Krakowskie ciekawostki.pdf

(1648 KB) Pobierz

nr 109 krakow.indd

KRAKOWSKIE CIEKAWOSTKI

opisał wycieczkę na Zwierzyniec: W Poniedziałek Wielkanocny po

obiedzie udałem się zwiedzić kościół, który nazywają Emaus, do którego

napływa wielki tłum... Młodzieńcy i żacy przestrzegają dawnego zwyczaju

i niosą w ręce kijek z zawiązanymi na czubku gałązkami wierzbowymi, na

których rozwinięte są bazie, i w drodze na Emaus biją nimi dziewczęta,

mówiąc: – Cóż tak nieskoro idziesz na Emaus [...] Bardzo się tym bawią

[...] , a kobiety śmieją się z tego [...] , a także niektóre z nich niosą podobne

kijaki i uderzają nimi mężczyzn.

na Kazimierz. Płonące żagwie niesione z wiatrem wznieciły pożar

dachu kościoła św. Katarzyny. Runęło wtedy sklepienie. Zakonników sześć,

siódmy przeor – zadusili się... Spaliły się zabudowania klasztorne, koś-

ciół św. Jakuba i wiele domów . Pan Sebastian celnik i rajca Kazimierski

w sklepie swym z inszymi dwiema zadusili się i Piotrek niejaki, innych

dwóch wcześnie opatrzono. Drugi rajca pan Łossek zgorzał, tylko go

głowa została. Innych kilka zgorzało. Niewiasta też z dziecięciem zawaliła

się w piwnicy i zginęła... Co nie pogorzało, to złodzieje pokradli... A to

zapisane zostało w księdze czynszów klasztoru św. Katarzyny.

ta Pruszcza dzieło Klejnoty stołecznego miasta

Krakowa, albo kościoły i co w nich jest widzenia

godnego i zacnego krótkie opisanie... było do XIX

wieku najlepszym przewodnikiem po Krakowie.

Oto fragment dotyczący kościoła św. Katarzyny: Jest

w tym kościele wiele znacznych relikwij, między któ-

remi znaczniejsze: znaczna sztuka drewna Krzyża św.,

czaszka z głowy św. Ambrożego, doktora kościelnego,

czaszka z głowy św. Konstantego, ręka św. Szczepa-

na męczennika, ręka św. Tomasza Kanturyjskiego,

znaczna relikwia św. Jana Chrzciciela i część odzienia

jego, palec św. Andrzeja apostoła, św. Filipa Apostoła,

krople mleka i krwie i znaczna relikwia św. Katarzyny

męczenniczki, ręka św. Prymeniusza; te relikwie są

oprawne w srebro, także osobnych jest innych wiele

relikwij w różnych pacyﬁ kałach srebrnych. Ponadto w

ołtarzu św. Jana Jałmużnika relikwie jedenastu tysięcy

panien męczenniczek, dziesięciu tysięcy żołnierzy,

męczenników...

46

ALMA MATER

z rysunkami i komentarzem Kazimierza Wiśniaka

P odróżujący po Polsce w XVI wieku Włoch Giovanni Paolo Mucante

W 1556 roku na Stradomiu wybuchł wielki ogień i rozprzestrzenił się

P odane do druku w 1650 roku przez Piotra Hiacyn-

203562771.057.png

203562771.068.png

203562771.079.png

203562771.090.png

203562771.001.png

203562771.008.png

203562771.009.png

203562771.010.png

203562771.011.png

203562771.012.png

203562771.013.png

203562771.014.png

203562771.015.png

203562771.016.png

203562771.017.png

203562771.018.png

203562771.019.png

203562771.020.png

203562771.021.png

203562771.022.png

203562771.023.png

203562771.024.png

nie zjadanie pączków, bo szaleństwa babskiego combra zakazane

w XIX wieku przez władze austriackie nie odrodziły się później w obrzę-

dach. Jak babski comber obchodzono? Od świtu samego szynkownie,

kawiarnie i sklepy przepełnione były wesołymi kumoszkami, które

z wielką gościnnością częstowały się... (Ludwik Anczyc) . ... przekupki

i baby straganne schodziły się z różnych ulic w rynek krakowski i...

rozpoczynały taniec, śpiewając pieśni... (Ambroży Grabowski) .

Baba ustrojona w kapelusz damski, może ze śmieci wydobyty, obwie-

szony wstążkami papierowymi, ubrany kwiatami brudnymi chodziła

po ulicach Krakowa, odgrywając rolę panny młodej... (Ambroży

Grabowski) . Pijane baby włóczyły się po ulicach, niosąc w ręku

gałęź choiny, a na niej zawieszone powiązane skorupy jaj – miał

to być bukiet – i zapraszały przechodzących na ubogie wesele...

(Ambroży Grabowski) . Karol Józef Teoﬁ l Estreicher spotkał wy-

chodzącą z Sukiennic kobietę siedemdziesięciokilkuletnią w sukni

naszywanej jaskrawym, kwiecistym papierem. Czepiec ozdabiały

złociste papiery i wstążki. W ręku trzymała choinę rozłożystą, również

upstrzoną złotymi i srebrnymi papierkami oraz wstążkami. Biegała po

Rynku i zaczepiła ks. Jabłonowskiego słowami: – Mości książę, musisz

ze mną tańczyć lub się opłacić! – Książę wybrał to ostatnie i obdarzył babinę

kilku reńskimi... (Maria Estreicherówna). Babom było mało w tłusty czwartek, bo jeszcze w pierwszy czwartek postny przekupki sprawiły sobie

ochotę. Najęły sobie muzykantów, nanosiły rozmaitego jadła i trunków i wśród

rynku na ulicy, choćby po największym błocie – tańcowały. Kogo tylko z mężczyzn

złapać mogły, ciągnęły do tańca... (Oskar Kolberg).

wieku babę ciągnącą kloc . Wyrostek spory, przebrany za babę, niósł na

plecach kosz, a w nim siedział ze słomy zrobiony chłop w podartej masce, baba

zaś ta miała do pasa przywiązany spory klocek drzewa, który wlokła za sobą na

powrozie, a otaczała ją czereda chłopców próżniaków i z krzykami ją prowadziła.

Zapisał ten obyczaj Ambroży Grabowski, ale też skomentował: Nie wiem, do

czego zmierzał ten zwyczaj, i raz tylko jeden to widziałem.

nym na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r.) życie muzyczne podźwigało się

dzięki powołanemu w 1817 roku Towarzystwu Przyjaciół Muzyki. 60-osobowy

chór mieszany, 30-osobowa orkiestra pozwalały na regularne koncerty symfo-

niczne. Przez ówczesny Kraków przewijali się wielcy i mali artyści, a także wielu

szarlatanów, wędrownych muzyków oszukujących łatwowierną publiczność pozo-

rami sztuki. [...] W największy atoli zachwyt

wprawiły słuchaczy występy Żyda z Rusi Guzikowa... grał na instrumencie ze słomy i drzewa. Pojawiło się też

mnóstwo cudownych dzieci. W 1822 roku popisywała się rodzina małych Kąckich,

Krakowianów. Jeden siedmio-, a drugi pięcioletni. Starszy grał na skrzypkach

i ﬂ eciku, młodszy na wioli, fortepianie i śpiewał. Dzieciaka pięcioletniego

podawały sobie damy z rąk do rąk i obsypywały pieszczotami. [...] Czter-

nastoletni fortepianista z Pesztu Stefan Kieller improwizował na

podawane tematy. [...] Józio Krogólski, 10 lat mający chłopczy-

na, w przejeździe swoim przez Kraków odegrał Rondo a-dur,

scherzo i Potpouri Kurpińskeigo... Wszystkich przytomnych

zajął, zadziwił i rozczulił. Leonora Neimanówna, dziesięcio-

letnia artystka z Petersburga, uczennica Morianiego, grała na

skrzypcach. Podobała się i odwiedziła Kraków w 1830 roku już

jako jedenastolatka. W 1831 roku grał dziewięcioletni Deopler

– ﬂ otrowersista. [...] W 1838 roku był lichy koncert Tomasza

Grzutkiewicza, który z dziećmi swemi dziewięcio- i jedenasto-

letnimi Julią i Teoﬁ lem grał na skrzypcach i fortepianie. [...]

Popisywał się na fortepianie ośmioletni Heller i mała Sokulska.

Potem dwa lata z rzędu przyjeżdżało troje małych Raczków.

ALMA MATER

47

Z e zwyczajów związanych z tłustym czwartkiem pozostało nam jedy-

W środę popielcową na krakowskim Zwierzyńcu można było spotkać w XIX

W „wolnym, niepodległym i ściśle neutralnym” mieście Krakowie (utworzo-

203562771.025.png

203562771.026.png

203562771.027.png

203562771.028.png

203562771.029.png

203562771.030.png

203562771.031.png

203562771.032.png

203562771.033.png

203562771.034.png

203562771.035.png

203562771.036.png

203562771.037.png

203562771.038.png

203562771.039.png

203562771.040.png

203562771.041.png

203562771.042.png

203562771.043.png

203562771.044.png

203562771.045.png

203562771.046.png

203562771.047.png

ziemi, które trwało 2 sekundy. W niektórych domach tak było jawne, że

w jednym przy ulicy Szerokiej zaczęto z trzeciego piętra uciekać. Z roku 1787

daleko tu mocniejsze pamiętają. Filiżanki przewracały się na stolikach, szyby

w oknach wydawały dźwięk mocny i słychać było turgot podziemny, osobliwie

na Kleparzu – informowała „Gazeta Krakowska” nr 238 z 17 października

1834 roku.

się Herkules – Ignacy Abend. Chwytał żelazną szynę rozżarzoną do

czerwoności, ocierał nią obnażone ramiona, rozłamał żelazo, kując je

zębami po kowadle, ostudzał szynę zębami... Dopomagali mu żona i Jó-

zef, Anna, Ignacy, Teresa – ich dzieci. Abendowa dźwigała na piersiach

kamień trzycetnarowy i takowy młotem gruchotano na niej w kawałki.

Ignacy Abend udźwignął piramidę osób dziesięciu i żywego konia.

Ciż chodzili po linie ze sceny na galerię... [...] . Maria Luftmanowa

wykonała taniec chiński, tańcząc pomiędzy jajami, mając oczy

zawiązane.

T eatr krakowski w połowie XIX wieku przetrwał dzięki wielbicielom

– maniakom, bowiem zbyt oszczędni dyrektorzy nie dbali o wygodę

publiczności. Na przykład nie naprawiano zepsutych

pieców, skutkiem czego zimą temperatura we wnę-

trzach spadała poniżej zera. Cierpieli aktorzy na

scenie i w garderobach, a widzowie zmuszeni

byli siedzieć w futrach i paltotach. Podobnie wa-

dliwe było oświetlenie. Wielki żyrandol olejny nie

dawał dość światła, a kapał i kopcił; w antraktach

bywało tak ciemno, że nie można było rozróżnić

znajomych twarzy. Również w orkiestrze palo-

no kopcące się lampki – wspomina Maria

Estreicherówna. Dnia 9 czerwca (1847 r.)

lampy zaczęły gasnąć, a oliwa z ogromnego

pająka kapać na suknie, kapelusze, chustki

pań siedzących w ławach. Ciemność zaległa

salę i musiano spuścić pająk; po wyproszeniu

kobiet z parterowych siedzeń lampiarze dole-

wali oliwę. Poplamionych ubiorów nikt nie

wynagrodził. W czasie rozpoczęcia jednej

reduty w sali teatralnej pająk szklany upadł

na ziemię i roztrzaskał się w kawałki, co

dowodziło braku dozoru – zanotował Karol

Estreicher.

48

ALMA MATER

W 1834 roku, 15 października o 7-ej 20 rano dało się odczuć lekkie trzęsienie

J akież to widowiska oglądano w Krakowie w 1838 roku? Otóż pojawił

203562771.048.png

203562771.049.png

203562771.050.png

203562771.051.png

203562771.052.png

203562771.053.png

203562771.054.png

203562771.055.png

203562771.056.png

203562771.058.png

203562771.059.png

203562771.060.png

203562771.061.png

203562771.062.png

203562771.063.png

203562771.064.png

203562771.065.png

203562771.066.png

203562771.067.png

203562771.069.png

w 1838 roku ożywienia dzięki tutejszej szkole gimnastycznej,

której uczniowie rozpoczęli systematyczne ćwiczenia łyżwiarskie

na zamarzniętym stawie zwierzynieckim. Mnóstwo ciekawych

osób udawało się z miasta na to ustronie, by brać udział w miłej

zabawie. Staraniem dyrektora szkoły gimnastycznej urządzone

zostały fotele na łyżwach dla dam pragnących użyć ślizgawki. Te

fotele posuwane były przez wyuczonych już uczniów lub przez

posługaczy szkoły.

żar w zabudowaniach młynów rządowych przy

ul. Krupniczej. Ogień niesiony wiatrem ku centrum

Krakowa ogarnął domy z taką szybkością, że miesz-

kańcy nie mieli czasu na ratowanie dobytku. Obywate-

la Filipowskiego, właściciela kamienicy na Stolarskiej

ulicy, starca ciężką złożonego chorobą, wyniesiono

z łóżkiem do kościoła Dominikanów, niby w miejsce

bezpieczne, tymczasem ogień tak nagle kościół ogar-

nął, że go stamtąd wynieść nie zdołano i tam się spalił.

Małżonkowie Ziobrowscy, ludzie w podeszłym wieku,

właściciele kamienicy na Gołębiej ulicy, obok domu

księży kamedułów, zaskoczeni ogniem, nie mogąc się

już na ulicę wydostać, żywcem tam spaleni zostali

– zapisał Józef Louis, ojciec, kupiec sukienny, któremu

spaliły się trzy kamienice w Rynku. W pożarze spaliły

się cztery kościoły, dwa klasztory, 160 domów w tym

pałace i bogate kamienice przy Rynku.

skiego Józefa Ignacego Kraszewskiego. W Sukiennicach odbyła się

składkowa uczta oraz bal z obecnością 5200 osób. Na wielkim stole leżał

olbrzym-tort, dar zbiorowy cukierników warszawskich... Muzyki grały utwory

narodowe, a kiedy zbliżała się chwila toastów, rozpoczęła się pielgrzymka do

głównego stołu, a wśród tego ruchu krajano i rozbierano na pamiątkę po kawale owego tortu warszawskiego, który miał średnicy 3 łokcie, grubości

cali 8, składał się z warstw biszkoptowych przekładanych konﬁ turami, a na wierzchu miał wśród ozdób cukierniczych z kwiatów i owoców popiersie

Jubilata w naturalnej wielkości z cukru odlane.

ALMA MATER

49

Z aniedbane w Krakowie ślizganie na łyżwach doczekało się

W 1850 roku w lipcu, w samo południe wybuchł po-

W 1879 roku świętowano uroczyście jubileusz 50-lecia zawodu pisar-

203562771.070.png

203562771.071.png

203562771.072.png

203562771.073.png

203562771.074.png

203562771.075.png

203562771.076.png

203562771.077.png

203562771.078.png

203562771.080.png

203562771.081.png

203562771.082.png

203562771.083.png

203562771.084.png

203562771.085.png

203562771.086.png

203562771.087.png

203562771.088.png

203562771.089.png

Portret Wiesława Dymnego,

1953 r.

Jubileuszowy plakat Piwnicy pod Baranami, 2001 r.

Plakat spektaklu Starego Teatru, 2003 r.

Portret dorożkarza, 1978 r.

50

ALMA MATER

Rysunek w księdze pamiątkowej restauracji Alef, 2002 r.

203562771.091.png

203562771.092.png

203562771.093.png

203562771.094.png

203562771.095.png

203562771.096.png

203562771.097.png

203562771.098.png

203562771.099.png

203562771.100.png

203562771.002.png

203562771.003.png

203562771.004.png

203562771.005.png

203562771.006.png

203562771.007.png

Plik z chomika:

wiedza_z_chomikuj

Inne pliki z tego folderu:

Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce.pdf (16174 KB)
Opolskie - katalog atrakcji turystycznych.pdf (33644 KB)
Stracisz głowe dla Krakowa- przewodnik.pdf (18278 KB)
Toruń - historia miasta, zabytki, ciekawostki.pdf (13068 KB)
Województwo śląskie - przewodnik turystyczny.pdf.pdf (90111 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin