07_Inne zjawiska rytmiczno-metryczne 16str.pdf

Inne zjawiska rytmiczno-metryczne

18. S y n k o p a

Synkopa (gr. synkope = obcięcie) jest to zjawisko polegające na prze

dłużeniu wartości rytmicznej, znajdującej się na słabej części taktu, o wartość

znajdującą się już w następnej części taktu lub grupy taktowej (przykł. 114a).

W taktach dwuczęściowych, posiadających w oznaczeniu taktowym górną

cyfrę 2, synkopa może powstać wtedy, jeżeli nastąpi przedłużenie wartości

rytmicznej drugiej części taktu o pierwszą część następnego taktu (przykł.

114b).

114 a)

—

W takcie czteroczęściowym powstanie synkopa, jeżeli przedłużymy wartość

rytmiczną:

1. znajdującą się na drugiej części taktu (słabej) o następną, trzecią część

taktu (mocną)

2. znajdującą się na czwartej części taktu (słabej) o następną, pierwszą

część taktu (mocną), np.:

pisownia uproszczona

W taktach trzyczęściowych synkopa powstaje wtedy, gdy:

1. przedłużona zostaje wartość rytmiczna znajdująca się na słabej części

taktu o wartość następnej, również słabej części taktu:

pisownia uproszczona

INNE ZJAWISKA RYTMICZNO-METRYCZNE

2. przedłużona zoslaje wartość rytmiczna znajdująca się

na słabej części

taktu o następną, mocną część taktu, np.:

pisownia uproszczona

Poznane reguły dotyczące synkop w rytmie głównoczęściowym odnoszą

się również do mniejszych grup rytmicznych. Jeśli więc przedłużymy wartość

rytmiczną znajdującą się na słabej części grupy o wartość następnej, mocnej

części grupy, to otrzymamy również synkopę, np.:

115

pisownia uproszczona

Synkopa jest zjawiskiem wywołującym zaburzenia w normalnym ruchu

rytmicznym. „Normalność" ruchu rytmicznego odczuwamy szczególnie przez

regularne występowanie akcentów metrycznych. Dźwięk znajdujący się na

SYNKOPA

słabej części taktu, przedłużony o jego następną część, jest w swym otoczeniu

najdłuższy, co powoduje jakąś naturalną konieczność zaakcentowania go 1 .

Tak więc pojawienie się synkopy wywołuje w niektórych wypadkach (przykł.

114—115) przesunięcie punktu oparcia rytmicznego, którym normalnie byłby

akcent metryczny spoczywający na następnej części taktu (objętej teraz prze

dłużoną nutą). Należy zaznaczyć, że w większości wypadków akcent metryczny

poprzedzający przedłużoną nutę zostaje zachowany. Ilustrują to dobitnie po

niższe dwa znane przykłady melodii ludowych. Zaśpiewajmy je, zwracając

uwagę na dźwięki, które akcentujemy przy śpiewie w sposób naturalny:

110 a)

A więc przez synkopę otrzymujemy dodatkowy akcent.

Zjawisko synkopy występuje w muzyce artystycznej dość często. W wielu

wypadkach, słuchając samej melodii (jak na przykład w menuecie z Sonaty

cis op. 27 nr 2 Beethovena, t. 9—17), moglibyśmy dojść do wniosku, że ze

względu na regularne występowanie synkop na tych samych częściach taktu

nastąpiło przesunięcie akcentów metrycznych (przykł. 120a); zapis tej melodii

mógłby przedstawiać się wówczas jak w przykładzie 120b.

120

-1 UJ J U J J UJ J JU J

*>« J J |J J |J J |J J |itd.

Jednak podkład harmoniczny wyraźnie wskazuje mocne części taktu i usuwa

wszelkie wątpliwości.

121

Akcent, który otrzymuje dźwięk na słabej części taklu, nazywamy akcentem ryt

micznym (w przeciwieństwie do akcentu metrycznego, który otrzymuje dźwięk znajdu

jący się na mocnej części taktu).

INNE

ZJAWISKA

RYTMICZNO-METRYCZNE

Podobne zjawisko obserwujemy w dwu niżej przytoczonych fragmentach:

J. Brahms: /// Symfonia F, cz. IV

W pisowni muzycznej synkopa może być wyrażona kilkoma sposobami:

1. synkopa utworzona przez połączenie dwu nut łukiem;

2. synkopa utworzona przez umieszczenie na słabej części taktu takiej

wartości rytmicznej, która zawiera następną część taktu—i wreszcie jej od

miana :

3. synkopa utworzona przez przedłużenie za pomocą kropki wartości cza

sowej dźwięku znajdującego się na słabej części taktu na jego następną część.

Pierwszy sposób zapisu synkopy może występować: a) między dwoma tak

tami lub między taktami prostymi taktu złożonego (przykł. 121, 123a); b) w ra

mach taktu między grupami metrycznie złożonymi z równych lub różnych

wartości rytmicznych (przykł. 123b); c) dla zachowania czytelności i prawidłowej

budowy taktu lub grupy (przykł. 123c).

Drugi sposób zapisu synkopy jest właściwie uproszczonym sposobem za

pisu pierwszego rodzaju, a występuje między trzema dźwiękami (tylko w ramach

jednego taktu prostego), czwórkami, szóstkami (wtedy mogą występować

dwie synkopy), ósemkami (mogą być trzy synkopy) i nawet dwunastkami

nut o jednakowej wartości rytmicznej:

SYNKOPA

Synkopa wyrażona za pomocą przedłużenia nuty przez kropkę powstaje

przez przedłużenie wartości nuty wypadającej na słabej części taktu lub grupy

o następną mocną (w taktach czwórkowych) lub słabą (w taktach trójkowych),

lecz zawsze o połowę od niej krótszą:

Jeszcze z początkiem XIX w. pisano kropkę zamiast łuku nawet za kreską

taktową, np.:

dawna pisownia:

obecna pisownia:

12(.

W przykładzie 127 mamy synkopę wyrażoną przez połączenie pierwszego

i drugiego sposobu zapisu synkop:

We wszystkich prawie przykładach tworzyliśmy synkopę z połączenia nut

równej wartości lub z nuty o większej wartości połączonej z nutą o mniejszej

wartości. Spotykamy jednak również synkopy powstające przez połączenie

mniejszej wartości nutowej z większą 1 , np.:

Dość często spotykamy w literaturze muzycznej zjawiska podobne do synkop, np.:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: