2321.pdf

Projekty AVT

System redukcji

szumów HUSH ®

z układem

SSM2000

2321

Rewelacyjny jednostronny system re−

dukcji szumów dla wszelkich układów

audio: odbiorników radiowych i tele−

wizyjnych, magnetofonów, wzmac−

niaczy samochodowych i multime−

dialnych, telefonów i radiotelefonów

oraz aparatury profesjonalnej.

Włłaściiwościi::

− zmniejsza szumy nawet o 25dB

− współpracuje z dowolnym źród−

łem sygnału

− dynamika 90...100dB

− zniekształcenia 0,02%

− poziom sygnału wejściowego

0,1...1Vsk

Dziś problem zmniejszania szumów w

nagraniach audio znacznie stracił na o−

strości, a to zwłaszcza za sprawą płyty

kompaktowej, która bez dodatkowych za−

biegów oferuje dynamikę sięgającą

90dB. Niemniej jednak nadal występują

sytuacje, w których dobry system reduk−

cji szumów jest bardzo potrzebny.

Generalnie systemy redukcji szumów

można podzielić na dwie grupy:

1) układy komplementarne, gdzie ob−

róbka sygnału następuje zarówno przy za−

pisie, jak i odczycie,

2) układy jednostronne, gdzie redukcja

szumów następuje tylko przy odczycie.

Niniejszy artykuł przedstawia jeden z

najnowocześniejszych systemów jedno−

stronnych, zwany HUSH (opatentowany

pod tą nazwą przez Rocktron Corp.), zrea−

lizowany w postaci

układu scalonego SSM2000 firmy Analog

Devices.

Ogromną zaletą systemów jedno−

stronnych jest to, że mogą one przetwa−

rzać sygnał z dowolnego źródła, a nie tyl−

ko sygnały wcześniej przetworzone przy

zapisie bądź nadawaniu. Do tej pory

pewną ich wadą były uzyskiwane para−

metry − jednokrotne przetwarzanie sygna−

łu dawało efekt znacznie słabszy niż w

systemach komplementarnych (dwu−

stronnych). Dotychczas znane opracowa−

nia systemów jednostronnych (choćby

DNR opracowany przez National Semi−

conductor, dostępny jako układ scalony

LM1894) oferują zmniejszenie szumów o

9...12dB, czyli trzy...czterokrotnie. Syste−

my komplementarne, takie jak Dolby B

czy C zmniejszają szumy o 20...25dB,

czyli dzięsięcio...dwudziestokrotnie.

Opisany dalej nowy układ SSM2000 u−

możliwia przy działaniu jednostronnym

redukcję szumów aż o 25dB. Osiągnięto

to dzięki jednoczesnemu zastosowaniu

co najmniej dwóch sposobów, które co

prawda były znane także wcześniej, ale

stosowane były oddzielnie, nigdy razem.

Od wielu lat specjaliści z wielu firm zaj−

mują się problemem redukcji szumów.

Niezaprzeczalne osiągnięcia ma w tym za−

kresie firma Dolby Laboratories Inc. a jej

systemy redukcji szumów, takie jak Dolby

B, Dolby C przez długie lata były (i wciąż

są) standardem w sprzęcie powszechne−

go użytku. Ale redukcja szumów to nie

tylko Dolby. Inne firmy też mają znaczny

wkład w tej dziedzinie. Określenia i skróty

takie jak dbx, DNL, DNR czy CNRS na pe−

wno nie są obce wielu Czytelnikom EdW.

Rys.. 1 Uprroszczony schematt bllokowy ukłładu SSM2000

Zasada działania

Rysunek 1 pokazuje uproszczony do

minimum schemat blokowy układu

SSM2000. Jak widać jest to układ stereo−

foniczny. W każdym kanale umieszczono

dwa główne bloki służące do zmniejsza−

nia szumów: filtr dolnoprzepustowy ste−

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99

Projekty AVT

rowany napięciem (VCF) oraz wzmac−

niacz sterowany napięciem (VCA).

Generalna zasada działania jest na−

stępująca. Gdy sygnał na wejściu ma nie−

wielką wartość (w praktyce są to szumy),

filtr ma częstotliwość graniczną 1kHz.

Wyższe częstotliwości są stłumione. Jak

wiadomo, ze względu na specyficzne

właściwości słuchu, właśnie częstotli−

wości z zakresu 2...8kHz mają największy

wpływ na subiektywnie odczuwanie szu−

mów. Obcięcie pasma do 1kHz redukuje

szumy mniej więcej trzykrotnie. Pojawie−

nie się sygnałów użytecznych o wy−

ższych częstotliwościach powoduje po−

szerzenie pasma filtru i sygnały te prze−

chodzą przez filtr bez przeszkód. Ta część

układu działa podobnie jak system DNR,

zrealizowany w układzie LM1894.

Drugi stopień zrealizowany ze wzmac−

niaczem sterowanym napięciem działa ja−

ko ekspandor. Dla uproszczenia można

założyć, że przy dużych sygnałach

wzmocnienie jest równe 1, natomiast

przy małych sygnałach wzmocnienie jest

mniejsze od jedności – tym mniejsze, im

mniejszy jest sygnał. Przy najmniejszych

sygnałach (o poziomie –70dB) wzmocnie−

nie jest zmniejszone o ponad 15dB. Ta

część układu działa jak typowy łagodny

ekspandor, znany z procesorów dynamiki

dźwięku. Celowo stopień ekspansji jest

niewielki (2,2dB/dekadę), ponieważ tylko

przy takiej łagodnej charakterystyce nie

występują zauważalne zmiany wzmoc−

nienia, nieprzyjemnie odczuwalne w

bramkach szumu i ekspandorach o zna−

cznym stopniu ekspansji.

Dzięki takiemu połączeniu dwóch sy−

stemów, przy najmniejszych sygnałach

(szumach) pasmo przenoszenia jest ob−

cięte do 1kHz, a wzmocnienie zreduko−

wane o 15dB. Subiektywnie daje to od−

czucie zmniejszenia szumów nawet o

25dB.

Opisane dwa bloki (VCF i VCA) są ste−

rowane przez skomplikowany blok steru−

jący, który zawiera nie tylko filtry i prosto−

wniki, ale również blok określający w in−

teligentny sposób poziom szumów. Dzię−

ki takiemu inteligentnemu przetwarzaniu,

próg zadziałania układów regulacyjnych

jest dostosowywany do aktualnego po−

ziomu szumów. Jest to o tyle cenne, że

układ może współpracować z różnymi

źródłami sygnału, gdzie poziom szumów

będzie zmieniać się w szerokich grani−

cach. We wcześniejszych rozwiązaniach

progi zadziałania ustawiane były na stałe

(zazwyczaj za pomocą potencjometrów)

do konkretnego zastosowania i konkret−

nego poziomu szumów. W opisywanym

układzie inteligentne określanie poziomu

szumów polega, z grubsza rzecz biorąc,

na sprawdzaniu minimalnego poziomu

sygnału w ciągu dłuższego odcinka cza−

su. Ten minimalny poziom (w przerwach

nagrania) jest traktowany jako poziom

szumów.

Dzięki zastosowaniu dwóch bloków

regulacji sygnału (VCA i VCF) oraz inteli−

gentnego bloku sterowania uzyskiwane

parametry są bardzo dobre, a układ jest

naprawdę uniwersalny, bo sam dostoso−

wuje się do aktualnych warunków.

Dodatkową zaletą jest wyprowadzenie

na zewnątrz zarówno wyjścia sygnału

sterującego wzmocnieniem (VCA), jak i

dodatkowego wejścia, umożliwiającego

regulację wzmocnienia z zewnątrz. U−

możliwia to szereg interesujących zasto−

sowań.

ności co najmniej 6,8µF. Nie jest to zwią−

zane z pasmem przenoszenia (poniżej

3Hz), tylko ze specyficzną budową stopni

wejściowych. Mniejsze pojemności za−

pewnią co prawda wystarczajace pasmo,

ale zwiększy się nieco przesłuch między−

kanałowy dla niskich częstotliwości. Dla

uzyskania separacji miedzykanałowej ró−

wnej –60dB już dla częstotliwości 75Hz,

pojemności wejściowe powinny wynosić

47µF. Szczegóły dotyczące budowy we−

wnętrznej wejścia i wytłumaczenie niety−

powego problemu przesłuchu można

znaleźć w katalogu.

Układ jest optymalizowany dla prze−

biegów wejściowych o poziomie

300mVsk i może z powodzeniem praco−

wać w zakresie napięć wejściowych

100mV...1V. Przy sygnałach spoza tego

zakresu parametry układu będą znacząco

gorsze, a w skrajnym przypadku układ

może nie pełnić swej podstawowej fun−

kcji.

Ponieważ jest to układ stereofoniczny,

przy włączeniu go w tor monofoniczny

wykorzystany będzie tylko jeden kanał

(jedno wyjście), ale sygnał trzeba podać

na oba wejścia, by zapewnić właściwą

pracę układów sterujących.

Na rysunku 2 nie zaznaczono konden−

satorów wyjściowych (związanych z nóż−

kami 23 i 24). Przy zasilaniu napięciem

pojedynczym kondensatory takie mogą

się okazać potrzebne. Wyjścia (dla prze−

biegów zmiennych) mogą być obciążane

rezystancją nie mniejszą niż 2k

Opis układu scalonego

Układ SSM2000 zamknięty jest w

wąskiej, 24−nóżkowej obudowie DIP. Ry−

sunek 2 pokazuje typowy podstawowy

schemat aplikacyjny. Jak widać, tak

skomplikowany układ wymaga dołącze−

nia jedynie kilku rezystorów i kilku kon−

densatorów. Dzięki temu jego wykorzy−

stanie okaże się proste i nie sprawi tru−

dności nawet średnio zaawansowanemu

elektronikowi. W praktyce najważniejsze

będzie poznanie roli poszczególnych ele−

mentów zewnętrznych.

Kondensatory wejściowe dołączone

do nóżek 1 i 2 oddzielają składową stałą.

Choć oporność wejściowa wynosi typo−

wo 8k

i pojem−

Rys.. 2 Wyprrowadzeniia ii podsttawowa

aplliikacjja

nością nie większą niż 300pF.

Kondensatory dołączone do nóżek 3, 4

oraz 21, 22 określają zakres regulacji

częstotliwości granicznej filtru VCF. Zale−

cana wartość wynosi 1nF i nie należy jej

zmieniać, bo nie ma to żadnego uzasa−

dnionego powodu. Przy podanych war−

tościach pasmo przenoszenia zmienia się

w czasie pracy od 1kHz do 35kHz.

Nóżki 5, 6 i 20 są końcówkami zasila−

nia. Końcówka 6 pełni rolę masy (przy za−

silaniu napięciem pojedynczym ma po−

tencjał połowy napięcia zasilającego).

Wejścia cyfrowe 16 i 17 umożliwiają

zdalne sterowanie pracą układu. Stan nis−

ki na nóżce 16 umożliwia normalną

pracę, stan wysoki wyłącza układ redukcji

szumów, przepuszczając sygnał bez

zmian. Stan niski na nóżce 17 umożliwia

pracę układu, a stan wysoki wycisza syg−

nał.

Co ciekawe, poziomy sygnałów logi−

cznych podawanych na te wejścia mogą

być odniesione albo do masy (zasilanie

symetryczne), albo do minusa zasilania

(napięcie pojedyncze). Umożliwia to

“pływająca” masa cyfrowa – nóżka 19.

Końcówka 19 może być połączona albo

do masy, albo przy zasilaniu pojedynczym

– do ujemnej szyny zasilania. Sygnały ste−

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99

, producent zaleca zastosowanie

kondensatorów wejściowych o pojem−

Projekty AVT

rujące wejść 16 i 17 mogą mieć poziomy

TTL, ale układ nie ulegnie uszkodzeniu,

gdy napięcia na tych nóżkach będą wię−

ksze (nawet równe dodatniemu napięciu

zasilania).

Końcówki 13 i 18 w ogromnej wię−

kszości przypadków powinny pozostać

nie podłączone – wykorzystywane są je−

dynie w testach fabrycznych oraz w pe−

wnych szczególnych sytuacjach, które są

wspomniane w katalogu.

Końcówka 14 normalnie podłączona

jest do masy (nóżki 6). Jest to wejście o−

kreślające poziom odniesienia dla ukła−

dów redukcji szumów. W przypadku

“czystych” sygnałów, np. z płyty CD, na−

pięcie na tej nóżce można obniżyć do

–1,2V. Napięcie –2V na tej nóżce całkowi−

cie wyłącza działanie układu redukcji szu−

mów.

Końcówka 9 jest wyjściem zsumowa−

nego sygnału obu kanałów wejściowych.

Przebieg z tego wyjścia jest podawany

przez kondensator (o pojemności

2,2...3µF) na nóżkę 10, która jest wej−

ściem układu sterującego dla bloku VCA.

Sygnał zmienny podawany na nóżkę 10

jest logarytmowany, prostowany, filtro−

wany i tak przetworzony zmienia wzmoc−

nienie VCA. Ważnym elementem tego

toru sterującego jest kondensator do−

łączony do nóżki 12. Najprościej mówiąc,

jest to kondensator filtrujący, określający

czas opadania ekspandora. Czas ataku

jest znacznie krótszy i wyznaczony jest

przez wewnętrzny układ. W każdym razie

należy pamiętać, że zmiany tej pojemnoś−

ci filtrującej mogą zaowocować słyszalny−

mi zmianami właściwości urządzenia.

Producent zaleca dołączenie do nóżki 12

kondensatora o pojemności 3...3,3µF.

Zsumowany sygnał z wyjścia 9 trafia

też na wejście bloku sterującego VCF (na

nóżkę 8), ale nie bezpośrednio, tylko

przez filtr trzeciego rzędu, składający się

z trzech kondensatorów i dwóch rezysto−

rów. Jest to filtr górnoprzepustowy, który

tłumi silne przebiegi o niskich częstotli−

wościach (dla 1kHz tłumienie wynosi po−

nad 60dB, a dla 10kHz – 15dB), a przepu−

szcza wyższe składowe, powodujące po−

szerzanie pasma filtru. Istotną rolę pełni

w tym torze kondensator dołączony do

nóżki 11. Jest to kondensator filtrujący o−

kreślający czas opadania sygnału ste−

rującego VCF. Krótki czas ataku wyzna−

czony jest przez obwody wewnętrzne.

Podane informacje wskazują, że po−

jemności związane z nóżkami 8, 9, 10

mają istotny wpływ na działanie układu.

Pojemności te nie powinny w istotny

sposób odbiegać od wartości propono−

wanych przez producenta. Podobnie wy−

gląda sprawa z pojemnościami dołączo−

nymi do nóżek 11 i 12. W przypadku kon−

densatorów o pojemnościach poniżej

1µF sprawa jest względnie prosta: nie

wolno stosować tu kondensatorów cera−

micznych ferroelektrycznych, tylko kon−

densatory foliowe MKT. W przypadku po−

jemności 1µF i większych istnieje pokusa

zwiększenia ich do bodaj najpopularniej−

szej wartości 10µF. Tak często robi się w

różnych układach filtrujących i w obwo−

dach wejściowych. W opisywanym ukła−

dzie pojemności związane z nóżkami 11 i

12 decydują o parametrach dynami−

cznych układu i nie wolno ich bezmyślnie

zmieniać (zwiększać). Owszem, można a

nawet warto przeprowadzić ekspery−

menty polegające na zmianie tych pojem−

ności, i ostateczny efekt ocenić podczas

prób odsłuchowych. Może się okazać, że

po takich eksperymentach ktoś zechce

zmienić pojemności dołączone do nóżki

11 lub 12. Nadmierne zwiększanie po−

jemności spowoduje jednak

tendencję do tak zwanych

“westchnień”, natomiast jej ra−

dykalne zmniejszenie zaowocu−

je słyszalnym “pompowa−

niem”. Należy też pamiętać, że

zwykłe kondensatory elektroli−

tyczne (aluminiowe) z czasem

mogą się przeformować i zmie−

nić swą pojemność nawet kil−

kakrotnie, co drastycznie zmie−

ni charakterystyki dynamiczne

VCF i VCA.

Kondensator dołączony do

nóżki 15 współpracuje z obwo−

dem automatycznego określa−

nia poziomu szumów. Nie ma

powodu, by zmieniać jego war−

tość. Szczegółowe działanie te−

go interesującego bloku jest o−

pisane w katalogu.

Omówienia wymaga jeszcze nóżka 7

(VCA control port). Jest to pomocnicze

wejście umożliwiające zmianę wzmoc−

nienia VCA. Wzmocnienie to zawsze

zmienia się pod wpływem poziomu prze−

twarzanego sygnału, a dodatkowo może

być zmieniane z pomocą napięcia poda−

wanego na nóżkę 7. Otwiera to szereg in−

teresujących możliwości. W prostych za−

stosowaniach nóżka 7 jest połączona z

masą (nóżką 6).

Rysunek 3 pokazuje zależność wzmoc−

nienia (właściwie tłumienia) od napięcia

stałego na nóżce 7. Przy po−

łączeniu z masą wzmocnienie jest nieco

większe niż 1. Dla napięcia +150mV wy−

nosi około 0dB i zmniejsza się o 1dB na

każde 22mV (rozrzut 20...26mV) napięcia

sterującego. Rysunek ten udowadnia, że

układ może też pełnić “przy okazji”

funkcję elektronicznego potencjometru

sterowanego napięciem stałym.

Kostka może być zasilana napięciem

symetrycznym lub pojedynczym w zakre−

sie +7...+18V. Rysunek 4 pokazuje pro−

Rys.. 3 Wzmocniieniie VCA w ffunkcjjii

napiięciia nóżkii 7

ponowane sposoby zasilania. Dodatkowy

wzmacniacz operacyjny (niekoniecznie

podanego typu) powinien móc dostar−

czyć do obwodu sztucznej masy prąd

4mA.

Rys.. 4 Sposoby zasiillaniia

Rysunki 5...7 oraz tabela 1 zawierają

pozostałe kluczowe informacje o układzie

SSM2000.

Uwaga! Choć ukłład wykonany jjestt w

ttechnollogiiii biipollarrnejj,, delliikattne obwody

wewnęttrrzne mogą być uszkodzone prrzez

łładunkii sttattyczne.. Dllattego prrzy monttażu

nalleży zachować śrrodkii osttrrożnościi ttypo−

we dlla ukłładów CMOS..

Rys.. 5 Zniiekszttałłceniia niielliiniiowe w ffunkcjjii

poziiomu sygnałłu wejjściiowego

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99

Projekty AVT

Rys.. 6 Charraktterrysttyka ttorru VCF

Rys.. 8 Dodattkowy bllok stterrujjący

Rys.. 7 Charraktterrysttyka ttorru VCA

pożądane funkcje. Na rysunku 8 pokaza−

no prosty układ dodatkowy, pełniący rolę

kompresora albo układu ARW. Przy pracy

w roli kompresora, kondensator dołączo−

ny zawsze do nóżki 12 (3,3µF) i dodatko−

wy kondensator 0,1µF ładują się szybko z

wewnętrznych obwodów układu

SSM2000 i rozładowują powoli w tempie

wyznaczonym przez wewnętrzne obwo−

dy tej kostki. Zmiany napięcia na tych

kondensatorach są wzmacniane, pozio−

mowane i sterują wejście 7. Wzmocnie−

nie wzmacniacza operacyjnego (wyzna−

czone głównie przez rezystory 100k

rzystania może być radio samochodowe,

którego głośność zwiększa się wraz ze

zwiększaniem prędkości i związanych z

tym szumów. Oczywiście do takiego ce−

lu trzeba dysponować napięciem stałym,

proporcjonalnym do prędkości pojazdu.

