Pilarczyk Krzysztof- Wyklad - Ziemia swieta.doc

ZIEMIA ŚWIĘTA ŻYDÓW, CHRZEŚCIJAN I MUZUŁMANÓW

– PRZESZŁOŚĆ I WSPÓŁCZESNOŚĆ

wykład prowadzi prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk

Instytut Religioznawstwa UJ

e-mail: uwpilarc@cyf-kr.edu.pl (w sprawach ważnych)

dyżur: IR UJ (Collegium Broscianum), ul. Grodzka 52, parter, pok. 6, wt. 12.00-13.00

http://www.cyf-kr.edu.pl/~uwpilarc/?co=dyd

(rok 2008/2009, semestr zimowy, kierunek: historia, specjalność: mediteraneistyka; 30 godz.)

Uwaga: zaliczenie na podstawie obecności i prezentacji; egzamin dwuczęściowy: 1. cz. pisemna, 2. cz. ustna (w zależności od potrzeby).

WSTĘP

(podstawowe pojęcia, przedmiot wykładu i jego cele)

1. PODSTAWOWE INFORMACJE O ZIEMI ŚWIĘTEJ (IZRAELU/AUTONOMII PALESTYŃSKIEJ)

1.1.  Geografia

1.2.  klimat

1.3.  fauna i flora

2.        JUDAISTYCZNA TRADYCJA RELIGINA ZWIĄZANA Z EREC ISRAEL

2.1.  Podstawowe źródła literackie (Biblia judaizmu i Talmud)

2.2.  Periodyzacja

2.3.  Religia patriarchów

2.4.  Początki religii jahwistycznej (okres niewoli egipskiej i wyjścia z niej związany z Mojżeszem)

2.5.  Pomiędzy konfederacją a monarchią (czasy sędziów)

2.6.  Czasy monarchii zjednoczonej i powstanie ideologii domu Dawidowego (początek okresu tzw. pierwszej świątyni)

2.7.  Izrael - państwo północne i jego upadek (722 p.n.e.)

2.8.  Juda – państwo południowe i jego upadek (586 p.n.e.)

2.9.  Narodziny judaizmu i jego dzieje w okresie pod panowaniem perskim

2.10.        Spotkanie judaizmu z kultura hellenistyczną

2.11.        Polaryzacja judaizmu na przełomie er

2.12.        Upadek Jerozolimy i koniec okresu tzw. drugiej świątyni

2.13.        Rabinizacja judaizmu – upadek centrum palestyńskiego i wzrost znaczenia centrum babilońskiego)

2.14.        Powrót judaizmu do Erec Israel wraz z powstaniem Państwa Izrael (1948)

3.        ZIEMIA ŚWIĘTA W TRADYCJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

3.1.  „Ruch Jezusa” impulsem do narodzin Kościoła (chrześcijaństwa)

3.2.  Chrześcijańska wpólnota w Palestynie i jej problemy doktrynalne oraz organizacyjne do początku iv wieku

3.3.  Kościół w palestynie od iv do vii wieku

3.4.  chrześcijaństwo w Palestynie w okresie perskim i arabskim (do wypraw krzyżowych)

3.5.  Powstanie Królestwa Jerozolimskiego i jego upadek

3.6.  Chrześcijańskie miejsca święte w czasie rządów Mameluków, turków i pod mandatem brytyjskim

4.        MUZUŁMAŃSKA HISTORIA PALESTYNY

4.1.  Podbój Palestyny przez Arabów w vii wieku

4.2.  Al Kuds – święte miasto muzułmanów – początki islamskiej tradycji

4.3.  Święte miejsca muzułmanów w Jerozolimie i tradycje z nimi związane

4.4.  Islam wobec religijnych tradycji judaizmu i chrześcijaństwa na terenie Palestyny (do początku xx wieku)

5.        SYTUACJA RELIGIJNA W ZIEMI ŚWIĘTEJ PO POWSTANIU PAŃSTWA IZRAEL

5.1.  Wieloreligijność (Żydzi, Muzułmanie, Chrześcijanie, druzowie, samarytanie, bahaici)

5.2.  Problem miejsc świętych i próby jego rozwiązania

5.3.  Możliwości dialogu międzyreligijnego i kulturowego

6.        NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCA ZWIĄZANE Z TRADYCJAMI RELIGIJNYMI I ICH HISTORIA

6.1.  Jerozolima

6.1.1.      Plac świątynny – Al-Haram asz-Szarif

6.1.2.      Meczet Qubbet as-Sachra, „Kopuła Skały”

6.1.3.      Mecz et al-Aqsa

6.1.4.      Ściana Zachodnia (Mur Płaczu) = Kotel Ha-Ma’arawi

6.1.5.      Cytadela, dzielnica ormiańska, dzielnica żydowska

6.1.6.      Muzeum Archeologiczne Rockefellera

6.1.7.      Góra Oliwna

6.1.8.      Dolina Cedronu: tzw. groby królewskie, Ofel, Źródło NMP, Sadzawka Siloe (Silwan), Dolina Hinon, Hakeldama

6.1.9.      Tzw. Syjon chrześcijański

6.1.10.  Brama Lwów, Sadzawka Betezda, Kościół Św. Anny

6.1.11.  Via Dolorosa

6.1.12.  Bazylika świętego Grobu (w tym Golgota) i dzielnica łacińska

6.1.13.  Muzeum Izraela

6.1.14.  Jad Waszem

6.2.  Herodion i Tekoa

6.3.  Ain Karem

6.4.  Betlejem

6.5.  Hebron

6.6.  Beer Szewa

6.7.  Emaus (Al-Qubeibeh)

6.8.  Wadi Qelt

6.9.  Jerycho. Tel as-Sultan

6.10.        Qumran

6.11.        En Gedi

6.12.        Masada

6.13.        Nazaret

6.14.        Góra Tabor

6.15.        Jezioro Genezaret i okoliczne miejscowości (Kafarnaum, Betsaida, Tyberiada)

6.16.        Hajfa (Góra Karmel)

6.17.        Akko

6.18.        Cezarea Nadmorska

6.19.        Jaffa (Tel-Awiw)

6.20.        Synaj

6.21.        Petra

Literatura (w wyborze)

Armour R., Islam, chrześcijaństwo i Zachód: burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004;

Lemaire A., Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998;

Starożytny Izrael : od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, red.               H. Shanks; wyd. 2, Warszawa 2007.

Tomaszewski J., Chojnowski P., Izrael, Warszawa 2001 (i inne wyd.)

Johnson P., Cywilizacje Ziemi Świętej, Kraków 1995.

Negev A., Silberman N.A., Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, Warszawa 2002.

Archeologia Palestyny, pod red. L. Stefaniak, Poznań 1973. (Tamże: J. Wolski: Okres Perski, s. 339-349, tegoż, Okres hellenistyczny i rzymski, s. 350-375, H. Małkiewiczówna, Okres bizantyjski, s. 377-417, A. Zaborski, Okres arabski do wypraw krzyżowych, s. 419-424, J. Ostrowski, Okres wypraw krzyżowych, s. 425-453, tegoż, Okres panowania Mameluków, s. 455-460)

Pilarczyk K., Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali : wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, Kraków 2006.

Religia Izraela, w: Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, pod red. K. Pilarczyka i J. Drabiny, Kraków 2008.

Thoraval Y., Słownik cywilizacji muzułmańskiej, Katowice 2002.

Bensimon D., Errera E., Żydzi i Arabowie. Historia współczesnego Izraela, Warszawa 2000.

Przewodniki po Ziemi Świętej: Baldi D., Lombardi L., Murphy-O’Connor J.

Ostański P., Bibliografia biblistyki polskiej 1945-1989, t. 1-2, Poznań 2002.

Literatura podstawowa

(bez lektury tych pozycji nie można zdać egzaminu;

kserokopie zostały udostępnione)

Pilarczyk K., Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali : wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, Kraków 2006.

Religia Izraela, w: Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, pod red. K. Pilarczyka i J. Drabiny, Kraków 2008. (nowość!)

Archeologia Palestyny, pod red. L. Stefaniak, Poznań 1973. (Tamże: H. Małkiewiczówna, Okres bizantyjski, s. 377-417, A. Zaborski, Okres arabski do wypraw krzyżowych, s. 419-424, J. Ostrowski, Okres wypraw krzyżowych, s. 425-453, tegoż, Okres panowania Mameluków, s. 455-460)  (ksero)

Armour R., Islam, chrześcijaństwo i Zachód: burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004; (obowiązkowe fragmenty kserowane)

Bensimon D., Errera E., Żydzi i Arabowie. Historia współczesnego Izraela, Warszawa 2000 (obowiązują fragmenty kserowane).

Johnson P., Cywilizacje Ziemi Świętej, Kraków 1995.

Podstawowa literatura uzupełniająca

Lemaire A., Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998;

Tomaszewski J., Chojnowski P., Izrael, Warszawa 2001 (i inne wyd.)