peryferia komputerowe.pdf

Komputer z zewn trz:

klawiatury, monitory i grafika.

Dla przeci tnego u ytkownika „komputer” to przede wszystkim te elementy całego

systemu, z którymi styka si na codzie .My l c o komputerach zwracamy głównie

uwag na ich mo liwo ci obliczeniowe, szybko i wielko pami ci. W tym rozdziale

omówi podstawowe elementy, z którymi mamy do czynienia pracuj czka dym

systemem komputerowym: jest to klawiatura oraz grafika, która zale na jest od karty

graficznej i monitora. Wła nieteelementydecyduj

cz stookomforciepracyz

komputerem.

1.1

Klawiatury

Pierwszym elementem systemu komputerowego, z którym spotyka si u ytkownik, jest

klawiatura. Je li z komputera korzystamy rzadko nie ma ona wi kszego znaczenia, je li

jednak sp dzamy przy nim kilka godzin dziennie wybór klawiatury jest wa ny. Nawet w

starych komputerach centralnych u ytkownicy, chocia nie mieli okazji u ywa

klawiatur do bezpo redniej komunikacji z maszyn ,u ywali klawiatur do dziurkowania

kart lub ta my perforowanej. Dopiero całkiem niedawno pojawienie si nowej klasy

komputerów, penbooków, umo liwiło komunikacj z komputerem przy pomocy pióra

zamiast klawiatury. Z klawiatury pozwalaj równie zrezygnowa komputery sterowane

głosem. Jednak prawie wszystkie istniej ce obecnie komputery i terminale u ywaj do

wprowadzania danych i polece klawiatur a sprawna praca z komputerem wymaga

przede wszystkim umiej tno ci pisania na maszynie. Nie wydaje si , by sytuacja ta uległa

zmianie w daj cej si przewidzie przyszło ci.

Klawiatury s wymiennymi, osobnymi urz dzeniami wyposa onymi we własne obwody

scalone pozwalaj ce kontrolowa sposób generowania sygnałów wysyłanych do

komputera. W nielicznych przypadkach klawiatury wbudowane s wjedn obudow z

reszt komputera. Klawiatury okre la si czasem jako alfanumeryczne , gdy oprócz

znaków alfabetu maj oczywi cie cyfry, nie to jednak ró ni klawiatury komputerów od

klawiatur maszyn do pisania. Komputery oprócz znaków alfanumerycznych wykorzystuj

jeszcze kilka dodatkowych znaków steruj cych, takich jak klawisze funkcyjne, których

jest najcz ciej 10-12 lub klawisze kontrolne, Alt , Ctrl , Macro lub inne, w zale no ci od

systemu komputerowego.

Fascynuj cy wiat komputerów

Klawiatury pozwalaj nam wprowadza do komputera znaki, które mog by ró nie

zinterpretowane przez aktualnie działaj cy program, w ró ny sposób wy wietlane na

monitorze i jeszcze inaczej drukowane. Kombinacje klawiszy, maj ce dobrze okre lone

znaczenie w danej wersji programu, mog zmieni swoj funkcj w innych programach

lub w nowszych wersjach tego samego programu. Najcz ciej nie ma kłopotów z literami

alfabetu łaci skiego i cyframi - s one zarówno pokazywane na ekranie jak i drukowane

jako odpowiednie litery lub cyfry - ale ju interpretacja takich znaków jak strzałki

przesuwaj ce kursor na ekranie czy klawisze Home lub End przesuwaj ce kursor do

pocz tku lub ko ca wiersza w niektórych systemach (np. na terminalach komputerów

pracuj cych pod kontrol systemu operacyjnego Unix) bywa bardzo denerwuj ca.

Zamiast przesuni cia si kursora na ekranie pojawi si mo e cała seria dziwnych

znaczków. Niestety, nie w ka dym systemie komputerowym współdziałanie klawiatury z

oprogramowaniem systemowym jest równie proste jak dla komputerów osobistych,

chocia i dla nich tak wydawałoby si proste sprawy jak ustalenie poło enia dodatkowych

liter (np. polskich liter , , ,ł, ,ó, , ) urasta do rangi problemu ci gn cego si latami.

Najcz ciej spotyka si w Polsce dwa układy klawiatur, ró ni ce si kolejno ci liter w

górnym rzdzie. W krajach angielskojzycznych s to klawisze QWERTY , w krajach

niemieckoj zycznych QWERTZ . Klawisze symboli specjalnych i znaków narodowych

umieszczone s w nieco ró ny sposób, zale nie od kraju. Oprócz tych dwóch

podstawowych układów wyj tkowo, głównie w notesach lub rozbudowanych

kalkulatorach, spotka mo na uporz dkowanie alfabetyczne klawiszy. Znaki wytwarzane

przez klawiatur , niezale nie od tego, jak opisane s na jej klawiszach, przeł cza mo na

przy pomocy interpretuj cego je programu na dowolne inne znaki, st d nie ma problemu

z imitacj jakiego układu klawiszy na dowolnej klawiaturze. Mo emy wi cprzestawi

poło enie Z i Y lub dowolnej innej pary znaków przy pomocy programu, nie zmieniaj c

samej klawiatury.

Przy ko cu 1995 roku wraz z Windows 95 pojawiły si na niektórych klawiaturach

dodatkowe klawisze, umieszczone pomi dzy klawiszami Ctrl i Alt w tak perfidny sposób,

e trudno jest unikn ich przypadkowego naci ni cia. klawisze te bardziej

przeszkadzaj ni pomagaj -wida , e do testowania tych klawiatur zasiedli „niedzielni

u ytkownicy” komputerów, a nie osoby, które wi cej pisz ni bawi si systemem.

Klawiatury nietypowe

Obowi zuj cy na zwykłych klawiaturach układ liter został wprowadzony w czasach

mechanicznych maszyn do pisania i miał za zadanie przeciwdziała zbyt szybkiemu

pisaniu! Naci ni cie klawisza - a trzeba do tego było mie sporo siły - mechanicznej

maszyny do pisania powoduje uniesienie d wigienki z odlan na jej ko cu czcionk .Zbyt

szybkie naciskanie klawiszy powodowało zbijanie si d wigienek z literami i blokad

maszyny. Układ QWERTY jest z pewno ci przestarzały, ale nie zanosi si na zmiany,

gdy „przera aj ca jest siła nałogu”, jak głosi popularna piosenka.

Fascynuj cy wiat komputerów

Istniej równie klawiatury do odmienne

od powszechnie u ywanych, takie jak np.

klawiatura Dvoraka, opatentowana w 1936

roku, grupuj ca klawisze w dwóch uko nie

do siebie ustawionych obszarach. Dzi ki

temu najcz ciej u ywane klawisze

przyciskane s przez najsilniejsze palce.

Rekordowe szybko ci pisania na maszynie

osi ga si wła nie przy pomocy klawiatur

specjalnych, minimalizuj cych wysiłek

palców potrzebny przy pisaniu. Troska o

ergonomi stanowiska pracy spowodowała

pojawienie si klawiatur rozsuwanych na

dwie cz ci, dzi ki czemu r ce nie musz by skierowane równolegle do siebie

równolegle i przyjmuj bardziej naturaln pozycj , z łokciami skierowanymi nieco na

zewn trz. Jeszcze ciekawszym rozwi zaniem dla osób pisz cych na klawiaturze

(komputera lub elektrycznej maszyny do pisana) bez patrzenia na klawisze jest

klawiatura zło ona z dwóch cz ci ustawionych pionowo.

Niestety, klawiatur specjalne nie zawsze nadaj si do szybkiego pisania w j zykach

u ywaj cych znaków narodowych (polski, francuski itp) z powodu niezbyt wygodnego

poło enia klawiszy wywołuj cych te znaki. Wybieraj cklawiatur warto na ten aspekt

zwróci szczególn uwag . Niektóre programy i j zyki komputerowe (np. j zyk

programowania APL) wymagaj specjalnego zestawu symboli, dlatego spotyka si

klawiatury z ró nym zestawem znaków. Do szczególnych zastosowa buduje si

klawiatury specjalne umo liwiaj ce pisanie jedn r k , interpretuj c układ kilku palców

jako jeden znak - takie klawiatury mo na przypi do dłoni. Du e problemy stwarza

pisania w j zykach ideograficznych. W j zyku japo skim istnieje pismo alfabetyczne

(dwa zestawy znaków, hiragana i katakana), pozwalaj ce na wst pne zapisanie tekstu,

poddawanego nast pnie dodatkowej obróbce w czasie której procesor tekstu proponuje

zast pienie znaków alfabetu ideogramami. Wystarczy do tego klawiatura rozszerzona o

kilka dodatkowych znaków. W j zyku chi skim nie ma alfabetu i klawiatura powinna

mie przynajmniej 5000 znaków. W tej sytuacji najlepszym rozwi zaniem mo eby

zast pienie klawiatury mikrofonem, co próbuje uczyni Apple Computers, lub analiza

pisma r cznego, jak próbuje to robi Motorola. Klawiatura staje si wówczas tabliczk do

rysowania. Firma Ziran Electronics opracowała system wprowadzania znaków chi skich

przy pomocy dziesi ciu klawiszy, system na laduj cy sposób, w jaki pisze si odr cznie.

Poniewa

Chiny to najwi kszy rynek na

wiecie warto pracowa

nad ulepszeniami

klawiatur do pisma ideograficznego.

Z mechanicznego punktu widzenia spotka mo na ró ne rodzaje klawiatur - pracuj ce

cicho i wydaj ce odgłosy przy naciskaniu klawiszy, wymagaj ce mniejszego lub

wi kszego nacisku. Chocia klawiatura komputera nie wymaga tak du ej siły nacisku jak

klawiatury mechanicznych maszyn do pisania niewła ciwie wykonane i u ywane

Fascynuj cy wiat komputerów

klawiatury mog by ródłem nadmiernego napi cia mi ni a nawet naci gni cia

ci gien (por. rozdział „Komputer i zdrowie”). Przyczyn problemów mo eby

ustawienie r knakraw dzi biurka - godne polecenia s podkładki pod nadgarstki

pozwalaj ce opiera r ce na mi kkiej powierzchni. Tylko nieliczne firmy proponuj

klawiatury z takimi podkładkami, ale mo na je dokupi jako nakładk

na klawiatur .

Poniewa zklawiatur

pracujemy wiele godzin dziennie warto jest wymieni j na jak

najbardziej wygodn .

Wielko klawiatur bywa ró na. W mikrokomputerach i notesach menad erskich s one

tak małe, e trudno pisz cu ywa wi cej ni 2 palców. W komputerach typu laptop czy

notebook wielko klawiszy podobna jest do standardowej, a miejsce oszcz dza si

redukuj c ich liczb (zwykle do około 80) i u ywaj c kombinacji klawiszy zamiast

osobnych klawiszy do wykonywania pewnych funkcji. Wiele osób woli jednak pracowa

zwi ksz klawiatur ,st d niektóre laptopy i notebooki maj mo liwo doł czenia

zewn trznej klawiatury (uwaga! nie zawsze przy pomocy typowej wtyczki). Udan

klawiatur była wprowadzona przez firm IBM w modelu PC-AT klawiatura posiadaj ca

osobny blok numeryczny i 12 klawiszy funkcyjnych (razem ponad 100 klawiszy).

Sprzedaje si równie osobne bloki numeryczne, które doł czy mo na do niektórych

komputerów (najcz ciej przeno nych), zawieraj ce cyfry i kilka klawiszy funkcyjnych.

S one wygodne przy wprowadzaniu du ej liczby danych numerycznych. Terminale do

komputerów centralnych firmy IBM nie miały tak udanych klawiatur (w nowszych

konstrukcjach terminali IBM u ywa obecnie klawiatury PC-AT), zmuszaj cu ytkownika

do u ywania obu r kprzynaciskaniucz sto potrzebnych kombinacji klawiszy.

Warto zwróci uwag na to, e klawiatury maj czasem przeł czniki, pozwalaj ce

dostosowa ich prac do ró nego typu komputerów (np. komputery osobiste XT i AT

nieco inaczej współpracuj z klawiaturami). Szybko reakcji klawiatury na naci ni cie

klawisza, czas po którym zaczyna si powtarzanie i szybko pojawiania si

powtarzaj cych si znaków mo na zmieni przy pomocy programu (pozwala na to np.

program „Norton Command Center”). W komputerach osobistych zgodnych ze

standardem IBM PC pocz wszy od wersji 4.0 systemu operacyjnego DOS szybko

powtórze

(RATE) i opó nienie czasu reakcji klawisza (DELAY) mo na ustali

poleceniem:

MODE CON: RATE=30 DELAY=1

Klawiatury z wydzielonymi polskimi znakami, czyli „klawiatury maszynistki”, s

stosunkowo mało rozpowszechnione. Mo na przedefiniowa klawiatur na taki układ

znaków, jaki znajduje si na polskich maszynach do pisania - nalepki z polskimi (i

innymi) znakami na klawisze doł czone s np. do wschodnio i rodkowo-europejskiej

wersji programu MS-Windows 3.1. Wiele osób uwa ajednak, elepszes inne

rozwi zania. Programowo zdefiniowa mo na wywoływanie polskich znaków na kilka

sposobów. Najcz ciej spotykanym jest naci ni cie jednego klawisza specjalnego i danej

litery, np. jednocze nie klawiszy „Alt a” by otrzyma „ ”. Jest to cz sto kłopotliwe, gdy

Fascynuj cy wiat komputerów

wiele programów u ywa takich kombinacji klawiszy do wywołania pewnych funkcji

programu, a nie znaku na ekranie. Rozwi zaniem mo eby odró nienie prawego i

lewego klawisza Alt tak, by np. lewy pozwalał na wywołanie przypisanego mu przez

program działania a prawy wywoływał polsk liter. Innym czsto spotykanym

rozwizaniem, zwanym „klawiatur programisty” jest wyrónienie „znaku martwego”,

jednego z mało uywanych znaków, np. ~, ` lub którego z klawiszy funkcyjnych, np.

F12, i wywoływanie polskich znaków poprzedzajc odpowiedni

liter

łacisk

takim

znakiem specjalnym, np.~a zamiast , ~z zamiast i ~x zamiast .

Klawiatury połczone s zwykle z komputerem lub terminalem (kocówk wikszego

komputera) krconym przewodem, zdarzaj si te połczenia bezprzewodowe

(najczciej przy pomocy podczerwieni, rzadziej radiowo). Coraz czciej spotyka si te

klawiatury ułatwiajce sterowanie kursorem. Zamiast naciska klawisze strzałek mona

wskazywa miejsce na wyrónionej czci klawiatury lub przesuwa kulk lub inny

element wywołujcy ruch kursora. IBM wprowadził w swoich notebookach specjalny

klawisz sterujcy (J-key), zastpujcy mysz, inne firmy stosuj wbudowany w klawiatur

manipulator kulowy (zwany popularnie kotem) lub niewielk

tabliczk

graficzn

(touchpad).

Nie tak dawno temu był taki zawód jak dziurkacz (dziurkowacz?) kart perforowanych i

urzdzenia, zwane perforatorami kart. Zawód ten istniał przez prawie 20 lat i zniknł.

Wielu uytkowników komputerów nigdy nie dotykało klawiatury tylko posługiwało si

przygotowanym zestawem kart i wysyłało napisane przez siebie formularze do

przepisania na karty. Nie wydaje si, by inne metody wprowadzania danych mogły

całkowicie wyprze pisanie przy pomocy klawiatur. Pióro nie pozwala wprowadza zbyt

szybko danych a polecenia wydawane głosem stosowa

mona tylko w niektórych

wypadkach. Wynika z tego prosty wniosek:

Nauka pisania na klawiaturze (komputeropisanie, jak to si czasami okre la) jest

podstawow umiej tno ci usprawniaj c prac przy pomocy komputera. Istniej

programy komputerowe pomagaj ce nauczy si sprawnie pisa na klawiaturze.

1.2

Karty graficzne

Kolejnym elementem, z którym mamy bezpo rednio do czynienia pracuj cprzy

komputerze lub terminalu jest monitor. Poniewa jako obrazu zale y nie tylko od

samego monitora ale równie od karty graficznej, czyli tej cz ci systemu

komputerowego, która tworzy i przesyła do monitora obraz, rozpatrzymy najpierw karty

graficzne. Wi kszo komputerów osobistych i stacji roboczych ma elementy elektroniki

przeznaczone do sterowania monitorem na oddzielnej, wymiennej karcie nazywanej

kart

graficzn . D i ki temu bez zmiany pozostałych elementów systemu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: