Leki tej grupy dzieli się na:
1. tiazydy i leki tiazydopodobne
2. diuretyki pętlowe – leki najsilniej działające
3. leki moczopędne oszczędzające potas
4. diuretyki osmotyczne
5. metyloksantyny
ad.1. Tiazydy należą do pochodnych sulfonylomocznika i swoją budową przypominają inhibitory anhydrazy węglanowej. Wszystkie działają na cewkę dalszą i mają zbliżoną siłę działania.
Hydrochlorotiazyd (HT)
Podstawowym miejscem działania jest cewka kręta dalsza, gdzie zachodzi
- hamowanie wchłaniania zwrotnego sodu.
- zwiększa również wchłanianie wapnia oraz wydalanie magnezu w dystalnej części nefronu.
Po podaniu doustnym wchłania się w 65-75% i w postaci niezmienionej jest wydalany przez nerki. Efekt diuretyczny jest widoczny po ok. 1-2 h, a pojedyncza dawka leku działa do 12 h.
Główne zastosowania lecznicze to:
1. obrzęki
2. nadciśnienie tętnicze
Zastosowanie kliniczne środków moczopędnych ma na celu zmniejszenie reabsorpcji sodu i wody oraz zwiększenie w ten sposób objętości wydalanego moczu. Dobór odpowiedniego środka moczopędnego w celu eliminacji obrzęków zależy od nasilenia perfuzji w obrębie nerek.
Gdy szybkość filtracji przekracza 30ml/min. skuteczne działanie wykazują leki tiazydowe, gdy szybkość filtracji obniży się < 30ml/min. zwiększenie diurezy można uzyskać za pomocą diuretyków pętlowych.
Większą skuteczność można uzyskać poprzez skojarzenie leków moczopędnych o różnym mechanizmie działania. Diuretyki należą do podstawowych leków zalecanych w nadciśnieniu tętniczym i są obok beta-blokerów lekami pierwszego rzutu.
Działania niepożądane Hydrochlorotiazydu :
1. gospodarka elektrolitowa i kwasowo-zasadowa
– hipokaliemia (dająca zaburzenia rytmu serca)
– hipomagnezemia
– hiponatremia
– alkaloza hipochloremiczna
2. gospodarka wapniowa - wzrost reabsorpcji wapnia w nerkach
3. gospodarka lipidowa - wzrost stężenia cholesterolu, TG,
4. stawy - hiperurykemia
5. układ pokarmowy - zaburzenia żołądkowo-jelitowe, żółtaczka, zap. trzustki
6. układ krwionośny - anemia, leukopenia, trombocytopenia
7. OUN - bóle, zawroty głowy, parestezje, gorączka, dreszcze, zaburzenia widzenia
8. układ krążenia - hipotonia ortostatyczna
9. skóra - zaczerwienienie, pokrzywka, nadwrażliwość na światło
10. układ oddechowy - śródmiąższowe zapalenie płuc, obrzęk płuc
Hipokaliemia (spadek potasu w osoczu krwi – przyp. P.K.) wywołana podawaniem tiazydów predysponuje do zagrażających życiu komorowych zaburzeń rytmu, szczególnie u chorych ze współistniejącą chorobą niedokrwienną serca lub leczonych jednocześnie lekami o potencjalnie proarytmicznych właściwościach. Hipokaliemii towarzyszy tutaj również niedobór magnezu.
Minimalny wzrost poziomu wapnia w surowicy krwi przy zwiększonej pod wpływem tiazydów jego reabsorpcji w nerkach, skutkuje nasilonym wbudowywaniem wapnia do kości. (korzystne działanie w osteoporozie).
Hydrochlorotiazyd tabl. 0,0125 i 0,025 g
W niewydolności krążenia dawka od 25 do 100mg
W nadciśnieniu tętniczym 6,25 – 25 mg raz na dobę
Retiazyd tabl. (0,01 HT + 0,0001g rezerpiny)
Tialorid tabl. (0,05g HT + 0,005g amiloridu)
Furosemid, kwas etakrynowy,piretanid, bumetanid, ksypamid.
Pochodna sulfonamidowa kwasu antranilowego. Działanie tego leku prowadzi do zahamowania reabsorpcji jonów Na i Cl oraz wtórnie – wody i zwiększenia ich wydalania przez nerki.
Lek ten działa w grubościennej części rdzeniowej ramienia wstępujacego pętli Henlego, gdzie odbywa się aktywny transport jonów sodu, potasu i chloru. W pętli Henlego reabsorbowane jest do 30% sodu zawartego w przesączu pierwotnym.
Mechanizm działania Furosemidu polega na odwracalnym blokowaniu białka nośnikowego w miejscu wiązania jonów chlorkowych. W ten sposób dochodzi do zatrzymania jonów sodu, chloru i potasu w świetle kanalików, zmniejszenia osmolarności miąższu i zmniejszonego tym samym wchłaniania zwrotnego wody w dalszych częściach nefronu, czyli istotnego zwiększenia diurezy.
Diuretyki pętlowe działają słabo jako inhibitory anhydrazy węglanowej, stąd w cewce bliższej ich działanie związane jest ze zmniejszeniem reabsorpcji jonów HC03.
Zastosowanie w :
- zastoinowej niewydolności krążenia
- niewydolności nerek
- zatruciach z koniecznością stosowania wymuszonej diurezy
- obrzęku mózgu
- marskości wątroby z wodobrzuszem
- nadciśnieniu tętniczym
Przeciwwskazania:
- niedrożność dróg moczowych z bezmoczem
- uczulenie na lek
- śpiączka wątrobowa
- hipokaliemia
- przedawkowanie glikozydów naparstnicy
- okres ciąży i laktacji
Działania niepożądane:
- hipokaliemia, hipomagnezemia (zaburzenia rytmu serca)
- zapalenie trzustki
- zmniejszenie łaknienia, nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki
- alergiczne reakcje skórne
- nadwrażliwość na światło
- zaburzenia widzenia
- w morfologii krwi – przemijająca leukopenia i trombocytopenia
- hipowolemia (zmniejszenie objętości krwi krążącej – przyp. P.K.)
- hiponatremia (obniżenie stężenia sodu w osoczu krwi – przyp. P.K.)
- hiperglikemia (wzrost stężenia glukozy we krwi – przyp. P.K.)
- hiperlipidemia (podwyższony poziom frakcji cholesterolu i triglicerydów w surowicy krwi – przyp. P.K.)
- hipokalcemia (obniżenie stężenia wapnia w osoczu krwi – przyp. P.K.)
- hiperurykemia (podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi – przyp. P.K.)
Interakcje:
stosowany łącznie z glikozydami naparstnicy nasila ich działanie proarytmiczne, może nasilać ototoksyczne działanie antybiotyków aminoglikozydowych, zwiększać nefrotoksyczność aminoglikozydów i niektórych cefalosporyn.
Furosemid tabl. - 0,04g, amp. - 0,02g, doustnie 0,04 – 0,16 g/dobę dożylnie 0,02 – 0,04g
ad.3. Leki oszczędzające potas (spironolakton, amiloryd, triamteren)
Budowa zbliżona do budowy aldosteronu, działanie polega na blokowaniu receptorów komorkowych aldosteronu, w wyniku czego ulega zmniejszeniu aktywność biologiczna tego hormonu.
Hamuje wpływ aldosteronu na wszystkie narządy, w których występują receptory dla aldosteronu, nerki, jelita, mięsień serca, naczynia krwionośne, skórę i mózg.
Blokując receptory dla aldosteronu w cewce krętej dalszej i cewce zbiorczej, zwiększa wydalanie sodu i wody, a zmniejsza wydalanie potasu i magnezu.
Zmniejsza opór naczyniowy i wrażliwość naczyń na czynniki kurczące.
W sercu wywiera efekt inotropowy dodatni (zwiększenie siły skurczu serca – przyp. P.K.) oraz zwiększa amplitudę i wydłuża czas trwania potencjału czynnościowego.
Wskazania:
- nadciśnienie tętnicze
- niewydolność krążenia
- pierwotny hiperaldosteronizm
- obrzęki na tle wtórnego hiperaldosteronizmu (marskość wątroby, zespół nerczycowy, wodobrzusze)
- miastenia (przewlekła choroba, której podst. objawem jest szybkie i łatwe zmęczenie mięśni szkieletowych, przeważnie osłabieniu ulegają mięśnie powiek i gałek ocznych oraz tułowia i kończyn – przyp. P.K.)
Przeciwskazania:
- hiperkaliemia
- kwasica metaboliczna i stany zagrożenia kwasicą metaboliczną (krańcowa niewydolność wątroby, zdekompensowana cukrzyca)
- ciąża i okres karmienia
- niewydolność nerek
- kwasica metaboliczna
- biegunka, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwawienia z przewosu pokarmowego
- bóle głowy, senność, ataksja (ataksja, bezład: upośledzenie koordynacji ruchów dowolnych, może być ataksja móżdżkowa lub tylnopowrózkowa - nasila się po zamknięciu oczu – przyp. P.K.)
- zmiany skórne
Spironolakton dobrze wchłania się z p pok. Działanie moczopędne rozwija się w ciągu 24 h
Tabl. 0,025g dawki od 25 do 400mg/dobę
Aldacton amp. 0,2g/10ml dożylnie w formie 2-3 minutowej iniekcji lub krótkotrwałego wlewu w 5% glukozie lub w roztworze soli
Amiloryd – zwiększa utratę sodu, a zatrzymuje potas (poprzez wpływ bezpośredni na transport jonów w cewce dystalnej). Skojarzenie amilorydu 5 mg z 50mg HT może być pożyteczne w umiarkowanym nadciśnieniu lub w obrzękach. Maksymalne działanie występuje po ok. 6 godz.
Triamteren – działanie podobne jak wyżej. Czas działania ponad 8 godzin.
Tabl. 0,05g w leczeniu obrzęków początkowo 100mg 3x dziennie, dawka podtrzymująca 200mg codziennie lub co drugi dzień
ad.4. Diuretyki osmotyczne
Są to rozpuszczalne w wodzie, nieaktywne farmakologicznie cząstki nie elektrolitowe. Ich miejscem działania jest cewka proksymalna i pętla Henlego, gdzie zapobiegają one absorpcji sodu i wody. Przykładem jest 20% Mannitol podawany dożylnie 0,5g/kg /dawkę – główne wskazanie to obrzęk mózgu podczas urazów i udarów. (inne źródła podają następującą dawkę 20% Mannitolu: 1-1,5 g na kg masy ciała we wlewie około 20 minutowym – przyp. P.K.)
ad.5. Metyloksantyny
Działanie moczopędne tych leków polega na zwiększaniu filtracji kłębuszkowej. Teofilina działa najszybciej. Działanie to może być nasilone poprzez kojarzenie z innymi lekami moczopędnymi.
W niektórych stanach chorobowych u pacjentów z obrzękami może wystąpić oporność na te leki, (niewydolność nerek, hiponatremia, ciężkie postacie niewydolności serca)
Przełamanie oporności na leki moczopędne można osiągnąć poprzez:
- ograniczenie podawania płynów oraz soli
- zastosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny (IACE – przyp. P.K.)
- unikanie niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ np. Pyralginum, Ketonal, Ibuprom, Ibuprofen, Aspiryna – przyp. P.K.)
- unikanie leków rozszerzających naczynia krwionośne
- zastosowanie krótko działających diuretyków pętlowych, ewentualne kojarzenie ich z tiazydami
- dodanie spironolaktonu w małych dawkach łącznie z IACE
- zmianę drogi podawania leków moczopędnych
sylvia112