Komórki tkanki łącznej
Ø Komórki tuczne (mastocyty) wywodzą się z komórek szpiku. Występują one w tkance łącznej właściwej wielu narządów (głównie wzdłuż naczyń krwionośnych), zwłaszcza błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Komórki te wydzielają: heparynę (silny środek przeciwkrzepliwy), histaminę (powoduje rozszerzanie małych żył i zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych) oraz wiele innych związków. Czynne substancje wydzielane i uwalniane przez te komórki działają przede wszystkim miejscowo czyli jest wydzielanie parakrynowe.
Ø Komórki plazmatyczne (plazmocyty) komórki powstają z limfocytów B. Należą do układu odpornościowego naszego organizmu. Pod wpływem bodźca antygenowego produkują one immunoglobuliny (przeciwciała). Występują w tkance łącznej właściwej w miejscach narażonych na kontakt z antygenami (np. przewód pokarmowy).
Ø Komórki napływowe są to stałe składniki tkanki łącznej właściwej. Komórki te są komórkami obronnymi organizmu. Powstają w szpiku kostnym, skąd przechodzą do krwi gdzie przebywają różnie długo a następnie przechodzą do tkanki łącznej właściwej. Są to: limfocyty ( komórki układu odpornościowego, wielokrotnie migrujące w czasie swojego życia między krwią i tkanką łączną), granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, komórki żerne fagocytujące m.in. bakterie, obficie występują w stanach zapalnych), granulocyty kwasochłonne (eozynofile, obficie występują w alergii i chorobach pasożytniczych, fagocytują m.in. kompleksy antygen- przeciwciało i produkują histaminę- enzym rozkładający histaminę) oraz granulocyty zasadochłonne.
Rodzaje tkanki łącznej
Ø Włóknista zwarta zubożana jest z małej ilości komórek, istoty podstawowej i dużej ilości włókien wzajemnie się przeplatających i zgrupowanych w pęczki. Tkankę tę dzielimy na:
· Zwartą o tkaniu regularnym tu pęczki włókien są ułożone równolegle do siebie. Występują w ścięgnach, więzadłach, podwięziach i rozcięgnach.
· Zwartą o tkaniu nieregularnym pęczki włókien są ułożone w różnych kierunkach. Występują w warstwie siateczkowatej skóry właściwej i torebkach narządów.
Ø Tłuszczowa zawiera dużą liczbę komórek a bardzo mało włókien istoty podstawowej. Komórki te zawierają dużo tłuszczu w postaci trój glicerydów. Jest głównym rezerwatem energii dla organizmu. Metabolizm tej tkanki pozostaje pod wpływem regulacji nerwowej i hormonalnej. Występuje w tkance podskórnej i w otoczeniu wielu narządów np. nerek i serca. Oprócz tego, że stanowi ona rezerwę energetyczną (starcza na ok. 40 dni), pełni również rolę izolacyjną i ochrania delikatne narządy. Wyróżniamy dwa rodzaje:
· Tłuszczowa żółta komórki te zawierają jedną dużą kroplę tłuszczu. Stanowi ona większość tkanki tłuszczowej w naszym organizmie.
· Tłuszczowa brunatna komórki te zawierają wiele małych kropelek tłuszczu w cytoplazmie. Tkanka ta pojawia się w ostatnich dwóch miesiącach życia płodowego i po okresie niemowlęctwa ulega powolnemu zanikowi (inwolucji). Jej główna rola polega na produkcji ciepła. Zwierzęta zapadające w sen zimowy mają bardzo dużo tej tkanki w organizmie.
Ø Chrzęstna zwana także chrząstką zalicza się do tkanek podporowych. Z chrząstki zbudowany jest szkielet zarodka. W trakcie rozwoju płodowego i po urodzeniu zmienia się on w tkankę kostną. W organizmie dojrzałym chrząstka pozostaje w niewielu miejscach: na powierzchniach stawowych, w zakończeniach żeber, uchu, nosie i w drogach oddechowych (utrzymując kształt tych narządów przyczynia się do ich dobrego funkcjonowania). Chrząstka składa się z komórek leżących zwykle po dwie w jamkach istoty międzykomórkowej zbudowanej z włókien i istoty podstawowej o konsystencji gumy. Wyróżniamy trzy rodzaje:
· Chrząstkę szklistą chrząstka ta występuje najczęściej. W chrząstce tej włókna kolagenowe zbudowane z kolagenu typu II i ułożone są bardzo regularnie.
· Chrząstkę sprężystą chrząstka ta zawiera głównie włókna sprężyste i bardzo mało włókien kolagenowych typu II.
· Chrząstkę włóknistą zawiera bardzo dużo włókien kolagenowych zbudowanych z kolagenu typu I, ułożonych w równoległe pęczki.
Ø Kostna składa się z komórek kostnych i twardej, zbitej istoty międzykomórkowej zbudowanej części organicznej tzw. osteoidu i części nieorganicznej (soli wapnia i fosforu). Należy do tkanek podporowych, tworzy szkielet organizmu, ochraniający narządy wewnętrzne oraz rolę dźwigni, do których przyczepiają się mięśnie, co pozwala na ruch ciała. Jest rezerwuarem wapnia. Komórki tkanki kostnej: Osteoblasty czyli komórki kościotwórcze wytwarzają składniki organiczne kości i leżą na powierzchni nowo powstałej kości; osteocyty leżą wewnątrz istoty międzykomórkowej w jamkach i łączą się wypustkami (leżącymi w kanalikach) ze sobą, układ ten pozwala na wymianę substancji odżywczych między osteocytami; osteoklasty czyli komórki kościogubne są rodzajem mikrofagów niszczących kości. Istota międzykomórkowa kości składa się z osteoidu i substancji nieorganicznej. Osteoidu składa się z włókien kolagenowych zbudowanych z kolagenu typu I oraz organicznej istoty bezpostaciowej zbudowanej z proteoglikanów i białek niekolagenowych. Substancja nieorganiczna zbudowana jest z kryształów hydroksypatytu. Wyróżniamy dwa rodzaje:
· Kostna grubowłóknista czyli splotowata jest to pierwszy rodzaj tkanki kostnej pojawiający się w rozwoju. Ma dużo osteoidu i osteocytów w porównaniu z substancją nieorganiczną. Włókna kolagenowe leżą w grubych nieregularnych pęczkach. U człowieka dorosłego tkanka ta występuje w bardzo niewielu miejscach.
· Kostna drobnowłóknista czyli blaszkowata jest dojrzałą postacią tkanki kostnej i wchodzi w skład kości. Zbudowana jest z blaszek kostnych, zbudowanych z nielicznych włókien kolagenowych, substancji organicznej i nieorganicznej. Wyróżniamy dwa rodzaje kości: kość gąbczastą i kość zbitą. Kość gąbczasta zbudowana jest z blaszek tworzących beleczki ułożone w zależności od sił działających na kość. Między beleczkami jest szpik kostny. Kość ta tworzy nasady i przynasady kości i wypełnia wnętrze kości płaskich. Kość zbita tworzy trzony kości długich i część zewnętrzną kości płaskich. Jednostką strukturalną kości jest system Haversa czyli osteon. Jest to układ blaszek kostnych tworzących rurki leżące jedna w drugiej. Są to tzw. blaszki systemowe. W środku osteonu znajduje się kanał Haversa zawierający naczynia krwionośne i nerw. Naczynia krwionośne różnych osteonów łączą się za pomocą bocznych odgałęzień biegnących w kanałach Volkmanna. W blaszkach kostnych leżą jamki kostne z osteocytami łączących się ze sobą za pomocą wypustek leżących w kanalikach kostnych. Między poszczególnymi osteonami leżą blaszki kostne międzysystemowe. Od zewnątrz kość zbita jest pokryta blaszkami okalającymi zewnętrznymi a od strony jamy szpikowej leżącej w środku kości blaszkami okalającymi wewnętrznymi. Zewnętrzna powierzchnia pokryta jest okostną zbudowaną z tkanki łącznej właściwej w powierzchnia wewnętrzna od strony jamy szpikowej śródkostną.
Powłoka zewnętrzna ciała
Powłoka zewnętrzna ciała składa się z skóry i tkanki podskórnej.