Nie stanowi to problemu w nowoczes−

nych samochodach, gdzie pomiar

prędkości odbywa się na drodze elektro−

nicznej, a nie mechanicznej.

W karcie katalogowej SSM2000 moż−

na znaleźć jeszcze inne uwagi, dotyczące

problemu tłumienia szkodliwych sygna−

łów spoza pasma użytecznego (resztek

pilota stereo 19kHz, sygnału linii TV

15,625kHz, czy przetwornic impulso−

wych).

Tabella 1

) wyznacza stopień kompresji, który

w tym przypadku jest duży. Układ w tej

konfiguracji jest więc ogranicznikiem po−

ziomu maksymalnego. Przy mniejszych

stopniach kompresji układ tylko w

ograniczonym stopniu zmniejsza dyna−

mikę sygnału, czyli różnicę między naj−

cichszymi a najgłośniejszymi fragmenta−

mi utworu, co może być ogromną zaletą

podczas słuchania w jadącym samocho−

dzie nagrań o dużej dynamice (z płyt CD

lub dobrych taśm). Dodatkowe potencjo−

metry umożliwiają regulację progu za−

działania automatyki oraz wzmocnienia.

Układ automatycznej regulacji pozio−

mu, a właściwie utrzymywania stałego

poziomu wyjściowego, działa podobnie, z

tym, że sygnał z nóżki 12 jest podawany

na wzmacniacz przez obwód RC o stałej

czasowej około 1 sekundy (10M

Zakrres napiięć zasiillaniia:: +7V......+18V

((±3,,5V......±9V))

Pobórr prrądu:: ttyp 7,,5mA,, max.. 11mA

Dynamiika ((Uzas=+8,,5V)):: ttyp.. 91dB

Zniiekszttałłceniia ((Uwe=300mVsk)):: ttyp..

0,,02%,, max.. 0,,04%

IImpedancjja wejjściiowa ((n..1,,2)):: ttyp..

8k ΩΩ ,, miin.. 6k ΩΩ

Różniice wzmocniieniia miiędzy kanałła−

mii:: ttyp.. ±1dB

IImpedancjja wejjściia 7:: ttyp.. 3,,8k ΩΩ

IImpedancjja wejjść 8 ii 10:: ttyp.. 5,,4k ΩΩ

((4......7k ΩΩ ))

Opis modułu

Schemat ideowy proponowanego mo−

dułu jest pokazany na rysunku 9. Podsta−

wowa aplikacja z rysunku 2 została wzbo−

gacona o obwody zasilania oraz dodatko−

wy blok kształtowania sygnału, włączony

między końcówki 12 i 7.

Moduł może być zasilany napięciem

symetrycznym albo pojedynczym. Dzięki

diodom D3, D4 możliwe jest też zasilanie

modułu napięciem zmiennym z transfor−

matora. Obwody zasilania wyglądają na

schemacie nieco dziwnie, ponieważ po−

kazano jednocześnie elementy dla obu

wersji. W praktyce nigdy nie będą mon−

towane wszystkie pokazane elementy.

Przy zasilaniu symetrycznym montowane

będą stabilizatory U4 i U5, natomiast przy

pojedynczym: stabilizator U3 i wzmac−

niacz U6 wytwarzający potencjał sztu−

cznej masy.

Dla wersji symetrycznej masą jest

punkt O, przy zasilaniu napięciem poje−

dynczym masą dla sygnałów audio jest u−

jemna szyna zasilająca, czyli punkt M.

Stosownie do tego należy wykonać jedną

ze zwór E−E1 lub E−E2.

Elementy współpracujące z kostką

SSM2000 zostały wyczerpująco omówio−

ne we wcześniejszym akapicie. Zmiany

w stosunku do układu z rysunku 2 pole−

gają na tym, że dodano obwody wyjścio−

Dodatkowe możliwości

Dostęp do wyjścia bloku prostownika

sygnału (nóżka 12) oraz istnienie dodatko−

wego wejścia regulacji wzmocnienia

VCA (nóżka 7) umożliwiają prostą reali−

zację szeregu bardzo pożytecznych fun−

kcji. Przede wszystkim należy zauważyć,

że napięcie na nóżce 12 i dołączonym

kondensatorze rośnie przy zwiększaniu

się sygnału wejściowego. Z kolei wzrost

napięcia na nóżce 7 powoduje zmniejsze−

nie wzmocnienia i redukcję poziomu syg−

nału na wyjściu. Już tu widać, że układ o−

prócz funkcji zmniejszania szumów, mo−

że jednocześnie pełnić rolę układu auto−

matycznej regulacji wzmocnienia, kom−

presora lub podobne. Ze względu na róż−

ne poziomy, wyjścia 12 nie łączy się bez−

pośrednio z wejściem 7, tylko stosuje

różne układy dopasowujące, realizujące

0,1µF). Tym samym zmiany wzmocnienia

nie występują nagle − w efekcie układ u−

trzymuje jednakowy średni poziom głoś−

ności, niezależnie od poziomu sygnału

wejściowego. Jest to wygodne przy

współpracy ze źródłami o różnym pozio−

mie sygnału. Producent kostki zwraca u−

wagę, że jednym z praktycznych zastoso−

wań będzie utrzymywanie stałego pozio−

mu głośności, także podczas emisji re−

klam, które z zasady są nadawane głoś−

niej niż normalny program radiowy czy te−

lewizyjny.

Wejście 7 pozwala zmieniać wzmoc−

nienie i dostosowywać głośność do ak−

tualnych warunków. Przykładem wyko−

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99

Projekty AVT

Rys.. 9 Schematt iideowy modułłu

we R4C10 i R3C11(potrzebne tylko przy

zasilaniu napięciem pojedynczym). Na

płytce przewidziano miejsce na konden−

satory elektrolityczne C1 i C2, ale można

tam wlutować kondensatory stałe 470nF

lub 1µF. Zmniejszenie pojemności pogor−

szy nieco przesłuch między kanałami w

zakresie niskich częstotliwości, ale w

praktyce nie jest to problemem, ponie−

waż dźwięki o niskich częstotliwościach i

tak rozchodzą się we wszystkich kierun−

kach, więc słuchacz nie zauważy niewiel−

kiego przesłuchu.

Autor projektu jest zdecydowanym

zwolennikiem stosowania porządnych

kondensatorów stałych w miejsce niesta−

bilnych aluminiowych elektrolitów, dlate−

go także w obwodach nóżek 11 i 12 prze−

widział miejsce na cztery kondensatory

stałe 1µF i 3x1µF. Ponieważ kondensato−

ry te decydują o właściwościach dynami−

cznych układu, zaleca się by były to kon−

densatory foliowe. Oczywiście nie jest to

sprawa krytyczna − można użyć trochę

gorszych i tańszych kondensatorów cera−

micznych, elektrolitów tantalowych, a w

ostateczności nawet zwykłych aluminio−

wych elektrolitów. Ponieważ kondensa−

tory C3 i C12 również pełnią ważną rolę,

nie powinny to być kondensatory cerami−

czne ferroelektryczne, tylko foliowe MKT

lub inne o stabilnych parametrach.

W podstawowym układzie, gdy nie

przewiduje się zdalnego wyciszania (MU−

TE) czy wyłączania układu (DEFEAT),

można nie montować rezystorów R5, R6,

a tylko zewrzeć zwory J2 i J3.

Gdy układ ma służyć tylko do redukcji

szumów, a dodatkowe możliwości (kom−

presja czy utrzymanie stałej głośności)

nie będą wykorzystywane, nie trzeba

montować bloku opartego na wzmacnia−

czu operacyjnym U2, a nóżkę 7 przez

jumper J6 połączyć do masy.

Wykonanie i “odpalenie” modułu w

wersji podstawowej (bez układu U2) jest

bardzo proste i nie sprawi kłopotu nawet

początkującym. Cały problem polega je−

dynie na prawidłowym zmontowaniu ele−

mentów i podaniu na wejście sygnału o

poziomie maksymalnym 0,1...1Vsk (opty−

malnie 300mVsk). Żadna regulacja nie

jest potrzebna i układ powinien od razu

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: