1) J. Sławiński: O kategorii podmiotu lirycznego
· podmiot mówiący w liryce, epice i dramacie ‒ monocentryczność, jednostopniowość i bezkontekstowość wypowiedzi lirycznej
Monocentryczność charakteryzuje wypowiedź liryczną, ponieważ tekst jest skoncentrowany tylko na jednej postaci lirycznej (podobnie jest w utworach epickich), natomiast zupełnie inaczej sytuacja wygląga w dramacie, gdzie podmiotów mówiących jest wiele i każdy wyraża coś innego.
Jednostopniowość – w liryce istnieje tylko jeden plan semantyczny związany z postacią „ja lirycznego”, w narracji więcej niż jeden. Przekaz narracjyjny jest dwoisty, kształtuje zarówno osobę narratora i sytuację narracyjną, jak równiez opowiada o świecie przedstawionym i rozgrywających się w nim wydarzeniach, co nie ma miejsca w liryce. Podmiot liryczny skupia się tylko na sobie.
Wypowiedź liryczna jest bezkontekstowa, ponieważ podmiot mówiący nie jest ograniczony wypowiedziami innych postaci. Wskazuje wyłącznie na siebie, wypowiada się osobiście i indywidualnie, a nie jak w epice i dramacie w ciągu przytoczeń innych bohaterów.
· semantyka podmiotu lirycznego ‒ podmiot liryczny jako korelat całej wypowiedzi lirycznej - podmiot mówiący w utworze lirycznym jest odpowiednikiem całego tekstu, od początku do końca, nie dotyczy tylko konkretnych zdań (jak w epice, dramacie), ale całości wypowiedzi poetyckiej.
o elementy konstytuujące podmiot – co może być nośnikiem znaczeń budujących podmiot? – Niosnikami znaczeń, które w przebiegu utworu konstutuują osobe podmiotu są: jednostki leksykalne, wersy i ich cząstki, zespoły wersów, zestroje intonacyjne, czyli wszelkie odcinki wypowiedzi. Na podmiot wskazują także zaimki i przyporządkowane im formy czasownikowe; ujęcia stylistyczne i wersyfikacyjne charakterystyczne dla danego sposobu mówienia.
o podmiot jako „akcja” ‒ narastanie podmiotu (mechanizmy kumulacji i reinterpretacji) – podmiot mówiący możemy nazwać „akcją” rozwijającą się w kierunku mniej lub bardziej przewidywalnym. Przekaz liryczny jest swojego rodzaju zapisem procesu formułującego „ja” mówiące i proces ten angażuje pośrednio lub bezpośrednio cały potencjał semantyczny utworu. Chodzi w tym mniej więcej o to, że wraz z wypowiadaniem kolejnych słów przez podmiot liryczny „akcja” utworu posuwa się do przodu. W przekazie lirycznym brak innych instancji sprawczych rozbudowujących tekst utworu, dlatego narastanie podmiotu jest zarazem rozwojem „akcji”.
Jak chłop krowie na rowie – w wierszu mówi podmiot, więc jak on czegoś nie powie to tego nie będzie, jak tego nie będzie to akcja sie nie posunie. Jak podmiot mówi to akcja się posuwa, czyli jedno i drugie dzieje sie w tym samym czasie. W powieści jest narrator, inny bohaterowie i takie cuda wianki jak podmiot czynności sprawczych, o którch mowa później, czyli każdy może cos od siebie dodać, żeby akcja szła, a w wierszu tylko jeden podmiot mówiący tu coś tworzy
BRAK TU WYJAŚNIENIA KULMINACJI I REINTERPRETACJI... czekam na zdolniejszych :P bo ja nie rozumiem o co mu chodzi
· paradygmat „ja” lirycznego – Role podmiotu jako hierarchicznej kombinacji 4 elementarnych ról:
o Określony stosunek „ja” mówiącego do psychologicznych i przedmiotowych okoliczności wypowiedzi
o Stosunek „ja” do drugiej osoby, potencjalnego partnera wypowiedzi lirycznej
o Stosunek „ja” do podmiotu czynności twórczych i do sytuacji społ. - liter., w której ów podmiot się znajduje
o Stosunek „ja” do określonych elementów biografii pisarza
Wymienione role składają się na jedną osobowość założoną w tekście poetyckim. Owa hierarchia może się zmieniać, zależy ona w głównej mierze od prądu literackiego czy czasu tworzenie utworu. Podmiot liryczny to zawsze „jednorazowo sformułowana osobowość”, która pośredniczy między nadawcą a odbiorcą, stosując różne środki przekazu. Często jest tak, że interpretacja utworu (ze względu na podmiot liryczny) może różnić się u autora i u czytelnika, a to ze względu na indywidualne odczytanie ról pełnionych przez „ja” liryczne.
patruniaaa