Poniżej znajduje się tablica znaków alfabetu brajla z uwzględnieniem polskich znaków diakrytycznych.
Znaki zostały opisane w następujący sposób: znak, a obok w nawiasach kwadratowych pozycje punktów wypukłych. Numeracja punktów jest ogólnie przyjęta i należy ją rozumieć w następujący sposób:
tabela 1. litery
a
[1]
ą
[1,6]
b
[1,2]
c
[1,4]
ć
[1,4,6]
d
[1,4,5]
e
[1,5]
ę
[1,5,6]
f
[1,2,4]
g
[1,2,4,5]
h
i
[2,4]
j
[2,4,5]
k
[1,3]
l
[1,2,3]
ł
[1,2,6]
m
[1,3,4]
n
[1,3,4,5]
ń
[1,4,5,6]
o
[1,3,5]
ó
[3,4,6]
p
[1,2,3,4]
q
[1,2,3,4,5]
r
[1,2,3,5]
s
[2,3,4]
ś
[2,4,6]
t
[2,3,4,5]
u
[1,3,6]
v
[1,2,3,6]
w
[2,4,5,6]
x
[1,3,4,6]
y
[1,3,4,5,6]
z
[1,3,5,6]
ż
[1,2,3,4,6]
ź
[2,3,4,6]
Tabela 2. znaki interpunkcyjne
. (kropka)
[3]
, (przecinek)
[2]
: (dwukropek)
[2,5]
; (średnik)
[2,3]
- (myślnik)
[3,6]
! (wykrzyknik)
[2,3,5]
? (znak zapytania)
[2,6]
( (lewy nawias)
[2,3,5,6]
) (prawy nawias)
” (cudzysłów otwierający)
[2,3,6]
” (cudzysłów zamykający)
[3,5,6]
[’ (apostrof)
[4]
Normalnie cyfry prefiksuje się znakiem [3,4,5,6] stawianym przed całym zapisem matematycznym - liczbą lub wyrażeniem
· KOLEJNOŚĆ WPROWADZANIA LITER BRAJLOWSKICH JEST RÓŻNA OD KOLEJNOŚĆI WPROWADZANIA LITER CZARNODRUKOWYCH U DZIECI WIDZĄCYCH.Metodyka nauczania brajla powinna być oparta na naukowym ustaleniu kolejności wprowadzania znaków, zarówno w procesie czytania, jak i pisania. Znacznie wcześniej powinny być wprowadzane znaki i pewne połączenia znaków, które są łatwiej percepowane przez czytających.
· Zasada wprowadzania znaków brajlowskich jest następująca: jako pierwsze wprowadzane są znaki zawierające punkty lewej i górnej części sześciopunktu i równocześnie te, które składają się z jednego, dwóch lub trzech punktów. Jeden z elementarzy dla dzieci niewidomych opracowany przez J. Kamińskę, B. Pierzchałę, B. Regułę "Mój elementarz" Kraków 1996, zgodnie z powyższą zasadą proponuje następującą kolejność wprowadzania liter brajlowskich:
później litery: o, u, d, e, s, t, itd. UWAGA! Zarówno u dorosłych osób ociemniałych jak i młodzieży, która rozpoczynając naukę brajla, potrafi czytać i pisać pismem czarnodrukowym, nie jest konieczne stosowanie powyższej kolejności, a jedynie zgodnie z sekwencją alfabetyczną.
· Zasada stopniowania trudności. Wprowadzając dziecku pojęcie sześciopunktu, a więc zapoznając go z układem punktów w sześciopunkcie brajlowskim (pozycja, numery punktów), warto zacząć od powiększonego sześciopunktu. Doskonale nadają się do tego kostki brajlowskie lub wytłaczanki do jajek z sześcioma wgłębieniami oraz kule, np. z plasteliny. Wprowadzając konkretną literę brajlowską należy unikać powiększonego wzoru litery, ponieważ zmusza się małe palce dziecka do wykonywania dodatkowych ruchów, potrzebnych do identyfikacji wszystkich powiększonych punktów w znaku.
· Należy zwrócić uwagę na różne umiejętności, których opanowanie pozwoli na biegłe i poprawne czytanie ze zrozumieniem, np.: poziom percepcji dotykowej, sposób pracy rąk i przesuwania palców, pozycja ciała podczas czytania itp. Pomocny w pracy z niewidomym jest "Kwestionariusz oceny umiejętności związanych z czytaniem pisma Braille'a" Witczak - Nowotna J., Paplińska M. Niepełnosprawność i Rehabilitacja nr 3, Instytut Rozwoju Służb Społecznych, Warszawa 2003
· Dobierając narzędzia do nauki pisania pismem Braille'a należy kierować się indywidualnymi potrzebami i możliwościami początkującego użytkownika brajla. Stosunkowo łatwym narzędziem do nauki pisania brajlem jest maszyna brajlowska i od niej warto zaczynać nauczanie dzieci. Jeśli osoba (dziecko, czy dorosły) nie ma większych trudności w orientacji i rozumieniu pojęć przestrzennych można rozpocząć naukę pisania na tabliczce brajlowskiej, ale po opanowaniu podstawowych zasad zapisu na maszynie. U osób ze zwiększonymi potrzebami i/lub niepełnosprawnością sprzężoną, mechaniczna lub elektroniczna maszyna brajlowska wydaje się być najlepszym narzędziem do pisania brajlem.
· Brajl nie jest pismem tylko dla niewidomych. Osoby widzące: rodzina i przyjaciele niewidomego mogą w stosunkowo krótkim czasie opanować zasady czytania i pisania pismem Louisa Braille'a. Dla osób widzących, które zazwyczaj korzystają z pamięci wzrokowej, pomocą w uczeniu się brajla jest użycie kontrastowego druku w postaci brajla czarnodrukowego. Ukazanie całego sześciopunktu z zaakcentowaniem punktów aktywnych wspomaga orientowanie się w sześciopunkcie oraz ułatwia identyfikację znaku brajlowskiego z odpowiadającą mu literą lub znakiem interpunkcyjnym. Wypukłe punkty w znaku brajlowskim zostały oznaczane jako duże czarne punkty Nieaktywne punkty w znaku, a więc te, które nie są wypukłe, zaznaczono mniejszymi, czarnymi kropkami.Brajl czarnodrukowy nie powinien być stosowany jako samodzielna metoda nauki pisma punktowego, a jedynie jako metoda wspierająca.
Gdzie i w jaki sposób nauczyć się brajla:
· W Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie na kierunku: Pedagogika Specjalna, specjalność: Tyflopedagogika na studiach dziennych i zaocznych oprócz opanowania Technik brajlowskich i Metodyki nauczania technik brajlowskich, studenci uzyskują wiedzę teoretyczną i umiejętności praktyczne niezbędne w pracy z osobami niewidomymi i słabo widzącymi, również z dodatkowymi niesprawnościami.
· Samodzielnie, korzystając z broszur wydawanych przez Polski Związek Niewidomych.
palmisia