Czasopismo Filozoficzne nr 3 [2008].pdf

(1332 KB) Pobierz
Czasopismo Filozoficzne 3/2008
ISSN 1896-5059
CZASOPISMO
FILOZOFICZNE
nr 3/ lipiec 2008
www.czasopismofilozoficzne.us.edu.pl
63586301.003.png
Czasopismo Filozoficzne – nr 3 – lipiec 2008
CZASOPISMO 
FILOZOFICZNE 
www.czasopismofilozoficzne.us.edu.pl  
nr 3/ lipiec 2008 
Recenzenci 
prof. dr hab. Andrzej Noras 
prof. dr hab. Bogdan Dembiński 
dr hab. Piotr Łaciak 
Zespół redakcyjny 
Marta Ples 
Piotr Nowara 
Konsultacja 
dr Mariola Sułkowska 
dr Dariusz Bęben 
Korekta oraz opracowanie graficzne strony tytułowej 
Dominika Waszek 
Opracowanie techniczne 
Piotr Nowara 
Ilustracja na stronie tytułowej 
Dominika Abbas „Martwa natura z niebieskim krzesłem” 
Adres redakcji 
czasfilo@us.edu.pl 
 
63586301.004.png
Czasopismo Filozoficzne – nr 3 – lipiec 2008
SPIS TREŚCI
Bogusław Wójcik
PROLEGOMENA DO WSZELKICH PRZYSZŁYCH GIER, KTÓRE
63586301.005.png
Czasopismo Filozoficzne – nr 3 – lipiec 2008
Małgorzata Zuber
TWÓRCZOŚĆ JAKO WOLNOŚĆ –
ROSYJSKIE PRZYKŁADY
Antropologia filozoficzna, zrodzona z nieograniczonej wiary w naukę i technikę
XIX wieku oraz rozczarowania nią w wieku XX, w nowym świetle postawiła pytanie
o człowieka. Nie można było już pytać tak samo, jak niegdyś. Rozwój nauk
szczegółowych, przemiany społeczne i kulturowe wykluczały powtórkę z przeszłości.
W szeregu wybitnych myślicieli, którzy podjęli na nowo problem człowieka znajduje
się także wyrastający z tradycji religijnej filozofii rosyjskiej Mikołaj Bierdiajew.
Antropologia, jaką budował w oparciu o tradycję prawosławia oraz myśli
Jacoba Boehmego i Friedricha Schellinga znalazła swoje odbicie w nazywaniu go
przez współczesnych komentatorów filozofem wolności. Proponowana przezeń
koncepcja, ujmująca wolność jako synonim twórczości, czyniąca z pojęcia nicości
metafizyczny fundament osobowej istoty człowieka, w pełni usprawiedliwia to
określenie. Opisując postulowaną przezeń wolność, często jeszcze dodawano
przymiotnik „bezgraniczna”.
Tekst niniejszy nie ma rekonstruować myśli filozofa ani dyskutować
z wieloznacznymi tezami jego koncepcji. Chciałabym, po skrótowym przypomnieniu
ich w kilku cytatach, rozważyć problemy, jakie może rodzić – i rodzi – realizacja
wolności-twórczości. Przy tym zamierzam skupić się na najbardziej powszechnym
rozumieniu twórczości: jako twórczości artystycznej.
Aby zadośćuczynić temu zamierzeniu, zaproponuję namysł nad kilkoma
problemami sztuki i twórczości w XX stuleciu. Wszystkie one dotyczyć będą
dwudziestowiecznej kultury rosyjskiej, jednakże wnioski wypływające z refleksji
pragnę uczynić jak najbardziej uniwersalnymi. Ten wybór – jak i każdy alternatywny
– jest oczywiści subiektywny, wynika z moich zainteresowań kulturą rosyjską. Jest
3
63586301.006.png
Czasopismo Filozoficzne – nr 3 – lipiec 2008
także świadomą kontynuacją nieśmiałych prób jak najbardziej wszechstronnego
spojrzenia na ubiegłe stulecie. Stanowi również kolejne podejście do filozofii
Bierdiajewa, którą przy każdej nadarzającej się okazji sytuuję w różnorodnych
kontekstach, pozwalających wielostronnie spoglądać na nią i interpretować ją, a przez
to upewniać się o aktualności wielu jej aspektów.
Bierdiajew wywodził – za Boehmem i Schellingiem – wolność z nicości;
wywodził z niej też Boga. I wolność, i Bóg nie mogą bowiem przynależeć do bytowej
– a więc zdeterminowanej chociażby samą hierarchią bytów struktury – albowiem
wtedy byłyby iluzją: Bóg w swej władzy nad bytem, wolność – w swej mocy
sprawczej, twórczej. W wolności Bóg stworzył świat, wolność więc leży u podstawy
wszelkiego bytu, warunkując go. Jeżeli byt to determinacja – a tak w istocie uważa
Bierdiajew – jego podstawą musi być to, co nieuwarunkowane, niezdeterminowane,
a więc wolność: „Wolności nie można wyprowadzić z bytu, wolność jest zakorzeniona
w nicości, w bezdenności, w niebycie, jeśli stosować terminologię ontologiczną.
Wolność nie ma żadnej osnowy, i określenia, nie jest zrodzona przez byt. Nie istnieje
jeden i nieprzerwany byt. Istnieją rozdarcie, otchłanie, paradoksy, transcendowanie.
Tylko dlatego istnieje wolność, istnieje osoba. Prymat wolności nad bytem jest także
prymatem ducha nad bytem. Byt jest statyczny, duch jest dynamiczny. Duch nie jest
bytem. O duchu nie można myśleć intelektualnie, jak o przedmiocie, duch jest
podmiotem i subiektywność jest wolnością oraz aktem twórczym. Dynamika,
aktywność, twórczość przeciwstawiają się intelektualnemu rozumieniu bytu” 1 .
Byt dla filozofa to nie tylko determinacja, ale i zniewolenie. Do wyrwania się
z tej niewoli powołany jest człowiek, w swej cielesności przynależny do świata
zdeterminowanego, przez swego ducha jednak genealogicznie związany
z przedświatową nicością, czego dziedzictwem jest jego wolność w twórczym
przekształcaniu świata. Bierdiajew powtarzał owe tezy stale jako fundamentalne dla
jego filozofii. Charakteryzował w nich także ową wolność, zarówno na sposób
pozytywny, jak i negatywny. Warto przytoczyć kilka cytatów, pochodzących
z różnych książek filozofa:
1 M. Bierdiajew: Niewola i wolność człowieka. Zarys filozofii personalistycznej. Przeł. H. Paprocki.
Kęty, 2003, s. 57.
4
63586301.001.png 63586301.002.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin