Waga w sklepie, u kupca.
Waga.
· Nauka o rzeczach ojczystych
Nauczanie łączne ma charakter nauki o środowisku ojczystym. Granice środowiska rozszerzają się stopniowo od domu rodzinnego i szkoły, poprzez bliższą i dalszą okolicę, do ojczyzny. I tak przykładowo w klasie I i II ośrodkiem nauczania ma być najbliższe otoczenie dziecka, w III klasie życie i krajobraz miejsca rodzinnego, a w IV jeszcze szerszy krąg.
Linke kładzie nacisk przede wszystkim na zbliżenie dziecka do życia człowieka i życia natury. I dlatego pniem nauczania czyni naukę o rzeczach ojczystych i życiu. Od pnia rozchodzą się „konary i gałązki”, którymi są: mówienie, liczenie, rysowanie itd. Istota nauczania łącznego- a centrum środowisko.
Nauczanie to ma następujące istotne cele dydaktyczne:
1. obserwacja i zrozumienie zjawisk przyrody, życia społecznego i gospodarczego dostępnych dzieciom danego wieku;
2. geograficzne opracowanie otoczenia dziecka;
3. budzenie zrozumienia dla historii przez nawiązanie do pamiątek historycznych (obrona kraju);
4. budzenie zamiłowania dla piękna przyrody (ochrona);
5. kształcenie uczuć patriotycznych miłości i ofiarności w służbie ojczyzny i narodu.
· Stosunek do mowy i języka
Nauczanie łączne przyjmując jako podstawę koncentracji ośrodki życiowe oraz w pewnych sytuacjach ośrodki rzeczowe, odsuwa on język na drugi plan, podobnie jak rysunki, śpiew itd. Język jest elementem wyrażeniowym, w przeciwieństwie do ośrodków życia i rzeczy, które są podstawą gromadzenia wrażeń. Dlatego Linke nie uznaje języka za specjalny przedmiot nauczania. Nie jest on przedmiotem nauczania, lecz jednym ze środków nazywania spostrzeganych rzeczy i zjawisk, wyrażania myśli i uczuć w związku ze spostrzeganiem. W ten sposób układ materiału jest dwuczłonowy: 1. wrażenia 2. wyrażenia. . W planach podział ten przyjmuje postać schematu: A. Nauka o rzeczach ojczystych; B. Nauczanie wyrażania się przez a) kształt i barwę b)mowę, pismo i dźwięk c) liczbę
Granice nauczania łącznego
Jak już wiecie dziecko rozpoczyna naukę od kręgów życia, które są dostępne dla niego w codziennym doświadczeniu. Dopiero z czasem dziecko spostrzega, że w różnych kręgach życia występują te same przedmioty- wyodrębnia więc je z naturalnego podłoża i tworzy kręgi rzeczy. Z kręgów rzeczy z kolei wyłaniają się odrębne przedmioty i działy nauki. Podobny proces obserwujemy, gdy chodzi o wyodrębnianie się pewnych sprawności, funkcji i form wyrażania się. Początkowo dziecko nie oddziela czynności od treści w przeżywanych kręgach życia. Z czasem jednak spostrzega, że pewne czynności powtarzają się w różnych kręgach życia, że można ćwiczyć samą technikę czynności w oderwaniu od ich treści, np. rysowanie niezależnie od praktycznych potrzeb, podobnie mówienie, pisanie itd.
Zjawisko rozpadania się całości na części dzieje się powoli, w małym stopniu rozpoczyna się już od pierwszego roku nauczania, z każdym rokiem narasta i przybiera na sile w czwartym roku. Jak powiedział Linke: „Pełne czaru jest to budzenie się świadomości, to poznawanie stopniowo prawidłowości w poszczególnych zakresach wiedzy”.
Graficznie można przedstawić ten rozwój następująco:
I II III
IV
V VI
Nauczanie łączne
Rozluźnienie nauczania łącznego
Grupy przedmiotowe
Linke wypowiadał się na rzecz stopniowego wyłaniania się przedmiotów, z tym jednak, że w ostatnim roku nauczania powinno się wrócić do ujęcia wiedzy jako pewnej całości. Wyraził przez to pogląd, iż uczeń kończący naukę powinien dysponować nie wiedzą rozbitą na elementy, lecz pewnym powiązaniem, systemem.
Wpływ na nauczanie w Polsce
Austriacka koncepcja koncentracji w nauczaniu nie odegrała w Polsce wielkiej roli w praktyce szkolnej w okresie międzywojennym, znalazła natomiast żywe odbicie w prasie pedagogicznej i częściowo w wydawnictwach książkowych.
W okresie powojennym zainteresowanie nauczaniem łącznym wzbudził program z roku 1959, w którym znalazła się wskazówka o organizacji takiego nauczania w klasach I-IV. Użyte jednak w programie określenie „nauczanie łączne” dotyczyło korelacji. Miało polegać na wiązaniu w harmonijną całość treści zawartych w programach różnych przedmiotów. Wskazówka programu zachęciła do czynienia prób organizowania takiego nauczania. Odbiciem koncepcji austriackiej jest, jak się wydaje, dział nazwany w programie „Tematyka”. Wymienione w programie takie tematy do opracowania, jak „Dom. Rodzice. Najbliższa rodzina. Sąsiedzi.”- są niewątpliwie określeniem wycinka życiowego, który dostarcza materiału wrażeniowego. Gdy jednak w planach austriackich określono te tematy jako nazwy ośrodków życiowych, w programach naszych z tematyki uczyniono osobny dział i nie powiedziano jasno, zdecydowanie, że jest to dział dostarczający dzieciom materiału wrażeniowego, spostrzeżeniowego do ćwiczeń językowych, rachunkowych itd.
Podsumowanie
Zmiany w doborze treści i metod nauczania:
· materiał nauczania został oparty na wiedzy o kraju ojczystym i życiu,
· uczeń ma poznać materiał drogą samodzielnej i aktywnej pracy,
· w wyniku przyjęcia koncepcji nauczania łącznego podział na przedmioty został zlikwidowany.
Literatura:
1. Maćkowiak A., Nauczanie łączne dawniej a dziś, PWN, Poznań 1970
2. (red.) Okoń W., Szkoły eksperymentalne w świecie 1900-1975, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1978.
3. Sośnicki K., Dydaktyka ogólna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959
4. Wołoszyn S., Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1964.
Agata Babińska
Natalia Mirosławska
PWiTP, gr. A
natalik90