zaburzenia borderline.pdf

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Anna Wrońska

Zakład Psychiatrii Biologicznej, Akademia Medyczna w Gdańsku

Zaburzenia osobowości typu borderline

(zaburzenia z pogranicza)

— epidemiologia, etiologia, leczenie

Borderline personality disorder — epidemiology, etiology, treatment

STRESZCZENIE

Osobowość typu borderline należy do zaburzeń oso-

bowości. Charakteryzuje się skłonnością do działań

impulsywnych, niestabilnością afektywną, zachowa-

nia, relacji interpersonalnych oraz brakiem samokon-

troli. W niniejszej pracy starano się przedstawić

współczesne poglądy na temat etiologii, klasyfikacji

oraz metod leczenia tego zaburzenia.

zachowań impulsywnych, niestabilnością emocjo-

nalną oraz skłonnościami do podejmowania działań

samouszkadzających.

Termin „ borderline ” odwołuje się do dawnej teorii

mówiącej o patologii z pogranicza nerwicy i psycho-

zy. Jego autorem jest Adolf Stern, który w 1938 roku

wyodrębnił u swoich pacjentów 10 cech związanych

z pogarszaniem się ich stanu, oporem wobec leczenia

psychoanalitycznego lub brakiem współpracy w tera-

pii. Były to: narcyzm, ból psychiczny, nadwrażliwość,

sztywność psychiki i ciała, negatywna reakcja tera-

peutyczna, poczucie mniejszej wartości, masochizm,

brak poczucia bezpieczeństwa, mechanizmy projek-

cyjne i zaburzenia w badaniu rzeczywistości. Poglą-

dy Roberta Knighta (1953) uznaje się za pierwsze

próby zastosowania psychologii ego do zrozumie-

nia stanów z pogranicza. Jego zdaniem, u podłoża

tych zaburzeń leżała słabość ego, a same zaburze-

nia stanowiły stan pośredni między neurotycznym

a psychotycznym poziomem funkcjonowania. Więk-

szość pierwszych opisów zaburzeń z pogranicza opie-

rała się na epizodycznych relacjach klinicznych. Do-

piero Grinker i wsp. (1968) przeprowadzili istotne

badania obejmujące liczną grupę pacjentów, których

trudno było zdiagnozować i dlatego uznano, że cier-

pią oni na zaburzenia z pogranicza [1].

słowa kluczowe: zaburzenia osobowości, osobowość

typu borderline , psychoterapia

ABSTRACT

Borderline personality disorder is a chronic psychi-

atric disorder, which belongs to the group of per-

sonality disorders, characterized by marked impul-

sivity, poor impulse control, instability in mood,

behaviour and interpersonal relationships. In this

paper author present current views on etiology,

classifications and treatment, both pharmacological

and psychotherapeutical.

key words: personality disorders, borderline person-

ality, psychotherapy

Wstęp

Zaburzenia osobowości typu borderline (zabu-

rzenia z pogranicza) charakteryzują się obecnością

Kryteria rozpoznania zaburzeń

osobowości typu borderline

na podstawie klasyfikacji DSM IV-TR

I ICD-10 [2]

Osobowość typu borderline definiuje się jako

dominujący wzorzec zachowania, charakteryzujący

się zaburzeniami w kontaktach interpersonalnych,

niestabilnością własnej osoby, emocji oraz skłonno-

Adres do korespondencji: lek. Anna Wrońska

Zakład Psychiatrii Biologicznej AMG

ul. Dębinki 7, 80–211 Gdańsk

tel.: (058) 349 26 55, faks: (058) 349 17 95

e-mail: aniawronska@op.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007; 7 (4): 161–169

www.psychiatria.med.pl

161

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

ścią do zachowań impulsywnych, mający swój po-

czątek w okresie wczesnej dorosłości.

Do postawienia diagnozy konieczne jest speł-

nienie przynajmniej 5 spośród niżej wymienionych

9 kryteriów:

— niestabilność emocjonalna, prowadząca do czę-

stych zmian nastroju (nasilone stany dysforii, draż-

liwości, lęku, zazwyczaj trwające kilka godzin,

rzadko dłużej niż kilka dni);

— wybuchy gniewu, stany złości, trudności w kon-

trolowaniu gwałtownych zachowań, skłonność

do kłótliwego zachowania, konfliktów;

— długotrwałe uczucie pustki wewnętrznej;

— powtarzające się zachowania suicydalne, groź-

by, samookaleczenia;

— zachowania impulsywne w przynajmniej 2 obsza-

rach, mogące stanowić zagrożenie (nadużywanie

substancji psychoaktywnych, nadmierne wydawa-

nie pieniędzy, objadanie się, ryzykowne zachowa-

nia seksualne, niebezpieczna jazda samochodem);

— angażowanie się w intensywne i niestabilne

związki;

— usilne próby uniknięcia prawdziwego lub wyima-

ginowanego porzucenia;

— zaburzenie obrazu własnej osoby, swoich celów,

preferencji seksualnych;

— przemijające, związane ze stresem zaburzenia

pseudopsychotyczne lub dysocjacyjne.

Zaburzenia osobowości typu borderline należą

w klasyfikacji Diagnostic and Statistical Manual of

Mental Disorders , fourth edition ( DSM-IV) do Cluste-

ru B zaburzeń osobowości, obok osobowości antyso-

cjalnej, histrionicznej i narcystycznej. W klasyfikacji Za-

burzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD-10

z 1994 roku znajduje się termin „osobowość chwiej-

na emocjonalnie”. Wyróżnia się dwa warianty tego

zaburzenia:

— typ impulsywny, charakteryzujący się wyraźną

skłonnością do działań impulsywnych bez

uwzględnienia ich konsekwencji, skłonnością do

konfliktów, łatwością wybuchania gniewem lub

przemocą, niestabilnym nastrojem;

— typ borderline (z pogranicza), w którym impul-

sywności i upośledzeniu kontroli popędów towa-

rzyszy zaburzenie obrazu siebie, swoich celów

i wewnętrznych preferencji, skłonność do anga-

żowania się w intensywne i niestabilne związki,

usilne próby uniknięcia doświadczenia porzuce-

nia, powtarzające się groźby lub działania samo-

uszkadzające, stałe uczucie pustki wewnętrznej [3].

Najczęściej opisywanymi cechami osobowości

z pogranicza są zaburzenia afektu, zachowania im-

pulsywne o autodestrukcyjnym charakterze, pozor-

nie dobre przystosowanie społeczne, powierzchow-

ne, zależnościowe związki z otoczeniem, nierzadko

nacechowane zachowaniami manipulacyjnymi.

W badaniach psychologicznych osoby te uzyskują

wyniki wskazujące na myślenie dziwaczne, dereistycz-

ne i nielogiczne.

Epidemiologia

Częstość występowania zaburzeń osobowości

typu borderline w populacji ogólnej wynosi około

1–2% [4–6], 80% pacjentów stanowią kobiety [7].

Wśród pacjentów korzystających z ambulatoryjnej

opieki psychiatrycznej chorzy z osobowością border-

line stanowią do 10%, wśród pacjentów korzystają-

cych z opieki szpitalnej — do 20% [4–6]. Czterdzie-

ści jeden procent pacjentów przebywających na od-

działach ratunkowych z powodu wielokrotnych prób

samobójczych spełnia kryteria rozpoznania osobo-

wości borderline [8].

Objawy stwierdzane u pacjentów z osobowo-

ścią borderline występują także w innych zaburzeniach

psychicznych, co może prowadzić do mylnej diagnozy.

Najczęściej zamiast osobowości borderline rozpoznaje

się dużą depresję, chorobę afektywną dwubiegunową

lub nawet schizofrenię. Częstość występowania ob-

jawów pseudopsychotycznych u pacjentów z osobo-

wością borderline wynosiła 40% i 27% [9, 10].

Należy także zwrócić uwagę na częste współ-

występowanie z osobowością borderline innych za-

burzeń psychicznych [11–13]. Podaje się następujące

szacunkowe dane dotyczące współistnienia osobowo-

ści z pogranicza z następującymi zaburzeniami:

— duża depresja (w wywiadzie) — około 41–83%;

— dystymia — 12–39%;

— choroba afektywna dwubiegunowa — 10–20%;

— nadużywanie substancji psychoaktywnych

— 64–66%;

— zespół stresu pourazowego (PTSD, post-trauma-

tic stress disorders ) — 46–56%;

— fobia społeczna — 23–47%

— zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne — 16–25%;

— zaburzenia lękowe z napadami lęku — 31–48%;

— zaburzenia odżywiania się — 29–35%.

Obserwowano także współwystępowanie oso-

bowości borderline z innymi zaburzeniami osobo-

wości, na przykład z osobowością unikającą (43–

–47%), zależną (16–51%) i paranoidalną (14–30%)

[11, 13, 14].

Etiologia

Etiologia osobowiści z pogranicza jest złożo-

na, prawdopodobnie odgrywają tu rolę czynniki bio-

logiczne, psychologiczne i społeczne.

162

www.psychiatria.med.pl

Anna Wrońska, Zaburzenia osobowości typu borderline

W jednym z badań genetycznych obejmujących

bliźnięta stwierdzono, że zgodność występowania

osobowości borderline wśród bliźniąt monozygotycz-

nych wynosi 35%, a dwuzygotycznych — 7%, co

mogłoby wskazywać na dużą rolę czynników gene-

tycznych w rozwoju tego zaburzenia [15].

Na podstawie różnorodnych analiz genetycz-

nych cech zaburzonych osobowości zidentyfikowa-

no 4 czynniki: emocjonalną dysregulację — labilność

nastroju, niestabilność funkcji poznawczych, chwiej-

ne poczucie własnej osoby, angażowanie się w nie-

stabilne związki interpersonalne. Głównym czynni-

kiem wydaje się emocjonalna dysregulacja, której

dziedziczenie szacuje się na 47% [16, 17].

Dużą rolę w etiologii zaburzeń przypisuje się

czynnikom psychologicznym, urazom doznanym

w okresie dzieciństwa, zaniedbaniu, molestowaniu

i wykorzystywaniu seksualnemu [18–20]. Spośród

pacjentów 40–71% podaje w wywiadzie molestowa-

nie seksualne [18–26]. Zaobserwowano dodatnią

korelację pomiędzy stopniem ciężkości wykorzysty-

wania w okresie dzieciństwa a nasileniem zaburzeń

[27, 28]. Chociaż nadużycia seksualne są uważane

za czynnik ryzyka, jednak nie są one specyficzne dla

osobowości borderline [29].

W kilku badaniach zaobserwowano związek

między sytuacją społeczną a rozpowszechnieniem

zaburzeń. Im niższy status społeczny i niższy poziom

wykształcenia, tym częstsze występowanie zaburzeń

osobowości typu borderline [30, 31].

stężenia markera integralności mózgu — kwasu ace-

tyloasparaginianowego (NAA) [38]. W innych bada-

niach, poddając pacjentów z osobowością borderline

stymulacji bodźcami emocjonalnymi i stresowymi,

uzyskano deaktywację lub brak aktywacji obszaru

ACC, który jest uważany za region wpływający na

kontrolę afektywną [39, 40]. Dysfunkcja tego regio-

nu może powodować deregulację emocjonalną

u tych pacjentów. W badaniach przeprowadzonych

na zwierzętach wykazano, że ciało migdałowate od-

grywa główną rolę w regulacji emocji [41]. Stosując

funkcjonalny rezonans magnetyczny, przebadano pa-

cjentów z osobowością borderline ; stymulując ich

bodźcami emocjonalnymi, uzyskano obustronne

zwiększenie sygnału w ciele migdałowatym [42]

w porównaniu z grupą kontrolną. W innych bada-

niach opisano redukcję objętości hipokampa i ciała

migdałowatego u chorych z osobowością borderli-

ne [37, 43–45]. Redukcję objętości hipokampa stwier-

dzono również u chorych z PTSD, ale bez zmian

w obrębie ciała migdałowatego. W związku z obec-

nością zmian w obrębie hipokampa — w regionie

wrażliwym na stres, badacze zainteresowali się rolą

osi PPN (podwzgórze–przysadka–nadnercza).

Rinne i wsp. [46] stwierdzili nadczynność osi

PPN u pacjentów z osobowością borderline oraz

u osób wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie,

niespełniających kryteriów tego rozpoznania, pod-

trzymując hipotezę istnienia zależności pomiędzy

traumą doznaną w dzieciństwie a nadczynnością osi

PPN. Uzyskane wyniki mogą wskazywać na to, że

osłabienie związanej z funkcją płata czołowego kon-

troli hamowania skłonności do działania impulsyw-

nego, niestabilności emocjonalnej, może powodować

wzrost aktywności ciała migdałowatego. Jednocze-

sne zaburzenia w obszarze limbiczno-przedczoło-

wym sugerują podwójną patologię mózgu o charak-

terze zespołu nadreaktywności — dyskontroli u pa-

cjentów z osobowością borderline [47]. Nadal nieja-

sne jest pochodzenie tych zmian. Rozważa się wpływ

czynników genetycznych, okołoporodowych, pato-

logii okresu dzieciństwa, a także wpływ samego

zaburzenia.

Neurobiologia

W badaniach obrazowych mózgu, zarówno

strukturalnych, jak i funkcjonalnych, opisywano zmia-

ny w następujących obszarach układu czołowo-lim-

bicznego u pacjentów z osobowością borderline :

— kora przednia zakrętu obręczy (ACC, anterior cin-

gulate cortex );

— kora czołowo-oczodołowa;

— kora przedczołowa grzbietowo-boczna;

— hipokamp;

— ciało migdałowate.

W badaniu z zastosowaniem pozytonowej to-

mografii emisyjnej z użyciem fluorodeoksyglukozy

opisano nieprawidłowy podstawowy metabolizm

w obszarach przedczołowych, w tym regionu ACC

[32–34]. Obszary te prawdopodobnie pełnią okreś-

loną funkcję w transmisji serotoninergicznej [35].

Zmiany w tych obszarach mogą się wiązać z odhamo-

waniem agresji i działaniami impulsywnymi obserwo-

wanymi u pacjentów z osobowością borderline . Po-

nadto stwierdzono redukcję objętości płatów czoło-

wych i czołowo-oczodołowych [36, 37] oraz spadek

Leczenie

Leczenie zaburzeń z pogranicza jest trudne,

długotrwałe, a efekty są raczej niewielkie [48, 49].

W ciągu całego swojego życia 97% leczonych am-

bulatoryjnie pacjentów z osobowością borderline

uzyskuje pomoc od około 6 terapeutów [50, 51], 95%

korzysta z indywidualnej terapii, 56% — z grupo-

wej, 42% — z rodzinnej/małżeńskiej, 37% jest ho-

www.psychiatria.med.pl

163

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

spitalizowanych, a 24% korzysta z terapii w ośrod-

kach resocjalizacyjnych [6, 47, 52, 53].

Okazuje się jednak, że stan psychiczny pacjen-

tów z osobowością borderline ulega samoistnej

poprawie w miarę upływu czasu [54, 55] — około

75% powraca do prawidłowego funkcjonowania

w wieku 35–40 lat, około 90% — do 50. roku życia.

Mechanizm zdrowienia nie jest do końca zrozumiały.

Prawdopodobnie skłonność do zachowań impulsyw-

nych zmniejsza się z wiekiem. Leczenie jest często

postrzegane jako przyspieszenie tempa naturalnego

procesu zdrowienia [45].

W związku z problematyczną terapią klinicyści

niechętnie stawiają diagnozę zaburzeń osobowości

typu borderline , skupiając się lub poszukując innych

chorób, które są „łatwiejsze” do leczenia. Jednak

unikając tego problemu, nie pozbywamy się go,

zwłaszcza że większość pacjentów trafia do szpitali

z powodu aktów autoagresji: przedawkowania le-

ków, samookaleczeń. Autorzy w swoich doniesie-

niach podkreślają, że rokowanie w zaburzeniach oso-

bowości typu borderline jest znacznie lepsze niż

w innych zaburzeniach osobowości, na przykład

w przypadku osobowości antysocjalnej, oraz w in-

nych chorobach psychicznych, takich jak schizofre-

nia czy choroba afektywna dwubiegunowa [45].

no redukcję zachowań destruktywnych (samookale-

czenia, próby samobójcze), zmniejszenie liczby hospi-

talizacji i poprawę funkcjonowania społecznego,

natomiast u pacjentów hospitalizowanych także

zmniejszenie lęku i redukcję objawów depresyjnych.

Udowodniono również skuteczność tej metody te-

rapii u pacjentów z osobowością borderline ze współ-

istniejącym uzależnieniem od substancji psychoak-

tywnych, między innymi opiatów (badania z 1999

i 2002 r. prowadzone przez Linehan) [47].

Należy jednak zwrócić uwagę na wady powy-

żej cytowanych badań klinicznych, takie jak niewiel-

ka liczebność grup pacjentów (poniżej 25 osób

w grupie badawczej) i brak odległych wyników tera-

pii. Większość obserwacji klinicznych chorych obej-

mowała okres roku, podczas gdy pierwsze badania

przeprowadzano około 15 lat temu. Nie wiadomo,

czy pacjenci utrzymali poprawę, czy ich stan się po-

gorszył. Linehan sugerowała, że czas trwania terapii

powinien wynosić kilka lat, natomiast okresy obser-

wacji rocznej dotyczyły jedynie pierwszego etapu te-

rapii, czyli pracy nad zachowaniami suicydalnymi

i ich kontrolą [56].

Inne formy terapii

Psychoterapia

Dotychczas przeprowadzono niewiele badań

klinicznych, które oceniałyby skuteczność psychote-

rapii w leczeniu zaburzeń osobowości typu borderli-

ne . Jednak w ciągu ostatnich ponad 10 lat udowod-

niono skuteczność dwóch metod psychoterapeutycz-

nych w leczeniu tych zaburzeń: dialektycznej terapii

behawioralnej (DBT, dialectical behavior therapy )

i terapii psychodynamicznej. Dialektyczna terapia be-

hawioralna jest adaptacją terapii behawioralno-

-poznawczej. Została stworzona w latach 80. przez

Marshę Linehan w celu leczenia pacjentów z osobo-

wością borderline [56–58]. Jest to model edukacyj-

ny uczący pacjentów, jak w bardziej efektywny spo-

sób poradzić sobie z bolesnymi, emocjonalnymi do-

świadczeniami. Trening umiejętności skupia się na

4 obszarach: świadomości własnych emocji, myśli

i zachowań w danej chwili, nawiązywaniu i utrzy-

maniu kontaktów interpersonalnych, regulacji i kon-

troli emocji, tolerancji distresu. Celem terapii jest re-

dukcja działań suicydalnych, samouszkadzających,

radzenie sobie z uczuciami złości i bezradności oraz

kontrola emocji [59]. Do tej pory przeprowadzono

7 randomizowanych badań kontrolnych [60–62] oraz

kilka badań nierandomizowanych [63–68]. Stwierdzo-

Terapia oparta na schematach

( schema therapy )

Łączy ona elementy terapii behawioralno-

-poznawczej z psychodynamiczną. Została stworzona

przez Younga. Jej celem jest zwalczanie nieprawi-

dłowych, dysfunkcyjnych wzorców odczuwania, za-

chowania i myślenia, nabytych w okresie dzieciństwa,

a wykorzystywanych przez pacjentów jako reakcje

obronne w określonych sytuacjach. Pacjent uczy się

identyfikować, rozpoznawać schematy, a następnie

zastępować je właściwymi sposobami zaspokajania

potrzeb. Pacjenci posługują się 4 typami schematów:

porzuconego dziecka, złego dziecka, rodzica karzą-

cego oraz obiektywnego bezstronnego opiekuna.

W określonych sytuacjach „przełączają się” z jedne-

go schematu do drugiego [45, 69].

STEPPS ( system training for emotional

predictability and problem solving )

Jest to forma terapii behawioralno-poznawczej

skierowana do pacjentów z osobowością borderline

oraz osób z ich otoczenia: rodziny, znajomych, pra-

cowników opieki społecznej. Program Iowa powstał

w 1995 roku. Pierwotnie opierał się na indywidual-

nej terapii stworzonej przez Bartelsa i Rotty w 1992

roku, a następnie został zmodyfikowany przez

164

www.psychiatria.med.pl

Anna Wrońska, Zaburzenia osobowości typu borderline

Bluma, Johna i Pfohla w 2002 roku. Program składa

się z 20 grupowych 2-godzinnych spotkań odbywają-

cych się raz w tygodniu, a następnie z części zaawan-

sowanej (STAIRWAYS). Program zawiera 3 części:

nauka o objawach zaburzenia na podstawie DSM-IV,

trening umiejętności emocjonalnych i trening umie-

jętności behawioralnych. Pacjent uczy się właściwych

emocji i zachowań, natomiast zadaniem rodziny jest

udzielanie mu wsparcia i wzmacnianie go w jego dą-

żeniach [45, 70].

grupową opartą na modelu Dawsona i Macmillana oraz

psychoterapię rodzin według Gundersona [45].

Farmakoterapia

Neuroleptyki

Przez długi czas w celu złagodzenia zachowań

impulsywnych stosowano typowe neuroleptyki

w niewielkich dawkach. Wykazano także ich skutecz-

ność w redukcji objawów psychotycznych (urojenia

ksobne, wrogość, podejrzliwość) [75–77]. Jednak ze

względu na działania niepożądane nie są one po-

wszechnie zalecane [45]. W kilku badaniach otrzy-

mano sprzeczne wyniki dotyczące skuteczności ha-

loperidolu. Ponadto stwierdzono złą tolerancję tego

leku i pacjenci często przerywali leczenie [78].

W otwartych badaniach nad klozapiną [78, 79],

risperidonem [80] i olanzapiną [81] wykazano dobrą

tolerancję i skuteczność tych leków. W jednym z ba-

dań porównującym olanzapinę z placebo uzyskano

poprawę w zakresie wszystkich objawów zaburzeń

osobowości typu borderline u pacjentów przyjmują-

cych olanzapinę [82].

Terapie psychodynamiczne/

/psychoanalityczne

Psychoanalitycy od wieków byli zainteresowa-

ni leczeniem osób z zaburzeniami osobowości typu

borderline , chociaż często pacjenci ci z różnych

względów przerywali terapię w ciągu pierwszych kil-

ku miesięcy. W pierwszym badaniu klinicznym z 1992

roku oceniającym skuteczność terapii analitycznej

Stevenson i Maeres opisali stabilną poprawę pacjen-

tów z osobowością borderline poddanych 2-letniej

terapii opartej na psychologii self . Jednak wadą

badania był brak grupy kontrolnej. Wyniki terapii

porównywano ze stanem pacjentów nieleczonych,

oczekujących w kolejce na terapię [45].

Jedyne randomizowane kontrolowane badanie

przeprowadzili Bateman i Fonagy, którzy badali pa-

cjentów uczestniczących w 18-miesięcznej, prowa-

dzonej na oddziale dziennym, terapii psychodyna-

micznej, zwanej mentalization based therapy (MBP),

opartej na teorii, że pacjenci muszą się nauczyć „sta-

nąć na zewnątrz” swoich odczuć i dokładnie obser-

wować emocje własne i innych. Po 6 miesiącach trwa-

nia terapii uzyskano stabilną poprawę w zakresie

redukcji prób samobójczych i zmniejszenia objawów

depresyjnych oraz poprawę funkcjonowania spo-

łecznego. W związku z ograniczeniem tego bada-

nia do oddziału szpitalnego, pojawiła się hipoteza,

że samo miejsce mogło wpłynąć na poprawę. Dla-

tego też obecnie trwają badania z zastosowaniem

MBP w placówkach otwartych; uzyskano wstępne

zachęcające wyniki [45, 71–74].

Terapia oparta na przeniesieniu (TFP, trans-

ference focused therapy ) to zmodyfikowana meto-

da psychodynamiczna, której głównym celem jest

korekta zniekształceń odbioru przez pacjenta wła-

snej osoby, otoczenia i terapeuty. Obecnie prowa-

dzone jest randomizowane badanie kontrolne po-

równujące skuteczność tej metody z MBP. Wstępne

wyniki są zachęcające [45].

Z innych form terapii stosowanych w leczeniu

zaburzeń typu borderline należy wymienić: terapię

Leki przeciwdepresyjne

Są powszechnie stosowane w leczeniu zabu-

rzeń osobowości typu borderline . Spodziewano się

zwłaszcza poprawy w zakresie takich objawów, jak:

niestabilność emocjonalna, depresja, lęk, dysforia,

stany gniewu oraz uczucie pustki wewnętrznej.

Wczesne badania z zastosowaniem trójpierścienio-

wych leków przeciwdepresyjnych (TCA, tricyclic an-

tidepressants ) — amitryptyliny — i inhibitorów mo-

noaminooksydazy (MAO) — fenelzyny — wykazały

umiarkowaną skuteczność tych leków. Jednak ze

względu na objawy niepożądane i potencjalną śmier-

telność po ich przedawkowaniu zainteresowano się

inną grupą preparatów — inhibitorami wychwytu

zwrotnego serotoniny (SSRI, selective serotonin reup-

take inhibitors ) [83, 84]. W badaniach kontrolowa-

nych z użyciem placebo wykazano skuteczność SSRI

w leczeniu zmian nastroju, złości, zachowań impul-

sywnych, lęku [85–87]. W jednym z doniesień zano-

towano, że duże dawki SSRI (np. fluoksetyny 60–

–80 mg/d.) mogą redukować zachowania suicydal-

ne, skłonność do działań samouszkadzających, ale tak

duże dawki są źle tolerowane przez pacjentów [45].

Leki normotymiczne

Cztery badania kontrolowane z zastosowaniem

placebo przyniosły mieszane rezultaty, jeśli chodzi

o skuteczność karbamazepiny i kwasu walproinowe-

www.psychiatria.med.pl

165

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: