Elementy+indukcyjne+cz.2.pdf

Listy od Piotra

W tym odcinku są zamieszczone

dalsze informacje o elementach

indukcyjnych. Dodatkowo podano

pokrewne wiadomości dotyczące

kondensatorów.

Elementy

indukcyjne

F UNDAMENTY E LEKTRONIKI

część 2

Cewka w praktyce

waż prąd “nie może sobie znaleźć” no−

wej drogi przepływu, na cewce pojawia

się napięcie o bardzo dużej wartości, któ−

re “usiłuje” znaleźć jakąkolwiek drogę

przepływu prądu. Napięcie to może mieć

wartość rzędu setek woltów i oczywiś−

cie może uszkodzić tranzystor.

A co dzieje się po włączeniu tranzys−

tora? W obwodzie przekaźnika pojawia

się prąd. Tak, ale nie od razu − ze wzglę−

du na indukcyjność uzwojenia prąd na−

rasta stopniowo. W wielkim uproszcze−

niu można to sobie wyobrazić następują−

co: pojawiający się w pierwszej chwili po

włączeniu mały prąd, powoduje powsta−

nie na cewce napięcia o wartości niemal

równej napięciu zasilającemu i takim kie−

runku, że niejako znosi ono napięcie zasi−

lające. Ponieważ indukcyjność cewki

przekaźnika (a tym samym ilość możliwej

do zmagazynowania energii) jest stosun−

kowo niewielka, napięcie samoindukcji

stopniowo zmniejsza się, a prąd rośnie

do ustalonej wartości, wyznaczonej

przez rezystancję uzwojenia. Przebiegi

napięć i prądów pokazuje rysunek 4c

Zobaczmy teraz, jak zasady podane

w poprzednim odcinku przejawiają się

w typowym układzie sterowania prze−

kaźnika, pokazanym na rysunku 4a

rysunku 4a

rysunek 4c.

Inaczej jest, gdy równolegle z cewką

włączona jest dioda − jak na rysunku 5a

rysunek 4c

rysunku 4b.

Najpierw załóżmy, że tranzystor prze−

wodzi i przez cewkę przekaźnika płynie

prąd. W cewce tej zostaje więc zgroma−

dzona pewna ilość energii. Co dzieje się

po zatkaniu tranzystora, czyli przerwaniu

obwodu? Jak wiemy, cewka przeciwsta−

wia się zmianom prądu. Cewka “chciała−

by”, żeby dalej płynął przez nią prąd, dla−

tego indukuje się na niej napięcie. Ponie−

rysunku 5a.

Podczas działania przekaźnika jest ona

spolaryzowana w kierunku zaporowym

i prąd przez nią nie płynie. Prąd i 1 płynie

w obwodzie: bateria − przekaźnik − tran−

zystor (klucz) − bateria. Po wyłączeniu

tranzystora, prąd “chce” nadal płynąć

przez cewkę przekaźnika, więc na cewce

indukuje się napięcie. Tym razem będzie

to napięcie rzędu 0,6...0,7V − tylko tyle

wystarczy, aby prąd “znalazł” nową dro−

gę przepływu − prąd i 2 popłynie przez dio−

dę. Przebiegi napięć i prądów pokazane

są na rysunku 5b

rysunku 5a

rysunku 5b. A teraz przekonaj się,

iż w cewce można zmagazynować tylko

niewielką ilość energii. Podłącz w szereg

z taką diodą jakąkolwiek diodę LED (ale

nie stosuj LEDa zamiast tej diody) i zo−

bacz jak krótki jest błysk przy przerywa−

niu obwodu.

Czy teraz jesteś przekonany, że w ob−

wodzie z tranzystorem zawsze należy

włączać diodę równolegle do cewki prze−

kaźnika? Czy potrafisz odpowiedzieć na

pytanie, dlaczego maksymalny chwilowy

prąd płynący przez tą diodę nie jest więk−

szy niż prąd pracy przekaźnika?

Czy rozumiesz działanie cewki wyso−

kiego napięcia w samochodzie, gdy po

przerwaniu przepływu prądu występuje

przepięcie o wartości wielu tysięcy wol−

Rys. 4. Przebiegi w cewce przekaźnika.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

Listy od Piotr

rysunku 4a. Po−

nieważ tranzystor pełni tu tylko rolę

włącznika, można układ przedstawić, jak

na rysunku 4b

rysunek 4c

rysunku 4b

rysunku 5b

Listy od Piotra

Rys. 6. Uproszczony schemat

samochodowej instalacji alarmowej.

Rys. 5. Obwód przekaźnika z diodą.

Kondensatory ładujemy do jakiegoś

napięcia. Zgodnie z podanym wcześniej

wzorem, w kondensatorach zgromadzi

się pewna ilość energii. Jeśli teraz do

obu kondensatorów dołączymy jednako−

we rezystory, to popłynie przez nie

prąd. Napięcia na kondensatorach

i prąd płynący przez rezystory będą

zmieniać się w czasie tak, jak pokazu−

je to rysunek 7b. Jest oczywiste, że

w obwodzie z kondensatorem o więk−

szej pojemności, gdzie gromadzi się wię−

cej energii, przepływ prądu będzie trwał

dłużej.

Podobny eksperyment można też

przeprowadzić z dwoma różnymi cewka−

mi: jeśli podłączymy napięcie do szere−

gowego obwodu RL, to prąd będzie na−

rastał stopniowo, a na cewce pojawi się

skok napięcia o czasie trwania zależnym

od indukcyjności tej cewki i od współpra−

cującej rezystancji.

rysunku 6. Dla zwiększe−

nia napięcia wyjściowego, zamiast poje−

dynczej cewki stosuje się tu transforma−

tor, czyli dwa uzwojenia o różnej liczbie

zwojów.

Stała czasowa

Czy pamiętasz ze szkoły przebiegi ta−

kie, jak na rysunku 7

rysunku 6

sunku 7 obrazują zmiany ciśnienia i prze−

pływu wody na zwężkach 2, 4, oraz na

turbinie biernej i pionowej rurze po ot−

warciu zaworu głównego. Oczywiście

przedstawiają one także zmiany prądu

i napięcia w obwodach z kondensatorem

C i cewką L z rysunku 2 po zwarciu wy−

łącznika S1. Sam określ, która krzywa

przedstawia przebieg zmian napięcia,

a która zmian prądu kondensatora. A jak

ma się sprawa z cewką?

Załóżmy teraz, iż mamy dwa konden−

satory o różnych pojemnościach.

rysunku 7? Popatrz jeszcze raz

na rysunek 1 i zauważ, że przebiegi z ry−

rysunku 7

Rys. 7. Zmiany napięcia i prądu w obwodach RC i RL.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

Listy od Piotr

tów, wywołujące przeskok iskry między

elektrodami świecy? Uproszczony sche−

mat instalacji zapłonowej samochodu po−

kazany jest na rysunku 6

Listy od Piotra

rysunek 9. Oczywiście napięcie na

kondensatorze zmienia się wtedy linio−

wo. Przekształcając wzór możesz obli−

czyć o ile zmieni się napięcie na konden−

satorze o pojemności C po czasie t, gdy

prąd ładowania (rozładowania) ma war−

tość I:

rysunek 9

Rys. 9. Ładowanie kondensa−

tora prądem o stałym

natężeniu.

Rys. 8. Generatory RC z bramkami CMOS.

Obwód złożony z rezystora i kondensatora charakteryzuje się za pomocą tak zwa−

nej stałej czasowej

T = R C

Analogicznie obwód złożony z indukcyjności i rezystancji można również scharak−

teryzować stałą czasową

T = L/R

W praktyce, w obwodach czasowych stosuje się elementy RC, a nie RL.

lub też ile czasu potrzeba, aby napię−

cie zmieniło się o wartość U:

Pomyśl teraz, co będzie się działo

z prądem, jeśli do danej cewki dołączy−

my napięcie? Jeśli cewka będzie zawie−

rała wiele zwojów cienkiego drutu (czyli

oprócz indukcyjności będzie mieć znacz−

ną rezystancję), wtedy możemy potrak−

tować ją jako połączenie indukcyjności

L i rezystancji uzwojenia R (na przykład

cewka przekaźnika celowo ma znaczną

rezystancję). Schemat zastępczy rzeczy−

wistej cewki pokazany jest na rysunku

W praktyce częściej interesuje nas

nie tyle ilość zgromadzonej energii, co

czas ładowania lub rozładowania przez

daną rezystancję. Zamiast więc liczyć

energię, mierzyć napięcia, korzystniej

jest wprowadzić dodatkową wielkość,

trafnie charakteryzującą każdy obwód

składający się z rezystora i kondensatora

(obwód RC) lub rezystora i cewki (obwód

RL). Tą wielkością jest tak zwana stała

czasowa, oznaczana T lub t :

T = R C

T = L/R

Zauważ, że stała czasowa jest nieza−

leżna od napięcia. Wydaje się, iż potrafi−

my łatwo obliczyć, przez ile czasu w ob−

wodzie RC lub RL będzie płynął prąd.

Ale o jaki czas tu chodzi? Jak widać

z rysunku 7 nie możemy mówić o spad−

ku napięcia czy prądu od wartości mak−

symalnej do zera (albo o wzroście od ze−

ra do wartości maksymalnej). Prąd i na−

pięcie nie zmieniają się liniowo, tylko wy−

kładniczo, a odpowiednią zależność dla

kondensatora wyrażają wzory, których

być może nie bardzo rozumiesz i którymi

na razie nie musisz zaprzątać sobie gło−

wy:

u = U e −t/RC

lub

u = U e −t/T

Podobny wzór można podać dla induk−

cyjności.

We wzorach tych występuje liczba e −

podstawa logarytmów naturalnych.

Właśnie z tą liczbą wiąże się dziwna war−

tość 0,368 i 0,632 (1 − 0,368) spotykana

w większości podręczników. Właśnie po

czasie T, napięcie czy prąd w obwodzie

osiągnie podane 0,632 lub 0,367 wartoś−

ci maksymalnej.

W praktyce, w obwodach czasowych

nie stosuje się obwodów RL, więc i wzo−

ru na stałą czasową

T = L/R

używa się rzadko − nie musisz go nawet

pamiętać.

Natomiast bardzo często, na przykład

w technice cyfrowej, stosujemy obwody

RC dla uzyskania opóźnień lub wytwarza−

nia impulsów. Uzyskane czasy nie są

wcale równe stałej RC, a to ze względu

na różne poziomy przełączania użytych

układów scalonych. Miej świadomość,

że stała czasowa T = R C wynika z zależ−

ności matematycznych i nie można jej

wprost stosować do wszelkich praktycz−

nych układów zawierających elementy

RC. Pokazuje ona w przybliżeniu, jakiego

rzędu czasy można uzyskać stosując da−

ne elementy R C. Sprawdź to praktycz−

nie − dwa generatory z rysunku 8

rysunku

110. Oczywiście prąd będzie narastał, jak

na rysunku 7a. Ale większość cewek ma

stosunkowo małą rezystancję. Dla

uproszczenia załóżmy, że rezystancja

cewki jest równa zero. Jak wtedy zmie−

niać się będzie prąd? Pomyśl!

Masz rację! Prąd będzie wzrastał linio−

wo (teoretycznie aż do nieskończoności).

Pokazuje to rysunek 11

rysunku 8 zawie−

rające te same elementy RC będą wy−

twarzać znacznie różniące się częstotli−

wości. Spróbuj sam wyjaśnić przyczynę.

Powinieneś jednak wiedzieć, że na

przykład po czasie 5T (5RC) napięcie lub

prąd różni się od wartości końcowej

(ustalonej) nie więcej niż o 1%. W przy−

szłości zapewne przyda ci się informacja,

że w obwodzie RC, aby sygnał zmienił

się od 10% do 90% jego wartości końco−

wej, potrzeba 2,2T (2,2RC) czasu. Zależ−

ności te zobaczysz na rysunku 7.

Na razie wystarczy żebyś wiedział, iż

w praktyce obwody RC stosuje się do

wytwarzania i opóźniania przebiegów im−

pulsowych. W przyszłości dowiesz się, iż

kondensatory (a teoretycznie także cew−

ki) mogą być używane do przeprowadza−

nia ważnych operacji matematycznych:

całkowania i różniczkowania. Zapewne

w podręcznikach spotkałeś stosowne

wzory. Teraz nie zawracaj sobie tym gło−

wy. Kiedyś wyjaśnię ci to przy omawia−

niu wzmacniaczy operacyjnych.

Na całkach i różniczkach znać się na

razie nie musisz, ale zapamiętaj ważny

wzór praktyczny, który z pewnością

w przyszłości ci się przyda:

C × U = I × t

Wzór ten dotyczy sytuacji, gdy kon−

densator jest ładowany (lub rozładowy−

wany) prądem I o stałym natężeniu − zo−

rysunku 8

rysunek 11. Podaję ci na−

stępny wzór:

L × I = U × t

Rys. 10. Schemat zastępczy

rzeczywistej cewki indukcyjnej.

Rys. 11. Prąd w idealnej cewce po

dołączeniu do źródeł napięcia.

Rys. 12. Przebieg prądu w cewce po

dołączenia napięcia.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

Listy od Piotr

bacz rysunek 9

1 10

rysunek 11

rysunku 8

Listy od Piotra

Nie musisz go pamiętać, jest rzadko

wykorzystywany w praktyce. Podana za−

leżność umożliwia jednak stosunkowo

prosty pomiar indukcyjności cewki:

liczny równie dobrze ilustruje również za−

chowanie cewki i kondensatora przy prą−

dzie zmiennym. Musimy tylko znaleźć

element reprezentujący źródło napięcia

zmiennego. Popatrz na rysunek 13

No tak, ale spostrzegawczy Czytelnik

zauważy, że coś z naszą analogią jest nie

w porządku. Skąd mianowicie ma się

brać woda do napełnienia rury z rysunku

1 i 13? Jeśli to zauważyłeś, gratuluję

spostrzegawczości!

Rzeczywiście analogia nie jest zupeł−

na, ale nie w tym problem; dzięki temu

spostrzeżeniu wyjaśnimy jeszcze pojęcie

napięcia ujemnego, masy i uziemienia.

Poparz na rysunek 15

rysunek 13. Pom−

pę zębatą zastąpiliśmy cylindrem z tło−

kiem. Tłok, napędzany silnikiem z odpo−

wiednią przekładnią, porusza się w cylin−

drze ruchem posuwisto−zwrotnym.

Wzrost ciśnienia na jednym wylocie cy−

lindra związany jest ze spadkiem ciśnie−

nia na drugim wylocie. W obwodzie, jak

na rysunku 13, woda nie płynie więc

w jednym kierunku − cząsteczki wody

drgają, przesuwając się w obydwie stro−

ny od położenia spoczynkowego. Zmiany

ciśnienia w czasie określone są funkcją

sinusoidalną, jak na rysunku 14

rysunek 12. Sposób

ten omówimy i wykorzystamy w jednym

z następnych numerów EdW.

Cewki kontra

kondensatory

Na podstawie podanych wiadomości

i wzorów mogłeś się przekonać, że cew−

ki i kondensatory są “blisko spokrewnio−

ne” Na pewno spotkałeś się już z po−

tocznym i mało precyzyjnym stwierdze−

niem, że “z cewkami sprawa ma się tak

samo, jak z kondensatorami, tylko od−

wrotnie”. Coś w tym jest − rzeczywiście

zależności i wzory opisujące oba te ele−

menty są bardzo podobne − spróbuj to te−

raz wyczuć intuicyjnie.

Nie masz chyba wątpliwości, że kon−

densator przeciwstawia się zmianom na−

pięcia, i na próbę zmiany napięcia reagu−

je gwałtowną zmianą prądu. Jeśli spró−

bujesz gwałtownie zmienić napięcie na

kondensatorze (na przykład dołączając

źródło napięcia, czy też zwierając wypro−

wadzenia naładowanego kondensatora),

wtedy przez kondensator popłynie bar−

dzo duży prąd. Jest to chyba dla ciebie

oczywiste, że taki chwilowy prąd łado−

wania czy rozładowania może być wielo−

krotnie większy, niż jakiś mały prąd, któ−

rym w jakimś układzie, w normalnych

warunkach pracy ładujemy lub rozłado−

wujemy kondensator. Analogicznie jest

z cewką − na próbę zmiany wartości, czy

kierunku prądu, odpowiada ona zmiana−

mi napięcia.

Przemyśl to dokładnie. Porównaj też

podane wzory i zauważ ich podobieńs−

two.

Obwód napięcia

zmiennego

Do tej pory zajmowaliśmy się obwo−

dem napięcia stałego. Ale model hydrau−

rysunek 12

rysunek 15. Tym razem wy−

obrażamy sobie, że nasz system hydrau−

liczny umieszczony jest na poziomie mo−

rza i otwarty koniec dolnej rury jest zanu−

rzony w wodzie. Niezależnie od tego, ile

litrów wody dolejemy do morza, albo ile

z niego pobierzemy, poziom wody

w morzu praktycznie się nie zmieni. Po−

ziom wody w morzu i odpowiadające mu

ciśnienie przyjmujemy więc jako ciśnie−

nie początkowe, ciśnienie odniesienia.

Dokładnie tak samo wygląda sprawa

rysunek 15

rysunku 14. Ich drga−

nia dobrze przedstawiają zachowanie

nośników prądu, czyli elektronów,

w przewodach obwodu prądu zmienne−

go. Jakie to proste, prawda?

Rys. 13. Hydrauliczna analogia elektrycznego obwodu prądu zmiennego.

Rys. 14. Przebieg zmian ciśnienia na

wyjściu cylindra.

Rys. 15. Dokładniejsza wersja modelu hydraulicznego.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

Listy od Piotr

rysunek 13

Wystarczy dołączyć do cewki napięcie

o znanej wartości i obserwować (np. za

pomocą oscyloskopu) szybkość narasta−

nia prądu − porównaj rysunek 12

rysunek 12

rysunku 14

Listy od Piotra

dukcyjności tej cewki i częstotliwości

prądu −rośnie ze wzrostem częstotliwoś−

ci. Cewka dławi więc przepływ prądu

zmiennego − dlatego cewki, które w ukła−

dach mają zmniejszać przepływ prądów

zmiennych, nazywamy dławikami.

W praktyce podane wzory wygodniej

jest przedstawić w postaci:

C =

0159

Rys. 16. Elektryczny odpowiednik układu z rysunku 15.

Bardzo często potrzebne są też wzory

na obliczenie pojemności czy indukcyj−

ności o danej reaktancji:

L =

628

⋅ ⋅

f L

z napięciem − nasza planeta, Ziemia,

z grubsza biorąc, przewodzi prąd elekt−

ryczny. I tak samo, jak poziom morza

i panujące tam ciśnienie przyjęliśmy jako

wartość odniesienia, tak samo potencjał

Ziemii przyjmujemy jako punkt odniesie−

nia dla napięć elektrycznych. Mówimy

więc o napięciach mierzonych w stosun−

ku do ziemii (tym razem pisanej już małą

literą). Teraz nie ma już problemu: rysu−

nek 15 nie budzi zastrzeżeń.

Jeśli tłok porusza się do góry (na ry−

sunku), na górnym wylocie cylindra ciś−

nienie jest większe, niż ciśnienie odnie−

sienia w morzu. A gdy tłok porusza się

do dołu i znajduje się w dolnej części cy−

lindra, ciśnienie na górnym wylocie jest

mniejsze (!) niż ciśnienie odniesienia.

Chyba nie widzisz tu problemu − jest to

po prostu podciśnienie − cząsteczki wody

są wtedy wyciągane z morza (to podciś−

nienie odpowiada oczywiście ujemnemu

napięciu elektrycznemu).

Jak więc zachowają się odpowiedniki

cewki i kondensatora przy prądzie prze−

miennym? Popatrz na rysunek 15 i jego

elektryczny odpowiednik na rysunku 16

cać raz w jedną, raz w drugą stronę

w rytm zmian ciśnienia zasilającego. Gdy

jednak bezwładność będzie bardzo duża,

to prąd przez nią przepływający będzie

znikomo mały − w czasie jednego cyklu

ciężka turbina nie zdąży nawet drgnąć.

Tak samo przy zwiększeniu częstotli−

wości pracy tłoka, ilość wody przepływa−

jąca przez daną turbinę na pewno się

zmniejszy.

Dokładnie ilustruje to zachowanie

cewki przy prądzie zmiennym. Czym

większa indukcyjność, tym mniejszy

prąd, tak samo czym większa częstotli−

wość tym mniejszy prąd.

Zauważ w tym miejscu, że przy prą−

dzie stałym mówiliśmy, iż kondensator

i cewka przeciwstawiają się zmianom

(napięcia i prądu), a teraz możemy mó−

wić o oporności

cewki i kondensa−

tora w obwodach

prądu przemienne−

go. Opór taki nazy−

wamy reaktancją

(pojemnościową

i indukcyjną) i dla

odróżnienia od re−

zystancji R (która występuje i przy prą−

dzie stałym, i przy zmiennym) jest ozna−

czany odpowiednio X C oraz X L .

A oto stosowne wzory, które musisz

zapamiętać, bo będziesz ich wielokrotnie

używał:

0159

fX C

Do tej pory na przykładzie modelu

hydraulicznego przedstawiłem Ci naj−

ważniejsze informacje o cewkach i kon−

densatorach. Jeśli jesteś dociekliwy,

spróbuj jeszcze na podstawie tego mo−

delu dociec, dlaczego mówi się, że w ob−

wodzie zawierającym cewkę prąd opóź−

nia się względem przyłożonego napięcia

(żartobliwa odpowiedź brzmi: ponieważ

zaplątuje się w zwojach). Tak samo za−

stanów się co właściwie znaczy, że

w obwodzie z kondensatorem prąd wy−

przedza napięcie.

Podpowiem Ci tyl−

ko, że chodzi o za−

chowanie tych ele−

mentów przy

zmianach napię−

cia. Spróbuj nary−

sować przebiegi

prądu w cewce

i kondensatorze przy dołączeniu do nich

napięcia sinusoidalnego.

Podsumowujemy:

1.W cewce i kondensatorze można zgro−

madzić pewną ilość energii i potem tę

energię odzyskać.

2.Pojemność kondensatora przeciwsta−

wia się zmianom napięcia.

3.Indukcyjność cewki przeciwstawia się

zmianom prądu. Nieodłącznym skut−

kiem tego zjawiska jest samoczynne

wytwarzanie prądów (w kondensa−

torch) oraz napięć (w cewkach), któ−

rych wartość może być bardzo duża.

4.W obwodach prądu przemiennego

cewki i kondensatory stawiają przepły−

wowi prądu pewien opór, który nazy−

wamy reaktancją. Opór ten zależy od

częstotliwości.

628

rysunku 16.

Załóżmy, że tłok wykonuje określoną

i stałą liczbę cykli roboczych w ciągu mi−

nuty. Gdy ciśnienie na (górnym) wylocie

cylindra jest dodatnie, woda jest wpy−

chana przez zwężkę 2 do pionowej rury

i jej poziom wzrasta. Gdy tłok przesuwa

się na dół i ciśnienie na wylocie jest

mniejsze, niż ciśnienie w rurze, woda

jest z rury wyciągana. Poziom wody

w rurze (napięcie na kondensatorze) wa−

ha się w rytm ruchów tłoka (zmian napię−

cia generatora). Gdy zwiększymy średni−

cę rury (pojemność kondensatora), wte−

dy przy tej samej zwężce (rezystorze R1)

zmiany poziomu wody w rurze (napięcia

kondensatora), będą oczywiście mniej−

sze. Tak samo zmiany poziomu wody

(napięcia na kondensatorze) będą mniej−

sze, gdy zwiększymy częstotliwość ru−

chów tłoka (częstotliwość zmian napię−

cia generatora).

Odwrotnie będzie z turbiną (cewką).

Przy małym kole zamachowym (indukcyj−

ności), przez turbinę (cewkę) będzie

przepływał znaczny prąd. Po prostu turbi−

na o małej bezwładności będzie się obra−

Cewka i kondensator stanowią

oprór dla przepływu prądu

zmiennego. Opór ten, w

odróżnieniu od rezystancji, jest

nazywany reaktancją.

C =

X f L

gdzie f − częstotliwość przebiegu zmien−

nego.

W praktyce, zamiast podawać częs−

totliwość w hercach, a pojemność i in−

dukcyjność w faradach i henrach, podaje

się częstotliwość w megahercach, po−

jemność w mikrofaradach, indukcyjność

w mikrohenrach − wynik (reaktancja) wy−

chodzi w omach. Często też podaje się

pojemność w mikrofaradach a częstotli−

wość w kilohercach − wtedy reaktancja

wyrażona jest w kiloomach.

Jak widać ze wzorów, opór cewki czy

kondensatora nie jest stały. W przypadku

cewki jest wprost proporcjonalny do in−

L = ⋅ ⋅

Piotr Górecki

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

Listy od Piotr

rysunku 16

⋅ ⋅

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: