Krzysztof Wójcicki - Rozmowy z Mokwą.pdf - E-booki - natalinaz

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Krzysztof Wójcicki

ROZMOWY Z MOKWĄ

Prolog

- Dzień dobry, Panie Profesorze!

- Witam, witam. - Jego drobna delikatna dłoń, która przed chwilą trzymała pędzel, jest zimna.

- Pan Profesor, widzę, przy pracy?

- Maluję od rana. Dziś jest dobre światło. Chcę to wykorzystać.

Wstaje, dokładnie wyciera ręce poplamione farbą. Odchodzi od sztalug. W milczeniu ocenia

rezultat kilkugodzinnej pracy...

Tak lub podobnie rozpoczynały się moje spotkania z Mokwą. Zwykle siadaliśmy w pracowni i

rozmawialiśmy. Po jakimś czasie przechodziliśmy do salonu na filiżankę aromatycznej kawy,

przyrządzonej przez gościnne córki Profesora, aby tam, w otoczeniu dawnych i nowych Jego

płócien kontynuować temat.

I tak było od kilku lat, dokładnie od wiosny 1982 roku, kiedy poznałem Profesora. (Nestor

malarstwa polskiego przyjmuje ten zwyczajowo-grzecznościowy zwrot jako rzecz naturalną).

- Pan „zdobył” Mokwę? - zdziwiła się znajoma dziennikarka, której - podobnie jak i wielu

innym - nie udało się dotrzeć do Profesora.

Cóż, mój pierwszy kontakt z sędziwym artystą także nie wypadł pomyślnie. Było to w 1975

roku...

Byłem wówczas studentem teatrologii Uniwersytetu Gdańskiego. Natrafiłem na fascynujące

ślady polskiego teatru „Victoria”, działającego w Sopocie przed pierwszą wojną światową.

Niestety, zachowało się niewiele materiałów. Znalazłem tylko kilka artykułów w prasie...

Pragnąłem zapytać profesora Mokwę, jednego z nielicznych wówczas jeszcze żyjących

świadków tamtych wydarzeń, o afisze teatralne i reklamę polskich widowisk na terenie nale-

żącym administracyjnie do Wolnego Miasta Gdańska. Zdobyłem się na odwagę i zatelefono-

wałem...

-Halo! Mówi Mokwa... Teatr? Jaki teatr?... Przed pierwszą wojną ?... „Victoria”? To angiel-

ska królowa (śmiech).

Raczej „Victoriagarten”... Ale to był hotel, a w nim scena. Pamiętam dobrze.

Na to ja, że to był teatr! Na pewno! Z pełnym wyposażeniem, sznurownią, zapadnią i wi-

downią na 600 osób!

- Skoro pan wie lepiej, to po co pan dzwoni - usłyszałem zdenerwowany głos - ja panu mó-

wię, że to był hotel, i już!

- A afisze?

- Zdaje się, że pan jest bardziej uparty, niż ja cierpliwy...

Usłyszałem trzask odkładanej słuchawki...

Tak wyglądała moja pierwsza rozmowa z artystą, którego życie i twórczość, działalność

polityczna i społeczna, światopogląd, a także na wskroś oryginalna osobowość przez kilka lat

zajęły moją uwagę - z człowiekiem, z którym mimo znacznej różnicy wieku, związała mnie

nić niekłamanej przyjaźni.

Nasze drugie spotkanie miało zupełnie odmienny klimat.

Odbyło się w towarzystwie Janusza Tartyłły - scenografa i malarza, z którym przygotowy-

wałem wystawę obrazów Mokwy, towarzyszącą premierze nowej sztuki w gdyńskim Teatrze

Dramatycznym. Myślę, że jego obecność, a przede wszystkim umiejętność prowadzenia roz-

mowy i dar zjednywania ludzi sprawiły, że Profesor rozmawiał z nami długo i szczerze.

Był kwiecień 1982...

W salonie pięknej, obszernej willi „Adelaide” ( oczywiście z widokiem na morze), położo-

nej w górnym Sopocie - pełno było kwiatów. Na stole leżały liczne telegramy i listy z gratula-

cjami i życzeniami od rodziny, osób prywatnych i instytucji. Profesor Mokwa kończył 93 la-

ta...

Rozmowa z tematów zawodowych przeszła dość szybko na tematy polityczne.

-Dam wam na wystawę obrazy, o które prosicie i na jak długo chcecie. Ale proszę, po-

wiedzcie mi, panowie... dlaczego jesteście Polakami?

Poczuliśmy się jak na egzaminie.

Był kwiecień 1982...

Teraz, z perspektywy czasu oceniam, iż ten właśnie moment, to pytanie stało się przyczyną

mojej późniejszej fascynacji osobowością profesora Mokwy.

- Urodziliśmy się w Polsce...

- To nie jest odpowiedź! - podekscytowany uderzył otwartą dłonią w stół.

- Nasi rodzice...

- To także nie ma znaczenia! - przerwał szybko - No to ja wam powiem, skoro sami nie

wiecie...

I rozpoczął interesującą opowieść na temat walki o zachowanie polskości ziemi kaszubskiej,

własnego w tej walce udziału oraz patriotyzmu wczoraj i dziś.

Zacząłem notować.

Był kwiecień 1982 roku...

Tą datą sygnowane są pierwsze zapisy moich rozmów z Mokwą.

Po pewnym czasie spostrzegłem, że i On czekał na kolejne nasze spotkania, że Jemu także

te rozmowy były potrzebne.

Jego pamięć wydobywała z najgłębszych pokładów świadomości najdrobniejsze szczegóły

zdarzeń. Na przykład kiedyś opisał mi dokładnie, jak była ubrana matka, kiedy po raz pierw-

szy szedł z nią do kościoła w Wielu. Było to wspomnienie sięgające początków lat dziewięć-

dziesiątych ubiegłego stulecia!

Doprawdy, zadziwiający jest mechanizm pamięci.

I zadziwiający ten długi dialog ludzi, z których jeden pamiętał jeszcze śmierć Bismarcka, a

drugi nie pamięta nawet śmierci Stalina.

Przez kilka lat prowadziliśmy nasze cotygodniowe rozmowy. Ich efektem jest ta książka...

Pamiętam, że kiedyś zrobiliśmy dla radia sondę uliczną. Na pytanie: - „Kto to jest Mokwa?”

odpowiedziano: - „ Mokwa?... Zaraz, zaraz, czy to nie ten, który ma w Gdyni kawiarnię „Cy-

ganeria”?

Te skojarzenia z kawiarnią „Cyganeria”, przy ulicy 3 Maja, prowadzoną przez panią Wandę

Andrzejewską pojawiają się nie bez kozery. W latach sześćdziesiątych w oknach tej kawiarni

eksponowano obrazy Mokwy.

Niewielu już dzisiaj mieszkańców Gdyni kojarzy nazwisko Mokwy z Galerią Morską, przy

tej samej ulicy, gdzie do niedawna mieściło się kino „Atlantic”,

( dziś sklep o tej samej nazwie).

Galeria była pierwszym i jedynym w latach trzydziestych salonem stałej ekspozycji sztuki na

Wybrzeżu. I choć przestała funkcjonować we wrześniu 1939 roku, przed wojną miała wielkie

narodowe znaczenie.

Mokwa mówił o Galerii Morskiej drżącym głosem: „ Jestem już w tym wieku, kiedy czło-

wiek coraz częściej spogląda wstecz w poszukiwaniu ładu i sensu przebytej drogi. Galeria - to

już nie moja sprawa. Moje są obrazy. Jeśli mieszkańcom Gdyni, Trójmiasta, Wybrzeża, całe-

go kraju zależeć będzie na tym, jeśli ona będzie naprawdę potrzebna i jeśli społeczeństwo

będzie chciało mieć galerię

- to będzie ją miało. Głęboko w to wierzę”.

No cóż, nie ma Galerii Morskiej... Przez wiele lat nie było hasła „Mokwa” w polskich ency-

klopediach. Wydana w dwudziestoleciu międzywojennym „Ilustrowana Encyklopedia” Trza-

ski, Everta i Michalskiego podaje:

Marian Mokwa - współczesny polski marynista, mieszka w Sopocie pod Gdańskiem.

Lakoniczna to, lecz bardzo prawdziwa informacja. I zawiera najistotniejsze określenie: pol-

ski marynista.

Dodajmy, iż Mokwa mieszkał na stałe w Sopocie od 1917 roku...

Szkoda, że o naszym artyście pamiętają głównie autorzy zagranicznych słowników i ency-

klopedii...

A przecież przed wojną porównywano go z Matejką, Grottgerem, Gierymskim, Kossa-

kiem...

Później bywało różnie - wytykano mu tradycjonalizm, niechęć do nowinek artystycznych i

eksperymentów malarskich. W 1956 roku nie przyjęto jego obrazów na wystawę... Omijały go

zaproszenia na powojenne zjazdy malarzy marynistów, nie zapraszano go do udziału w kon-

kursach...

Wiadomo, że do historii malarstwa weszli najwięksi twórcy. Wśród nich ci, którzy znali

dobrze morze: Pieter Bruegel Starszy, Jan van Goyen, Claude Lorrain, Francesco Guardi,

William Turner.

Znawcą mórz i twórcą wielkiej liczby dzieł marynistycznych był Iwan Ajwazowski (1817-

1900), malarz rosyjski, żyjący w Teodozji na Krymie.

Marian Mokwa przez przeszło siedemdziesiąt lat malował wyłącznie morze. Ocenia się, iż

jest autorem około dziewięciu tysięcy obrazów. Jego barwne życie i twórczość wzbudzały

zainteresowanie wielu osób.

W latach siedemdziesiątych przez pewien czas przebywał u Mokwy angielski prozaik Bill

Glenton, który przyjechał, aby zebrać materiały do projektowanej książki biograficznej. Ale

Mokwa zgodził się tylko na artykuł w prasie.

Odwiedzało go także wielu dziennikarzy z zachodnich pism kulturalnych. Tylko niektórym

z nich udzielał wywiadów. Swą niechęć do dziennikarzy i krytyków wyjaśnił mi następująco:

„Po wielkiej wystawie moich obrazów w warszawskiej „Zachęcie” w 1924 roku, przyjechał

do mnie, do Sopotu pan X, z gazety Y.

- Napisałem o panu artykuł, bo pańskie prace wprost porwały moją wyobraźnię - mówi.

- Czy artykuł ukazał się już drukiem? - spytałem.

- No, jeszcze nie. Sam pan rozumie, to nie takie proste. - Widzę, że zaczyna kręcić. - Ale

chętnie go panu przeczytam.

- Przeczytał. Artykuł rzeczywiście - miód. Chciał za ten tekst 500 złotych. Dałem mu 1000...

Z prośbą, aby go nie drukował.

Po jakimś czasie biorę do ręki gazetę Y, i co widzę?

Dokładnie ten sam tekst, który już znałem, podpisany nazwiskiem pana X, ale o kimś zupeł-

nie innym: o innych obrazach i o innej wystawie”.

Siedzimy w pracowni Mistrza. Wiele tu staroci z różnych zakątków świata. Sporo regional-

nych dewocjonaliów i wschodnich figurek z porcelany, miedzi, złota.

Pod oknem, za którym rozciąga się rozległy ogród, biegnący aż po ciemnozieloną ścianę

lasu, stoją rozstawione sztalugi. Tuż obok pomocniczy stolik zastawiony malarskimi przybo-

rami: słoikami, tubkami farb, buteleczkami rozpuszczalników. Dalej leżą palety poplamione

wszystkim barwami tęczy, szpachelki, pędzle. W powietrzu unosi się zapach olejnych farb i

terpentyny...

Krzysztof Wójcicki - Rozmowy z Mokwą.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: