KATECHEZA W SZKOLE SPECJALNEJ
Opracowanie zawiera następującą problematykę:
1. U podstaw katechezy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;
2. Badania J.Kostrzewskiego nad rozwojem religijności osób niepełnosprawnych;
3. Metoda tzw. „komunikacji pierwotnej" w opiece duszpasterskiej nad uczniami z głębszym upośledzeniem umysłowym;
4. Charakterystyka dzieci ze specjalnymi potrzebami oraz formy oddziaływania katechetycznego w odniesieniu do tej grupy uczniów;
5. Osoba katechety w oddziaływaniu katechetycznym skierowanym do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;
6. Organizacja katechizacji w szkole specjalnej;
7. Metody katechezy specjalnej;
8. Czynniki warunkujące skuteczność katechezy specjalnej;
9. Lekcje religii wzbogacaniem procesu rewalidacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Na końcu artykułu umieszczono bibliografię.
1. U podstaw katechezy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Na wstępie należy wyjaśnić, czym jest katecheza. Pojęcie „katecheza" wywodzi się z greckiego słowa „katecheo". Pierwotnie oznaczało „wywołać z góry" (ex alto), również „wywołać echo" (kata - z góry, echeo - brzmieć, wypowiadać). Późniejsze znaczenie „pouczać" (gdy głos nauczyciela jest świadomym, niejako, echem pytania ucznia, a odpowiedź ucznia - echem nauczyciela). Pouczanie, jakim jest katecheza, dokonuje się nie tylko w sposób jednostronny jako wykład, ale także w drodze rozmowy, poprzez pytania i odpowiedzi. Katecheza zmierza do tego, by wiara ludzi oświecona nauką stawała się żywą, wyraźną i czynną.
Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej „Catechesi tradendae" podaje rozbudowaną definicję katechezy, a mianowicie: „Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, a obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podaną na ogół w sposób systematyczny i całościowy w celu wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego” (CT 18).
Wraz z powrotem religii do szkół pojawił się problem katechizacji osób specjalnej troski. Są one członkami Kościoła, bo przez chrzest zostały włączone do wspólnoty Kościoła, dla której są darem, ale i ważnym zadaniem.
W adhortacji apostolskiej „Catechesi tradendae" Jan Paweł II stwierdza „mają oni prawo, tak samo jak ich rówieśnicy, poznać tajemnicę wiary”(CT 41). Większe trudności, na jakie napotykają, zwiększają jeszcze zasługę ich własnych wysiłków, jak i wysiłków ich wychowawców. Dokument Stolicy Apostolskiej na Międzynarodowy Rok Osób Upośledzonych z 4.03.1981 r. zobowiązuje parafie oraz inne wspólnoty do troski o to, aby osoby upośledzone umysłowo stały się pełnoprawnymi członkami poszczególnych wspólnot chrześcijańskich. Ten doniosły Dokument opublikowany w Międzynarodowym Roku Osób Niepełnosprawnych ogłoszonym przez ONZ oparty jest na chrześcijańskiej koncepcji człowieka przyjmującej, że „również w istocie upośledzonej odbija się w tajemniczy sposób obraz i podobieństwo, które sam Bóg zechciał wycisnąć na życiu swych dzieci" .1
Dokument ten na wstępie formułuje podstawowe zasady odnoszące się do traktowania osób upośledzonych. A mianowicie: osoba upośledzona niezależnie od rodzaju i charakteru kalectwa, jest w pełni ludzkim podmiotem z odpowiadającymi temu nienaruszalnymi prawami; ponieważ posiada te prawa , należy jej ułatwić udział w życiu społecznym, we wszystkich jego wymiarach i na wszystkich poziomach poprzez tworzenie dogodnych warunków i struktur psychologicznych, społecznych, rodzinnych, wychowawczych i ustawodawczych; jakość społeczeństwa i cywilizacji mierzy się szacunkiem, jaki okazują one najsłabszym ze swoich członków; postawa wobec upośledzonych winna być inspirowana przez zasady integracji, normalizacji i personalizacji.2
Już Sobór Watykański II w Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim naucza: „Wszyscy chrześcijanie jako dzieci Boże mają prawo do wychowania w duchu Ewangelii, a więc do pełnego uczestnictwa w życiu sakramentalnym"(DWCH 2) . Prawo i obowiązek katechizacji wypływa z nakazu samego Chrystusa: „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody...” (Mt 28, 19-20).
Jan Paweł II w każdej ze swych licznych podróży - pielgrzymek poświęcał czas, aby spotkać się z osobami niepełnosprawnymi oraz tymi, którzy oddają się służbie ludziom upośledzonym.3 Istnieje wiele wypowiedzi, homilii Jana Pawła II dotyczących bytu, sytuacji społecznej i misji nadprzyrodzonej ludzi niepełnosprawnych. Oto niektóre z nich, wypowiedziane w szczególnym czasie, bo Międzynarodowym Roku Osób Upośledzonych:
a. „Niech mi więc wolno będzie, od pierwszej niedzieli Wielkiego Postu skierować uwagę w stronę tej ogromnej rzeszy naszych Braci i Sióstr, których określa się wspólną nazwą „upośledzeni". Statystyki mówią, że jest takich ludzi na świecie około 400 mln, czyli blisko jedna dziesiąta część ludzkości. Z uznaniem należy powitać inicjatywę ONZ, która pragnie, aby bieżący rok był poświęcony właśnie tym naszym bliźnim, których życie upływa pod brzemieniem kalectwa bądź wrodzonego, bądź nabytego wskutek jakiś nieszczęśliwych wypadków. Inicjatywa ONZ nosi na sobie głębokie miano wrażliwości i ludzkiego braterstwa. (...)
Istotnie, w Bogu odkrywamy godność osoby ludzkiej, każdej osoby ludzkiej. Stopień zdrowia fizycznego czy umysłowego ani nie dodaje, ani nie ujmuje nic godności osoby; cierpienie może raczej dać nam szczególne prawa w stosunku do nas. (...)
To oni „przez swoje cierpienie mają szczególny udział w tajemnicy odkupienia świata, którego Chrystus dokonał przez krzyż" („Nasi bracia upośledzeni”, Przemówienie na Anioł Pański, Watykan, 8 marca 1981 r.).
b. „(...) Pozwólcie, że jeszcze raz nawiążę tutaj do tego co stało się poniekąd tematem roku: do sprawy osób upośledzonych. (...) Człowiek upośledzony jest w obliczu Boga i w obliczu ludzi osobą, posiadającą swe prawa i swoje obowiązki. Spośród praw chciałbym przypomnieć w pierwszym rzędzie prawo do życia, prawo do ogniska domowego czy też, kiedy konieczny jest pobyt w instytucie specjalistycznym, prawo do otoczenia wzorowanego na rodzinie; prawo do odpowiedniej opieki medycznej; prawo do kształcenia; prawo do przygotowania zawodowego i do płatnej pracy; prawo cywilne i polityczne, a wśród nich prawo do zrzeszania się i prawo do jak najnormalniejszego życia społecznego.
Wiele krajów przeprowadza godną pochwały modernizację swego ustawodawstwa i z bardzo pozytywnymi wynikami wprowadza w życie specjalny statut osób upośledzonych.
Na każdym z nas spoczywa część odpowiedzialności na tym polu, każdy może, a nawet powinien przyczynić się do tego, by popierać i czynić efektywnym korzystanie z tych praw przez ludzi upośledzonych. Spośród praw - obowiązków osób upośledzonych chciałbym podkreślić prawo dotyczące rozwoju prawdziwego życia duchowego.
Zwracając się bezpośrednio do Was, osób upośledzonych, zachęcam Was byście ze szczodrością odpowiedzieli na Wasze ludzkie i chrześcijańskie powołanie. Bóg Was miłuje, miłuje bezgranicznie. Ojciec widzi w Was obraz swego cierpiącego Syna, którego przeznaczeniem jest chwała i szczęśliwość. Z ufnością i wspaniałomyślnością odpowiedzcie na to Boskie wezwanie, swymi modlitwami i cierpieniem przyczyniając się do wyjednania u wszystkich ludzi Bożego Miłosierdzia" („Odpowiedzialność za los upośledzonych”, Przemówienie na Anioł Pański, Watykan, 29 marca 1981r.).
Kościół katolicki w Polsce realizuje swoje posłannictwo, powołanie i misję również poprzez służbę i pomoc ludziom niepełnosprawnym. Istnieją duszpasterstwa głuchych, niewidomych, upośledzonych umysłowo.
Krzysztof M. Lausch pedagog specjalny, a jednocześnie katecheta upośledzonych umysłowo pisze: „O ile jednak Kościół w Polsce posiada już wiele doświadczeń na forum pracy z osobami niepełnosprawnymi, posiada jednak również wiele nazwijmy to „zaległości”. Zaległości te dotyczą problemu duszpasterstwa osób upośledzonych umysłowo. Brakuje odpowiednio opracowanych programów, wskazówek metodycznych, podręczników, duszpasterzy. Problem ludzi upośledzonych umysłowo wydaje się stale pozostawać poza świadomością duszpasterzy, a tym samym poza strukturą Kościoła”.4
Obecnie sytuacja ta ulega widocznym przemianom. Coraz częściej w diecezjach powstają Duszpasterstwa Osób Niepełnosprawnych, bo przecież zadaniem Kościoła jest rozwijanie otrzymanego wraz z chrztem nowego życia. Zawiera się w tym doprowadzenie ...
KATECHEZA_DLA_DZIECI