Tkanka, zespół komórek o podobnej budowie, wywodzących się z jednego listka zarodkowego i spełniających w organizmie określone funkcje. Badaniem tkanek zajmuje się histologia. Tkanka nabłonkowa, nabłonek, tkanka zwierzęca, najbardziej pierwotna tkanka organizmu, stanowi pokrycie ciała, wyściela narządy wewnętrzne i ściany jamy ciała. Zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek, pozbawiona przestworów i substancji międzykomórkowej.
Wyróżniamy: 1) Nabłonek jednowarstwowy - występujący u bezkręgowców i strunowców oraz nabłonek wielowarstwowy charakteryzujący wyłącznie zwierzęta strunowe. 2) Ze względu na kształt, tkanka nabłonkowa dzieli się na: a) nabłonek płaski (pokrywa powierzchnię skóry i wyściela początkowy i końcowy odcinek układu pokarmowego), b) nabłonek sześcienny (wyściela drogi moczowe, układ moczowy), c) nabłonek cylindryczny (wyściela żołądek i jelita, a także drogi oddechowe, układ oddechowy), 3) Ze względu na pełnione funkcje wyróżniamy: a) nabłonek powierzchniowy (pokrywający powierzchnię ciała i wyścielający jamy ciała), b) nabłonek gruczołowy (przystosowany do wytwarzania i wydzielania różnych substancji, gruczoły), c) nabłonek zmysłowy (uczestniczący w budowie narządów zmysłowych: węchu, słuchu, wzroku, smaku), d) nabłonek rozrodczy (stanowiący część składową gonad, układ rozrodczy). Tkanka mięśniowa, tkanka zwierzęca zbudowana z wydłużonych cylindrycznych lub wrzecionowatych komórek mięśniowych, zawierających kurczliwe włókienka mięśniowe zwane miofibryllami. Miofibrylle zbudowane są z dwóch rodzajów białek - aktyny i miozyny, dzięki którym tkanka mięśniowa może kurczyć się i rozkurczać, umożliwiając wszelkie ruchy zwierząt. Ze względu na budowę wyróżnia się: 1) tkankę mięśniową gładką - zbudowaną ze ściśle ułożonych, jednojądrowych komórek kształtu wrzecionowatego, występującą w narządach układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego (macica, pochwa, jajowody) oraz w niektórych innych organach wewnętrznych (np.: mięśniach poruszających gałką oczną, naczyniach krwionośnych) 2) tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną - zbudowana z włókien wielojądrowych, wykazujących charakterystyczne prążkowania widoczne pod mikroskopem, zbudowane są z niej mięśnie szkieletowe, 3) tkankę sercową - zbudowaną z wielojądrowych włókien prążkowanych, tworzących rozgałęzienia łączące się z sąsiednimi włóknami (mięsień sercowy, serce). Tkanka nerwowa, tkanka zwierzęca powstała z ektodermy (listki zarodkowe), jej zadaniem jest przyjmowanie bodźców nerwowych, a następnie przewodzenie ich w postaci impulsów. Jej podstawową jednostką strukturalną jest neuron- zbudowany z ciała komórki(perikarionu), oraz dwóch rodzajów wypustek nerwowych za pomocą których komórki nerwowe kontaktują się ze sobą: licznych dendrytów - przyjmujących impulsy - i jednego neurytu (aksonu) - przekazującego impulsy do następnego neuronu lub narządu końcowego (zakończenia nerwowe). Wypustki komórek nerwowych mogą tworzyć włókna nerwowe, osłonięte często dwiema osłonkami: wewnętrzną - mielinową i zewnętrzną - osłonką Schwanna. Osłonki te stanowią izolację elektryczną włókna nerwowego, połączenia między wypustkami komórek nerwowych noszą nazwę synaps. Synapsy, styki między komórkami nerwowymi (neuronami) w ośrodkowym układzie nerwowym, w zwojach nerwowych oraz między komórką nerwową a komórką efektora (np. mięśnia). Synapsy są miejscem, w którym zachodzi przekazywanie pobudzenia z jednej komórki na drugą. Tkanka łączna, tkanka zwierzęca, której cechą jest obecność obfitej substancji międzykomórkowej i stosunkowo rzadko rozsianych w niej elementów komórkowych, jej zadaniem jest przede wszystkim łączenie i powiązanie innych tkanek, utrzymywanie kontaktu między nimi i transport wewnątrz organizmu. Wyróżnia się kilka rodzajów tkanki łącznej: 1) tkanka łączna właściwa - dzieląca się na: a) tkankę wiotką znajdującą się np. w skórze właściwej, b) tkankę zbitą, budującą przede wszystkim więzadła i ścięgna, c) tkankę siateczkową d) tkankę tłuszczowę - zbudowaną z komórek o kulistym kształcie, gromadzących tłuszcze. 2) tkanka łączna chrzęstna(szklista, włóknista, sprężysta) - tworząca elementy szkieletowe, zbudowana z komórek zwanych chondrocytami. 3) tkanka łączna kostna(zbita, gąbczasta) - tworząca szkielet u większości kręgowców, charakteryzująca się dużą twardością i odpornością, zbudowana z komórek zwanych osteocytami. 4) tkanka zarodkowa (mezenchymatyczna, galaretowata). 5) tkanka krwiotwórcza (mieloidalna, limfatyczna). 6) krew i chłonka. Tkanka łączna właściwa, rodzaj tkanki łącznej, której cechą jest obecność w substancji międzykomórkowej włókien kolagenowych (klejorodnych), sprężystych i srebrochłonnych, a także włókien siateczkowych, które
leżą zanurzone w substancji podstawowej. W tkance tej występują różnego rodzaju komórki: fibroblasty, komórki plazmatyczne, makrofagi, agranulocyty, granulocyty kwasochłonne, melanocyty, komórki tuczne, barwnikowe, tłuszczowe i niezróżnicowane komórki mezenchymy. W oparciu o różnice strukturalne i czynnościowe, a przede wszystkim w zależności od rodzaju włókien występujących w tkance łącznej właściwej, możemy podzielić ją na tkankę wiotką, zbitą, siateczkową i tłuszczową. Tkanka kostna, rodzaj tkanki łącznej podporowej, tworzącej główną część układu kostnego u kręgowców,odznaczającej się impregnacją istoty międzykomórkowej solami, fosforanami i węglanami wapnia oraz magnezu, tworzącymi krystaliczne struktury (hydroksylapatyty) nadające tej tkance dużą twardość. Na tkankę tą składa się istota międzykomórkowa tworząca blaszki kostne oraz trzy rodzaje komórek kostnych: osteocyty, osteoblasty i osteoklasty. Tkankę kostną dzieli się na tkankę kostną zbitą (znajdującą się w części zewnętrznej kości) oraz tkankę kostną gąbczastą (znajdującą się wewnątrz). Tkankę kostną zbitą charakteryzuje bardzo zwarty układ blaszek, tworzący jednostkę strukturalną kości zbitej: osteon (system Haversa), na który składa się kanał z naczyniem krwionośnym w środku i blaszki kostne - cienkościenne rury nałożone jedna nad drugą. Komórki kostne leżą zarówno wewnątrz blaszek jak i poza nimi - w specjalnych jamkach kostnych. Tkanka kostna gąbczasta z budowana jest natomiast z beleczek kostnych, na które składają się blaszki kostne. Beleczki te łączą się ze sobą tworząc jamki szpikowe, w której znajduje się tkanka siateczkowa. Układ przestrzenny beleczek kostnych zapewnia kościom maksymalną sztywność i odporność na działanie sił odkształcających. Tkanka tłuszczowa, tkanka zwierzęca, rodzaj tkanki łącznej właściwej, zbudowana głównie z dużych komórek tłuszczowych (adipocytów), których wnętrze wypełnione jest kroplą tłuszczu, a jądro zepchnięte na obwód. Tkanka tłuszczowa znajduje się głównie w warstwie podskórnej (3zmacnia i nadaje skórze elstyczność) oraz otacza niektóre narządy wewnętrzne. Komórki tłuszczowe uwalniają tłuszcz, jako materiał energetyczny dla procesów oddychania komórkowego, w miarę zapotrzebowania organizmu (jest również materiałem zapasowym). Poza magazynowaniem tłuszczów tkanka tłuszczowa pełni również rolę warstwy termoizolacyjnej dla organizmu oraz ochronnej dla niektórych narządów (np. nerek). U ssaków zapadających w sen zimowy występuje rodzaj specyficznej tkanki tłuszczowej zawierającej więcej węglowodanów i tłuszczów złożonych, gromadzącej tłuszcz w komórkach w formie oddzielnych kropli, zwanej tłuszczem brunatnym, bądź z uwagi na specyficzną zrazikowatą budowę, gruczołami snu zimowego, podczas którego ten rodzaj tkanki tłuszczowej stanowi jedyny materiał energetyczny zwierzęcia, niezbędny do utrzymania procesów metabolicznych. Tkanka chrzęstna, rodzaj tkanki łącznej podporowej cechujący się obecnością komórek (chondrocytów) ułożonych w zespoły po dwie lub trzy komórki otoczone torebką włókien kolagenowych (chondron) rozmieszczone w istocie międzykomórkowej, której głównym składnikiem jest chondryna. U dorosłych osobników tkanka chrzęstna występuje w 3 postaciach: 1) chrząstka szklista - jej substancja międzykomórkowa składa się w bardzo dużej części z włókien kolagenowych i nierozpuszczalnych w wodzie białek, tworzy ona m.in. chrząstki żebrowe, nosa, chrząstki pokrywające powierzchnie stawowe, pojawia się ona najwcześniej w rozwoju zarodkowym osobnika i w odpowiednich warunkach przekształca się w pozostałe 2 typy chrząstek, 2) chrząstka sprężysta - zawiera w przeważającej ilości włókna sprężyste, nie ulega ona kostnieniu, występuje w małżowinie usznej, trąbce słuchowej i niektórych chrząstkach krtani, 3) chrząstka włóknista - w jej budowie przeważają włókna kolagenowe, występuje w chrząstkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym i niektórych więzadłach. Krew, płyn ustrojowy, czyli rodzaj tkanki łącznej, której istota międzykomórkowa jest płynna. Objętość krwi wynosi 5-6 l, co stanowi średnio 7,5% masy ciała. Składa się z osocza (plasma sanguinis) i składników komórkowych. Składniki komórkowe to krwinki: czerwone (erytrocyty) i białe (leukocyty) oraz płytkowe (trombocyty). Krwinki czerwone (erytrocyty) to elementy bezjądrzaste zawierające we wnętrzu barwnik krwi - hemoglobinę. Mają postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 mm. Jeden litr krwi zawiera 4,0-4,5×1012 (4-4,5 mln/mm3) erytrocytów u kobiety i 4,5-5×1012 (4,5-5 mln/mm3) u mężczyzny. Krwinek białych w 1 litrze krwi jest 6,0-8,0×109 (6000-8000/mm3). Krwinki białe (o średnicy 12-16 mm) są komórkami z jądrami i ze względu na zawartość ziarnistości w cytoplazmie lub ich brak dzieli się je na granulocyty i agranulocyty. Granulocyty różnią się powinowactwem ziarnistości od barwników, dlatego wyróżniamy granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, mikrofagi) (50-66%), kwasochłonne (eozynofile) (2-4%), zasadochłonne (bazofile) (0,5%). Agranulocyty to limfocyty (30-35%) i monocyty (4-8%) o średnicy 8 mm. Wszystkie krwinki, z wyjątkiem limfocytów (układ immunologiczny), wytwarzane są przez czerwony szpik kostny (układ krwiotwórczy). Płytek krwi (trombocyty) w 1 litrze jest ok. 200-300×109 (200-300 tys./mm3). Płytki krwi w swoim wnętrzu zawierają enzymy potrzebne do krzepnięcia krwi (układ krzepnięcia) - trombokinazę oraz serotoninę. Są one fragmentami macierzystych komórek szpiku kostnego - megakariocytów. Osocze jest płynem zawierającym wodę (91-92%), białka (7%) i niskoprocentowe związki, jak: elektrolity, glukoza, reszta azotowa (0,9%) itp. Pod wpływem jonów wapnia i trombokinazy z protrombiny powstaje trombina, która
zamienia fibrynogen (osocza) na wytrącającą się fibrynę i w ten sposób dochodzi do krzepnięcia krwi. Osocze bez włóknika (fibryny) nosi nazwę surowicy krwi. Białka osocza to albuminy (wiążące wodę) i globuliny, których frakcje np. są immunoglobulinami. Funkcje krwi: 1) rozprowadzanie tlenu i odprowadzanie dwutlenku węgla do płuc, 2) rozprowadzanie substancji odżywczych wchłonietych z przewodu pokarmowego, hormonów, 3) odprowadzanie substancji zmetabolozowanych do nerek i gruczołów potowych, 4) bierze udział w reakcjach odpornościowych (układ immunologiczny). Krwinki białe, leukocyty, jądrzaste komórki występujące we krwi, limfie (chłonce) a także tkance łącznej. Charakteryzują się zdolnością do pełzakowatego ruchu oraz fagocytozy i z tego względu pełnią funkcje odronne w organizmie. W 1 litrze krwi jest 6,0-8,0×109 (6000-8000/mm3) leukocytów. Krwinki białe (o średnicy 12-16 mm) są komórkami z jądrami i ze względu na zawartość ziarnistości w cytoplazmie lub ich brak dzieli się je na granulocyty i agranulocyty. Granulocyty różnią się powinowactwem ziarnistości od barwników, dlatego wyróżniamy granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, mikrofagi) (50-66%), kwasochłonne (eozynofile) (2-4%), zasadochłonne (bazofile) (0,5%). Agranulocyty to limfocyty (30-35%) i monocyty (4-8%) o średnicy 8 mm. Wszystkie krwinki, z wyjątkiem limfocytów (układ immunologiczny, węzły limfatyczne, śledziona, grudki chłonne), wytwarzane są przez czerwony szpik kostny. Krwinki czerwone, erytrocyty, składniki krwi kręgowców zawierające we wnętrzu barwnik krwi - hemoglobinę. Mają postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 mm. Jeden litr krwi zawiera 4,0-4,5×1012 (4-4,5 mln/mm3) erytrocytów u kobiety i 4,5-5×1012 (4,5-5 mln/mm3) u mężczyzny. Powstają w szpiku kostnym (erytropoeza, erytropoetyna), przechodzą do krwi gdzie żyją około 120 dni, a następnie sa wyłapywane w śledzionie, gdzie następuje ich rozkład. W zależności od gatunku, występują różne wielokści erytrocytów. Maja one dużą elestyczność dzięki czemu mogą przepływać przez naczynia włosowate, ale też mają zdolność do aglutynacji (grupa krwi, antygenowe układy krwink czerwonych). Erytrocyty mają za zadanie transportować tlen do wszystkich tkanek i komórek organizmu, a następnie w jego miejsce związać dwutlenek węgla i oddać go w płucach, by móc na nowo związać tlen. Poza tym biorą udziałw przenoszeniu i magazynowaniu pewnych składników mineralnych oraz organicznych. Liczba i właściwości morfologiczne krwinek, a także zawartość w nich hemoglobiny, ma bardzo ważne znaczenie diagnostyczne. Chłonka, limfa, tkanka łączna, której - podobnie jak we krwi - istota międzykomórkowa jest płynna. Składa się z osocza chłonki i elementów morfotycznych, którymi są limfocyty. Powstaje w luźnej tkance łącznej jako jej przesącz do włosowatych naczyń limfatycznych, które przechodzą dalej, tworząc większe pnie chłonne (układ limfatyczny). Te natomiast przechodzą przez węzły limfatyczne (chłonne), zbierając powstałe tam limfocyty. Do naczyń limfatycznych kosmków jelitowych resorbowane są strawione tłuszcze w postaci zemulgowanej, dzięki czemu chłonka płynąca w naczyniach limfatycznych jelita ma białe wejrzenie. Chłonka przez przewód piersiowy i limfatyczny prawy wlewa się do krwi żył ramienno-głowowych.
anatomiadlaszymona