Ø Rola powłoki zewnętrznej:
· Chroni ustrój przed szkodliwymi wpływami zewnętrznymi (mechanicznymi, chemicznymi i biologicznymi). Dzięki warstwie zrogowaciałej naskórek jest odporny na uderzenia, ucisk itd. Dzięki obecności melaniny naskórek pochłania promieniowanie UV zapobiegając uszkodzeniom DNA (mutacjom) w komórkach leżących głębiej. Naskórek stanowi barierę dla większości związków chemicznych, wirusów, bakterii czyli zapewnia odporność miejscową. W obronie tej biorą udział też komórki żerne, plazmocyty i komórki tuczne skóry właściwej. Naskórek też pełni inne funkcje immunologiczne: keratynocyty i komórki Langerhansa mogą prezentować antygeny limfocytom T pomocniczym i produkować cytokiny włączające inne komórki do odpowiedzi immunologicznej
· Chroni ustrój przed utratą wody (uszkodzenie naskórka np. przez oparzenie powoduje utratę wody przez parowanie, odwodnienie organizmu i nawet śmierci) i elektrolitów
· Bierze udział w regulacji temperatury ciała przez rozszerzenie (oddaje więcej ciepła) lub obkurczanie (oddaje mniej ciepła) łożyska naczyniowego i wydzielanie potu (parując oddaje ciepło do środowiska zewnętrznego i chroni przed przegrzaniem)
· Jest narządem zmysłowym, którego rola polega na odbieraniu bodźców środowiska zewnętrznego za pośrednictwem licznych zakończeń nerwowych (dotyk, ciepło, zimno, ucisk, ból)
· Bierze udział w wydzielaniu ochronnie działających lipidów, mleka, łoju, potu itp.
· Bierze udział w wydalaniu wraz z potem wody i niektórych metabolitów np. mocznika
· Jest miejscem syntezy witaminy D3 (cholekalcyferol), która powstaje pod wpływem naświetlania promieniami ultrafioletowymi
· Nadaje ciału barwę (melanina, warstwa rogowa i gra naczyniowa) i kształt
Skóra
Ø Jest najbardziej zewnętrzną częścią powłoki ciała, która w otworach naturalnych przechodzi w błonę śluzową.
Ø Powierzchnia skóry wynosi około 15-20 tysięcy cm2. W niektórych miejscach skóra jest pofałdowana np. na małżowinie ucha, napletku, wargach sromowych dużych i nozdrzach zewnętrznych.
Ø Grubość skóry waha się od 300 µm do 4mm. Najgrubsza skóra występuje na podeszwach stóp i na dłoni (3mm), na grzbiecie i karku (4mm). Grubość jest zależna od wieku człowieka, płci i od wykonywanego zawodu.
Ø Skóra składa się z naskórka i skóry właściwej, pod którą spoczywa tkanka podskórna. pH skóry wynosi 5,2-5,5.
Ø Naskórek jest powierzchniową warstwą nabłonkową pozostającą w kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym. Wrastanie tej warstwy w głąb daje początek gruczołom potowym, mieszkom włosowym i innym przydatkom skóry. Naskórek ma różną grubość zależnie od miejsca występowania, przy czym na jego powierzchni występuje warstwa keratyny, gruba w skórze grubej i cienka w skórze cienkiej.
Ø Skóra właściwa leży pod naskórkiem i stanowi warstwę o charakterze podporowym, zawiera przydatki skóry i naczynia krwionośne. Skóra właściwa jest zbudowana z dwóch części: bardziej powierzchownej warstwy brodawkowatej o luźniejszym utkaniu i leżącej głębiej bardziej zbitej warstwie siateczkowatej, tworzącej główną część skóry właściwej.
Ø Tkanka podskórna leży najgłębiej. Jej grubość i skład wykazuje znaczną zmienność, zazwyczaj jednak gdy jest gruba buduje ją głównie tkanka tłuszczowa, poprzedzielana przegrodami włóknistymi a gdy jest cienka może składać się tylko tkanki łącznej właściwej luźnej. Grubość tkanki podskórnej zależy od okolicy ciała, stopnia odżywienia, płci i charakteru wykonywanej pracy.
Ø W tkance podskórnej mieści się podskórna sieć tętnic i żył (splot podskórny), od której odchodzą w górę naczynia tworzące kolejną sieć na granicy między tkanką podskórną a skórą właściwą (splot skórny). Odchodzące od niego drobniejsze naczynia przechodzą przez skórę właściwą i rozgałęziając się po drodze do przydatków skóry, tworzą leżący powierzchownie splot podbrodawkowy. Od tego splotu odchodzą ku górze pętle naczyń włosowatych, wchodzące do brodawek skóry i osiągające granicę skórno-naskórkową. Naczynia krwionośne nie wnikają do naskórka.
Ø Powierzchnia naskórka nie jest gładka, posiada wklęśnięcia i wyniosłości.
Wklęśnięcia naskórka występują w kilku postaciach:
· Rowki międzybrodawkowe
· Marszczki dzielące powierzchnię naskórka na wieloboczne pola
· Fałdy mięśniowe wytwarzające się na skutek skurczu m mięśni, ułożone równolegle do ich kierunku
· Fałdy stawowe
Wyniosłości naskórka to:
· Grzebienie (listewki) brodawkowate są to wyniosłości naskórka otoczone przez rowki międzybrodawkowate
· Pola naskórka są ograniczone zmarszczkami
· Szwy występują w nielicznych miejscach naskórka, głównie w kroczu.
Ø Według wyniosłości naskórka skórę możemy podzielić na: półkową (większa część skóry należy do tego typu) i brodawkowatą (ten typ występuje głównie na dłoniach i podeszwach). Układ grzebieni i rowków brodawkowatych na opuszkach palców jest charakterystyczny dla danego człowieka i utrzymuje się przez całe życie. Cecha ta jest wykorzystywana do celów daktyloskopii w kryminologii.
Ø Oprócz wymienionych wklęśnięć naskórka na powierzchni skóry znajdują się zagłębienia zwane porami skórnymi, które są miejscem ujścia gruczołów skórnych potowych i łojowych.
Ø Barwa skóry u osób rasy białej ulega znacznym wahaniom w zależności od płci, wieku, okolicy ciała i własności osobniczych. Barwa skóry stanowi wypadkową wielu czynników: ilości barwnika (melaniny), żółtawego zabarwienia kolagenu, stopnia ukrwienia skóry w danej chwili oraz obecność zmian chorobowych lub przypadkowych barwników, które dostały się do skóry.
Ø Barwa skóry zależy przede wszystkim od liczby ziaren melaniny w keratynocytach. W naskórku rasy białej melanina znajduje się tylko w keratynocytach przylegających do melanocytów. W miarę przesuwania się ku górze keratynocytów ziarna melaniny zanikają wskutek rozkładu enzymatycznego. Skóra jest jaśniejsza u osób w młodym wieku, ciemniejsza u osób dorosłych, a najciemniejsza u osób starych. U kobiet jest skóra zwykle jaśniejsza niż u mężczyzn. Skóra jest ciemniejsza w obrębie odkrytych a jaśniejsza w obrębie zakrytych części ciała. Intensywniej zabarwione są okolice pach, pachwin, brodawek sutkowych, prącia, moszny, warg sromowych większych i odbytu.
Ø W naskórku rasy czarnej ziarna melaniny występują we wszystkich keratynocytach, nie ma też enzymów rozkładających melaninę. W ich naskórku jest więcej melanocytów a melanocyty produkują więcej melaniny.
Ø Po naświetleniu promieniami UV następuje zwiększone wydalanie ziaren melaniny do keratynocytów co szybko zwiększa intensywność zabarwienia skóry. Dłuższe naświetlanie zwiększa syntezę melaniny w melanocytach i jej wydzielanie do keratynocytów.
Ø Krew może w znacznym stopniu wpływać na zabarwienie skóry. Krew w naczyniach włosowatych prześwieca na czerwono na skutek ich płytkiego podnaskórkowego położenia. Krew naczyń żylnych prześwieca na niebiesko nadając skórze siny odcień.
Charakterystyczne cechy skóry z różnych okolic ciała
Ø Skóra o budowie niespecyficznej pokrywająca większość naszego ciała:
· Cienki naskórek, wytwarzający tylko nieznaczną ilość luźno upakowanej keratyny
· Skąpo rozwinięta sieć listewek naskórkowych głębokich
· Niewielka ilość mieszków włosowych wytwarzających cienki włosy (u mężczyzn występują większe mieszki i grubsze włosy)
· Zmieniają liczbę gruczołów potowych
Ø Skóra podeszwy:
· Gruby naskórek pokryty grubą warstwą keratyny
· Dobrze rozwinięta sieć listewek naskórkowych głębokich zapobiegających oddzielaniu się naskórka w następstwie urazów
· Nie zawiera mieszków włosowych
· Zawiera liczne gruczoły potowe
Ø Skóra pokrywy czaszki:
· Ciasno ułożone mieszki włosowe wraz z gruczołami łojowymi przywłośnymi (mieszki włosów prostych układają się pionowo a mieszki włosów kręconych skośnie)
Ø Skóra opuszki palca
· Gruby naskórek z gruba ochraniającą keratyną
· Dobrze rozwinięta sieć listewek naskórkowych głębokich
· Liczne ciałka Meissnera w brodawkach skóry właściwej (czucie dotyku)
· Ciałka Paciniego w skórze właściwej i tkance podskórnej (czucie ucisku i wibracji)
· Specjalne bocznice tętniczo-żylne (ciała kłębkowe)
· Liczne gruczoły potowe
Ø Skóra dołu pachowego
· Dużo gruczołów apokrynowych o dużej aktywności
· Liczne mieszki włosowe o skośnym przebiegu
· Cienki naskórek
everrgreen_