Zootrop.pdf

Violetta i Paweł Dejnakowie

Zootrop –

pradziadek kina domowego

oskarowo podbił

Hollywood, przypomniał również wcześniejsze dokonania polskiej animacji i naszych twórców

„ruchomych obrazów”. Za temat niniejszego artykułu „Na warsztacie” wybraliśmy zatem,

opracowany w Zespole Pracowni Modelarskich wrocławskiego MDK na potrzeby jednej z naszych

pracowni filmowych przyrząd, na podstawie pomysłu, który już ponad 150 lat bawi,

jednocześnie ucząc zasad rządzących współczesnym tak dużym, jak i małym ekranem.

Niedawny sukces łódzkiego studia SE-MA-FOR-, który filmem

Piotruś i wilk

do złudzenia przypominały rzeczywistość, towa-

rzyszy ludzkości bodaj tak samo długo, jak ma-

rzenie o lataniu. Poznanie zasad perspektywy i pod-

staw optyki było niezbędne, by w XVII w., za sprawą

jezuity Athanatiusa Kirchera mogła powstać laterna

magica (latarnia magiczna – praprzodek dzisiejszego

rzutnika slajdów).

Jednak prawdziwy rozkwit urządzeń do projek-

cji animowanych – „żywych” obrazów nastąpił w XIX

w. Niebagatelną rolę odegrały tu wynalazki związanie

z fotografiką (począwszy od dagerotypu opatentowa-

nego w 1839 r. przez Louisa Daguerre’a). W ciągu ca-

łego XIX wieku skonstruowano wiele urządzeń wyko-

Zabytkowy zootrop z 1900 r. oświetlany był świeczką wkła-

daną w środek metalowego cylindra, który obracany ręką

wirował na metalowej osi wieńczącej drewnianą podstawkę.

„Filmy” były wówczas przedmiotami międzysąsiedzkiej wy-

miany, podobnie jak do niedawna kasety VHS lub dziś pły-

ty DVD (fot. via www.calacinta.com).

Przydatne materiały. Dwa arkusze A3 i klej do ich połą-

czenia można zastąpić 1 ciemnym brystolem, ale i tak

dwukrotnie powiększony rys.

Wnętrze cylindra z widocznym mocowaniem osi i włożo-

nym „filmem”.

będzie nam potrzebny.

M arzenie, by nieruchome obrazy poruszyć tak, by

Dla „słabowitych” – dodatko-

wy napęd elektryczny. Oś sil-

niczka (zaopatrzoną dodatko-

wo w kilkumilimetrowy odci-

nek gumowego wentyla lub

igelitu) wystarczy przyłożyć

do dolnej krawędzi cylindra,

by zapewnić sobie stałą, od-

powiednią prędkość obroto-

wą.

Tak wygląda cylinder i uchwyt do

trzymania osobno – ten ostatni

można też wykonać z opakowania

jajka-niespodzianki. Metalowe pod-

kładki zmniejszą tarcie podczas ob-

rotu cylindra.

Zootrop gotowy do prezentacji.

rzystujących

właśnie pozna-

ną „ułomność”

ludzkiego wzro-

ku. Najczęściej

zarówno same ich rozwiązania, jak i ich najdziwniej-

sze nazwy zostały już zapomniane – dla przykładu:

bioscop z 1852 r. Juliena Dubosq, bardziej skompliko-

wany pleograf Kazimierza Prószyńskiego, przedlumie-

re’owe prototypy projektorów kinowych lesznianina

Ottomara Anschütza czy Stanisława Jurkowskiego.

Dziś stosunkowo łatwo spotkać można jedynie

zdjęcia maszyn najsławniejszych wynalazców – kine-

toskopu Edisona (1893), kinematografu Lumiere’ów

(1894). Czasem można też spotkać przykłady naj-

prostszych z dawnych „projektorków domowych”, ta-

kich jak finetoskop (finitiscop, phenakistoscope), pra-

xinoskop czy nasz tytułowy bohater – zootrop

(zoo- gr. zóon ‘zwierzę’ – językozn . pierwszy człon wy-

razów złożonych wskazujący na ich związek znacze-

niowy ze zwierzęciem; trop – łac. tropus z gr. trópos –

zwrot, kierunek) zwany bywa niekiedy również zoetro-

pem) skonstruowany w 1834 r przez brytyjskiego nau-

czyciela matematyki, Williama George’a Hornera.

