BAKTERIE -organizmy prokariotyczne (bezjądrowe), ewolucyjnie starsze od eukariontów. Są mniejsze (od 0,5 do 10uM) i prostsze w budowie. Mają postać grudki cytoplazmy otoczonej błoną komórkową i ścianą zbudowaną z mureny.
BAKTERIA CUDZOŻYWNA
*genofor (nukleoid)-materiał genetyczny, obszar cytoplazmy zawierający pozwijaną, kolistą nić DNA, czyli genofor
*mezonom- bierze udział w podziale komórkowym
*błona komórkowa- izoluje żywy protoplast od martwego
*rzęska
*plazmidy -koliste formy DNA, przekazują odporność na antybiotyk
*cytoplazma(wnętrze kom)
*rybosomy- synteza białek
BAKTERIA SAMOŻYWNA (SINICA)
*tylakoidy z barwnikiem -spłaszczone pęcherzyki
*wewnętrzne przetrwalniki- otaczają nukleoid, zwane endosporami. W wyniku niekorzystnych warunków, gdy komórka ulega zniszczeniu, przetrwalniki i zawarty w nich materiał genetyczny trwają nieraz przez wiele lat w stanie życia utajonego (anabiozy). Z chwilą poprawy warunków potrafią odtworzyć całą właściwą komórkę.
KSZTAŁTY BAKTERII:
1. formy kuliste
*ziarniaki
*dwoinki (rzeżączka, zapalenie płuc)
*paciorkowiec
*gronkowiec
*pakietowiec
2. formy wydłużone
*pałeczka (dżuma, zatrucie pokarmowe)
*maczugowiec
*laseczka z przetrwalnikami (tężec)
3. formy skręcone spiralne
*przecinkowiec (cholera)
*śrubowiec
*krętek (kiła)
4. formy rozgałęzione
*promieniowiec
*prątek (grużlica)
EUBAKTERIE- najpospolitsza i najliczniejsza grupa bakterii. Zalicza się do nich ziarniaki, dwoinki, pałeczki, laseczki, krętki, przecinkowce i śrubowce.
W większości są heterotroficzne, choć występują też fotoautotrofy wykorzystujące bakteriochlorofil. Eubakteriami są żyjące w jelitach człowieka i zazwyczaj nieszkodliwe pałeczki okrężnicy. Inne- np. symbiotyczne bakterie brodawkowe -żyją w korzeniach roślin motylkowych
Bardzo pożyteczne są bakterie mlekowe (jogurty, kefiry). Do eubakterii należą też glebowe saprofity żywiące się żywą materią oraz pasożyty org. Roślin i zwierząt.
SINICE -odrębna gruba eubakterii. Są samożywne (fotosynteza z udziałem chlorofilu), niektóre potrafią wiązać wolny azot z powietrza (N2). Żyją w wodach słodkich i słonych, a ich masowe pojawienia się wiosną i latem powodują tzw. Zakwity wody.
ODŻYWIANIE BAKTERII
a. cudzożywne- żywią się martwymi szczątkami organicznymi (saprofity) lub atakują żywe organizmy )pasożyty).
b. Samożywne-- fotosynteza-> wytwarzają związki organiczne z CO2 i H2O, wykorzystując energię słoneczną i barwniki zawarte w tylakoidach.
ODDYCHANIE BAKTERII
a. tlenowe
b. beztlenowe (np. fermentacja)
c. niektóre maja zdolność do wiązania azotu atmosferycznego
ROZMNAŻANIE BAKTERII
Sposobem rozmnażania jest podział komórki (nie jest to mitoza). U prokariotów nić
DNA ulega replikacji, następnie obie nici odsuwają się od siebie i dochodzi do podziału cytoplazmy mniej więcej na połowę. Taki proces nazywamy amitozą lub podziałem bezpośrednim. Może ona zachodzić w dobrych warunkach nawet co 15minut.
POZYTYWNA ROLA BAKTERII
-powodują rozkład i gnicie materii organicznej martwej
-włączają w obieg materii niektóre pierwiastki
-mineralizują i spulchniają glebę, fermentują
-oczyszczają wodę i ścieki
-są doskonałym obiektem badań, szczególnie w genetyce
-są wykorzystywane w przemyśle mleczarskim, włókienniczym
-wykorzystywane do produkcji szczepionek , surowic, antybiotyków, witamin (C,B12)
-u człowieka są źródłem Wit B i K
N EGATYWNA ROLA BAKTERII:
-wywołują choroby człowieka (kiła, gruźlica, salmonellozy), zwierząt (nosacizna, gruźlica, różyca), roślin (bakterioza kapusty, rak bakteryjny pomidorów)
-powodują gnicie produktów spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
-powodują niszczenie materiałów przemysłowych (drewna, włókna, papieru)
-uwalniają azot do atmosfery (bakterie denifdikacyjne)
PROTISTY- najprostsze organizmy eukariotyczne, jedno lub wielokomórkowe, lecz nie tworzą typowych tkanek (jak rośliny i zwierzęta).
*jednokomórkowce (np. euglena)
*komórczak (komórka, która ma wiele jąder, np. gałęzatka)
*formy kolonijne (np. toczek)
*jednokomórkowe kolonijne (np. skrętnica)
*wielokomórkowe –plecha (nie ma korzeni, liści, łodygi)
Protesty żyją głównie w wodach (wszelkiego typu: słonych, słodkich), a także w środowiskach wilgotnych, na przykład glebie. Formy pasożytnicze żyja natomiast w tkankach i płynach ustrojowych roślin lub zwierząt.
Protesty jednokomórkowe mogą być nieruchliwe.
Sposoby poruszania się protistów:
*rzęski (orzeski)- ruch synchronizowany (pantofelek)
*wici (wiciowce -euglena zielona)
*nibynóżki (ameba -pełzaki)
*błonka falująca (świdrowiec)
ODDZYWIANIE PROTISTÓW:
-samożywne (zielenice) –przeprowadzają fotosyntezę za pomocą chloroplastów -plastydów zawierających między innymi chlorofil, mogących przybierać bardzo zróżnicowane kształty
-cudzożywne (pasożyty, pantofelek, świdrowiec) –pobierają gotowe substancje organiczne z zewnątrz w postaci pojedynczych cząstek bądź całych organizmów (bakterie, inne protesty) i muszą je potem wstawić wewnątrz komórki w specjalnych wodniczkach pokarmowych
-miksotrofy (klejnotka) –potrafią się odżywiać oby dwoma wyżej wymienionymi sposobami. W zależności od tego czy jest światło.
ODDYCHANIE- tlenowe i beztlenowe
ROZMNAŻANIE
-płciowe i bezpłciowe (te dwa sposoby występują naprzemiennie).
Jednokomórkowce mogą się dzielić lub pączkować, dając w sposób bezpłciowy następne pokolenia osobników identycznych genetycznie. Niekiedy dochodzi u nich do rozmnażania płciowego. W wypadku jednokomórkowców haploidalnych (1n), łaczą się ze sobą ‘normalne” osobniki (gamia), tworząc krótkotrwałą zygotę, która szybko przechodzi mejozę-jest to mejoza postgamiczna
Jednokomórkowce diploidalne (2n) muszą najpierw przejść mejozę (stąd określenie –pregamiczna) i wytworzyć komórki gametyczne, które następnie się łączą (gamia), tworząc osobnika diploidalnego.
Diploidalne protesty mogą się rozmnażać bezpłciowo przez fragmentacje plechy lub też wytwarzając w procesie mejozy specjalne haploidalne zarodniki (spory).
Bezpłciowe pokolenie protestów zostało nazwane sporofitem. Z zarodników wyrasta wielokomórkowe haploidalne pokolenie płciowe. W strukturach zwanych gametangiami wytwarza komórki służące do rozrodu płciowego - gamety. Toteż pokolenie nazywa się gametofitem. Po zapłodnieniu (gamii) z zygoty wyrasta diploidalny sporofit, który z kolei wytwarza zarodniki, a z tych wyrasta haploidalny gametofit itd. Takie następowanie po sobie pokolenia płciowego nazywa się przemianą pokoleń. Występuje ono także w świecie roślin.
W wielokomórkowych występuje przemiana pokoleń- sporofit )bezpłciowe) -> gametofit (płciowe) oraz faza jądrowa (zmiana pokolenia z 1n na 2n)
KRASNOROSTY (Rhodyta)-organizmy głównie morskie, od jedno do wielokomórkowych, w większości samożywne, mają chlorofil i inne barwniki, które nadają im charakterystyczną czerwoną barwę (barwnik fikoerytryna). Nie mają żadnych stadiów rozwojowych opatrzonych wiciami (nie mają nawet ich nawet plemniki!).
*widlik (furcellaria) – jest 5tys gat krasnorostów
-wytwarza się z nich substancje żelujące (agar). Niektóre są jadalne i dlatego zakłada się całe podwodne plantacje (Japonia).
ZIELENICE (Chlorophyta)-liczna (ok. 10tys) i bardzo ważna grupa protestów. Wywodzą się z nich wszystkie rośliny lądowe, czasami zalicza się je do królestwa roślin. Są bardzo zróżnicowane -od ruchliwych jednokomórkowych przez formy kolonijne, aż po złożone i osiadłe. Są tez ogr. Komórczakowe. Występują w wodach słodkich i słonych, a nawet na powierzchni gleby i na korze drzew
*pierwotek –tworzy zielony nalot na korze po zaciemnionej stronie pnia
Jednokomórkowe zielenice planktoniczne, tworzące tak zwany fitoplankton, są podstawowym pożywieniem planktonu zwierzęcego zooplanktonu. Ten stanowi pożywienie ryb planktonożernych itd.
Zielenice są zjadalne przez ludzi (Daleki Wschód)
*watka –składnik sałatek.
-prowadzą do zakwitu wód, wraz z sinicami
BRUNATNICE (Phaeophyta)-żyją wyłącznie w wodach słonych. Są to największe samożywne protisty. Plechy są zawsze wielokomórkowe, z zewnątrz przypominają rośliny, bo bywają zróżnicowane na część łodygokształtną, liściokształtną i korzeniokształtną (plecha)
Ich wew. Budowa jest złożona- tworzą pseudotkanki przypominające tkanki roślinne. Są samożywne, mają barwnik brązowy – nukoksantyna
*morszczyn (Bałtyk)
*listownice- rosnące w morzach pełnosłonych półkuli północnej
-pasza dla zwierząt. Listownica cukrowa wykorzystywana jest też w celach kulinarnych na dalekim wschodzie. Galaretowate składniki ścian komórkowych brunatnic są wyzyskiwane w przemyśle tekstylnym, kosmetycznym (dodatek do pomadek, kremów, i do tzw. Maseczek z alg), papierniczych.
EUGLENINY - grupa do której należą wyłącznie protesty jednokomórkowe, ruchliwe, poruszające się za pomocą dwóch wici wyrastających z charakterystycznego zagłębienia. Większość euglenie to miksotrofy, które mogą pozbywać się swoich plastydów i przechodzić na heterotroficzny sposób odżywiania się. Posiadają tzw. Plamkę oczną, czyli fotoreceptor, który odbiera natężenie światła
*klejnotka - euglena zielona
ORZĘSKI- najbardziej wyspecjalizowana grupa jednokomórkowych protestów. W większości sprawne drapieżniki lub filtratory o bardzo dużych rozmiarach jak na jednokomórkowce (do 3mm dł) i o skomplikowanej budowie wew. Ich cały obszar służy do pobierania pożywienia(cytosom), pokryte są rzęskami. Rzęski mogą służyć do poruszania się, a u form osiadłych do napędzania pokarmu.
*pantofelek – posiada wodniczki tętniące, które usuwają nadmiar wody, żyje w wodzie morskiej
*trąbik
*wirczyk
Pantofelek dzieli się poprzecznie, a Euglena podłużnie.
Pantofelek ma dwa jądra (większe i mniejsze) tzw. Aparat jądrowy
AMEBY- sztuczna grupa systematyczna, obejmująca protesty jednokomórkowe o zmiennych kształtach, poruszające się ruchem pełznącym.
Nie mają regularnego kształtu. Oddychają beztlenowo, żyją w wodach słonych. Poruszają się za pomocą nibynóżek
*pełzak okrężnicy- jelito grube człowieka
*pełzak czerwonki -wywołuje chorobę czerwonkę amebową
Bazyl131