POWSTANIE WARSZAWSKIE
1. Krajowa Rada Narodowa:
Utworzona przez komunistów, miała przejąć władze po wkroczeniu Armii Czerwonej na terytorium Polski. Przewodniczącym został Bolesław Bierut. Gwardię Ludową przemianowano na Armię Ludową, komendantem został gen. Michał Żymierski „Rola”.
2. Monte Cassino:
Drugi Korpus PSZ pod dowództwem gen. Andersa wziął udział w walkach z Niemcami o Monte Cassino, bronione przez nich przez ponad pół roku. Po ciężkich, tygodniowych walkach 18 maja 1944 Polacy opanowali klasztor na Monte Cassino otwierając aliantom drogę na Rzym.
3. Plan „Burza”:
Realizacja planu nastąpiła najpierw na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Sformowano 27. Wołyńską Dywizję Piechoty AK mjr. Jana Kiwerskiego. Armia Czerwona opanowała Wołyń, oficerów aresztowano, a żołnierzy rozbrojono i wcielono do armii Berlinga.
W lipcu 1944 operacja „Ostra Brama” dowództwo ppłk Aleksander Krzyżanowski, Polacy zdobyli Wilno, wówczas zaproszono ich na rozmowy, podstępnie zostali aresztowani, a żołnierzy AK rozbrojono.
Akcja „Burza” na Kresach Wschodnich zakończyła się polityczną klęska Polaków. Oddziały radzieckie aresztowały żołnierzy AK.
4. Polska lubelska:
21 lipca 1944 został utworzony Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego w Moskwie, ogłosił się jedynym legalnym organem władzy wykonawczej państwa polskiego, na czele stanął Edward Osóbka-Morawski. Całkowitą władzę sprawowali komuniści. Za obowiązująca uznano konstytucję marcową z 1921. KRN – władza ustawodawcza. PKWN zaakceptował linię Curzona jako wschodnią granicę Polski. Armię Polska utworzoną w ZSRR przekształcono w Ludowe Wojsko Polskie, ogłoszono przymusowy pobór. PKWN przeniósł swoją siedzibę z Chełma Lubelskiego do Lublina – dlatego nowe państwo nazywano Polską lubelską. Rzeczywista władza należała do Iwana Sierowa, współpracowali z nim Stanisław Radkiewicz, Franciszek Jóźwiak (stojący na czele Milicji Obywatelskiej).
5. Geneza powstania warszawskiego:
- niepodległość Polski była zagrożona,
- sądzono, że Stalin nie mogąc zlikwidować powstańców, będzie zmuszony uznać rząd emigracyjny,
- do powstania nawoływała polskojęzyczna rozgłośnia radiowa nadająca z Moskwy,
- nie chciano aby to Rosja wyzwalała Warszawę (mogłaby sobie rościć prawa do tej ziemi),
- wśród Niemców panowała dezorganizacja,
- alianci obiecali dostawę broni,
- żądania Niemców dotyczące stawienia się 100tys. osób do pracy przy fortyfikacjach nad Wisłą.
Plan powstania opracowywano w pośpiechu, stąd liczne błędy. Zbyt wczesne rozpoczęcie walk groziło stłumieniem powstania przez Niemcy, zbyt późne wejściem Sowietów do miasta przed jego okupowaniem przez AK. Przeciwny powstaniu był gen. Kazimierz Sosnkowski, Naczelny Wódz PSZ. Pod naciskiem gen. Leopolda Okulickiego, gen. Komorowski wydał rozkaz rozpoczęcia powstania 1 sierpnia o godzinie 17.00 (godzina „W”). Dowódcą powstania został Antoni Chruściel „Monter”.
6. Wybuch powstania warszawskiego:
Nie zaskoczył Niemców. Przez pierwsze 4 dni inicjatywa należała do Polaków, którzy opanowali część Śródmieścia z Powiślem, Wolę, Stare Miasto, Mokotów, część Ochoty, Żoliborz. W owych miejscach wywieszano polskie flagi, budowano barykady, do oddziałów zgłaszali się ochotnicy. Niemcy szybko otoczyli stolicę, odgradzając powstańców od pomocy z zewnątrz, gdy dowództwo objął gen. Erich won dem Bach Zalewski przeszli do kontrataku. Po tygodniu wyparli Polaków z Woli na Stare Miasto, cywilów wykorzystywali jako żywe tarcze, palili szpitale, rozstrzeliwali jeńców. Wprowadzili bataliony saperów szturmowych, lotnictwo, miotacze ognia, piechotę i broń pancerną. Po dwóch tygodniach opanowali Stare Miasto. Po zdobyciu Starówki 2 września 1944 zaatakowali Powiśle, Czerniaków, Żoliborz.
7. Mocarstwa wobec powstania:
Po wybuchu powstania Stalin wstrzymał marsz swoich sił – czekał, aż Niemcy wymordują powstańców. 14 września wojska radzieckie opanowały Pragę.
W Moskwie Mikołajczyk nie wyraził zgody na żądania Stalina dotyczące przyjęcia za granicę linii Curzona oraz uznania nowych komunistycznych władz.
Wielka Brytania organizowała zrzuty lotnicze broni i amunicji, jednak nocne loty wiązały się z dużymi stratami. Stalin nie zezwolił na lądowanie samolotów po zrzutach na terenach opanowanych przez Armię Czerwoną.
USA i Wielka Brytania publicznie ogłosiły decyzję uznającą powstańców za żołnierzy alianckich zmuszając tym samym Niemców do stosowania konwencji genewskich wobec uczestników powstania.
8. Upadek powstania:
Kiedy pomoc nie nadchodziła, a powstańcy tracili kolejne dzielnice, brakowało amunicji, żywności i leków, a nawet wody i prądu 2 października 1944 został zawarty układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Powstańcy zostali potraktowani jak jeńcy wojenni, ale ludność cywilna Warszawy została wysiedlona, wysłana do obozów, a miasto na razowa Hitlera miano zrównać z ziemią. Komorowski oddał się do niewoli. Komendantem Głównym AK został gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”.
kandr