Idea małych projektorków, bardzo swego czasu

popularnych jako pewnego rodzaju zabawki dydak-

tyczne, opierała się na zasadzie działania stroboskopu

– migawkowego oświetlania/pokazywania kolejnych

z narysowanych na papierze (później również na bło-

nie filmowej) obrazków (później zdjęć) – dając w efek-

cie złudzenie ruchu. Dzisiejsze kino, telewizja, wideo

to tylko udoskonalone formy tejże idei.

MONTAŻ

Wykonanie naszego mi-

nikina polecamy rozpocząć od

przygotowania rysunków na

podstawie rysunku montażo-

wego . Ponieważ najkorzys-

Pierwsze wrażenie po uruchomieniu jest zaskakujące!

MATERIAŁY I NARZĘDZIA

Do zbudowania współczesnej – prostej wersji

zootropu niezbędne nam będą :

– biały papier kancelaryjny A3

– czarny (ew. inny – ale ciemny) karton formatu A3,

gramatury 250–350 g/m 2

– tektura grubości 2 mm (ew. niepotrzebna płyta CD)

– patyczek do szaszłyków średnicy 3 mm, długości

120 mm

– dobry klej do drewna i papieru

– ołówek, cyrkiel, liniał (min. 40 cm), nożyczki, nożyk

do tapet

W trakcie zajęć pozalekcyjnych (tu w SP 25 we Wrocła-

wiu) budujemy zazwyczaj zootropy z jednokolorowych

kartonów – rozwiązanie to jest mniej czasochłonne.

tniej – ze względu

na oświetlenie „ru-

chomych obrazów” –

będzie wykonać

wnętrze zootropu

w jasnym kolorze,

dlatego rysunki ele-

mentów wykonane

na białym, cienkim

papierze, dobrze bę-

dzie nakleić bezpoś-

rednio na czarny kar-

ton. Koło, stanowią-

ce dno urządzenia,

najwygodniej pokleić

dwumilimetrową

tekturą – w niej naj-

łatwiej będzie umocować oś zootropu, poza tym jako

cięższe, pełnić będzie funkcję koła zamachowego (wyko-

rzystując do tego celu krążek CD, trzeba się będzie nieco

bardziej potrudzić, by uzyskać wystarczająco pewne

i jednocześnie osiowe mocowanie patyczka). Oczywiście,

jeśli posiadamy odpowiednio nagwintowany (metalowy)

pręt i eleganckie, a przy tym szerokie nakrętki – też moż-

na tu je zamiennie zastosować.

Po wyschnięciu kleju wycinamy elementy.

W naszym zootropie celowo – dla uproszczenia wyci-

nania – szczeliny są wycinane (nawet samymi nożycz-

kami) aż do górnej krawędzi pierścienia. Kto jednak

wprawnie operuje modelarskim skalpelem lub tapeto-

wym nożykiem, może się pokusić o wycięcie okienek

z 6–8 mm marginesem na górnej krawędzi. Otwór

w dnie musi być wykonany dokładnie w środku koła –

warto o tym pamiętać, by uniknąć później przykrych

niespodzianek. Sklejamy najpierw obręcz, a potem do-

piero do niej dno – to najoptymalniejsza kolejność. Do

czasu wyschnięcia kleju całość pozostawiamy pod ob-

ciążeniem (do środka wkładając krążek CD, a na niego

np. słój z wodą). W tym czasie wykonujemy uchwyt

do trzymania zootropu – w formie sześcianu lub (to op-

cja dla mniej pracowitych) wykorzystujemy do tego

opakowanie zabawki z jajka-niespodzianki. Pręt stano-

wiący oś zootropu musi być zamocowany również

możliwie najstaranniej – prostopadle do dna urządze-

nia, w sposób wykluczający przechylanie się cylindra

na boki. W pokazanym na zdjęciach egzemplarzu

wzmocnienie mocowania stanowią sześciomilimetro-

wej szerokości paski brystolu, ciasno zwinięte i przyk-

lejone zarówno do szaszłykowego patyczka, jak i obu

stron dna zootropu , . Dla zmniejszenia tarcia, po-

między dno cylindra a uchwyt do trzymania, wkłada-

my dwie metalowe podkładki. Dół rączki, którym bę-

dziemy wprawiać w ruch nasz „projektor”, można też

zabezpieczyć np. rurką termokurczliwą .

klatkową, zapętloną animację. Oczywiście rysunki dołą-

czone do artykułu to tylko prosta prezentacja – liczymy

na to, że ambitniejsi Czytelnicy zechcą stworzyć...

WŁASNY FILM

Wbrew pozorom to wcale nietrudne – dodatko-

wo mając (w odróżnieniu od pierwszych twórców) do

dyspozycji komputer, aparat cyfrowy i w miarę dobry

program graficzny – zadanie to będzie jeszcze łatwiej-

sze! Na początek warto ustalić, czy będzie to film ry-

sunkowy, czy fabularny. W pierwszym wypadku pro-

jektujemy lub przetwarzamy na nasze potrzeby proste

sekwencje rysunkowe (nie powinny mieć zbyt dużo

szczegółów – najkorzystniej wypadają w końcowym

efekcie rysunki sylwetkowe i stosunkowo duże ele-

menty obrazków). Mniej wprawni w rysowaniu mogą

wykorzystać rysunki np. z animowanych gifów dos-

tępnych w Internecie. Można również wykorzystać na

własny użytek fragment ulubionej kreskówki lub do-

wolnego filmu. Tak czy owak, sekwencja obrazków

powinna być w miarę możliwości zapętlona – to zna-

czy, że po ostatnim kadrze powinien bez „skoku” nas-

tępować kadr pierwszy – wtedy i nasz „film” nie bę-

dzie urwany. Dodatkowa uwaga – kadry do naszego

„kinoaparatu” powinny też być raczej kwadratowe,

a nawet pionowe – zawęża to nieco pulę przydatnych

źródeł, tym bardziej że w wyniku „projekcji” obrazy

są jeszcze dodatkowo „odchudzane”.

Po skompletowaniu 12 kadrów (ew. 11 – dla

motywów „przechodnich”) należy je umieścić w od-

powiedni sposób na zootropowej „taśmie filmowej”.

Szablon pozwalający na właściwe wycentrowanie

poszczególnych obrazków znajduje się na rys. . Po

wydrukowaniu/narysowaniu własnego filmu na doce-

lowej taśmie zakładamy go do „projektora” i okiem

rasowego krytyka oceniamy. Jak wygląda?... Zasługu-

je na Oscara?...

Życzymy udanych produkcji. Jak zazwyczaj, na-

mawiamy do prezentacji udanych prac na interneto-

wym forum MT. Relacje Czytelników będziemy uważ-

nie oglądać w dziale „Na warsztacie – zdjęcia”. Naj-

ciekawsze prace zostaną również dodatkowo nagro-

dzone pulą 150 punktów autorskich.

Praksinoskop – bliski kuzyn

zootropu – jest o tyle kłopotliwy

w amatorskim wykonaniu, że

do zrobienia jego potrzebujemy

wielu małych lusterek, w których

odbijają się oglądane obrazki.

Ciekawe linki dotyczące zootropów itp.:

– zdjęcia archiwalnego zootropu z fot.

www.calacinta.com/11/imatges/album/precine/

pages/1%20ZOOTROP%20i%20tires%20paper.

%201900.htm

– www.calacinta.com/11/imatges/album/precine/

pages/3%20ZOOTROP%201900%2C%20funcionant.

%20tif.htm

– www.calacinta.com/11/imatges/album/precine/pa-

ges/ 2%20ZOOTROP%201900%2C%20detall%20inte-

rior.% 20tif.htm

– współczesna replika starego zootropu:

www.torquato.de/wundertrommel-_zootrop_.html

– koń z dżokejem (plik sketchup): http://sketchup.go-

ogle. es/3dwarehouse/details?mid=

3033656328c1e705ca614abb1a17f2c8

– koń Muybridge’a: http://ro.wikipedia.org/wiki/

Imagine:Muybridge_horse_gallop_animated.gif

– tańcząca para z fenitoskopu: http://de.wi kipe-

dia. org/wiki/Bild:Phenakistoscope_3g07690b.gif

DOMOWE KINO

By obejrzeć pierwszy film dołączony do rysun-

ków, trzeba złożyć go w pierścień, wykorzystując odpo-

wiednie nacięcia i wsunąć do zbudowanego urządze-

nia. Po zakręceniu walca zootropu (ręką lub dodatko-

wym małym silniczkiem przyłożonym do boku – na

ilustracji minimikser do kakao z silniczkiem typu mabu-

chi 130, 3 V), patrząc na rysunki poprzez szczeliny

w pierścieniu, ujrzymy migawki tworzące kilkunasto-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: