7. kobosko.pdf

Joanna Kobosko

Co to znaczy byę osobĢ gþuchĢ? Studia nad toŇsamoĻciĢ

osobowĢ mþodzieŇy gþuchej ze sþyszĢcych rodzin 1

Ksztaçtowanie toñsamoëci osobowej dziecka w podejëciu interper-

sonalnym wiéñe sió zdaniem jego przedstawicieli, do ktÜrych naleñy m.in. Daniel

Stern 2 , czy na gruncie polskim Marina Zalewska 3 , z rozwojem wiózi matka

dziecko i z rozwojem toñsamoëci macierzyõskiej. Doëwiadczanie siebie jako

osoby gçuchej ma zatem ïrÜdça w jakoëci relacji matka (sçyszéca) dziecko

(gçuche), a tym samym ma zwiézek z trudnoëciami, takñe natury emocjonalnej,

jakie przeñywa matka w stawaniu sió matké swojego gçuchego dziecka.

Dziecko gçuche nie wie, ñe jest gçuche. Co znaczy byí gçuchym, poznaje

wraz z upçywem czasu i rozwojem. W pierwszych latach swojego ñycia, dziecko

poprzez emocje dowiaduje sió tego w relacjach z najbliñszymi osobami: matké

i ojcem, doëwiadczajéc znaczenia gçuchoty takiego, jakie ma ona, wraz

z rozlicznymi konsekwencjami, dla jego sçyszécych (i gçuchych) rodzicÜw.

1 Prezentowane badania zrealizowano w ramach Projektu Badawczego MNiSW Nr 2 PO5E 109 28

Problemy w ksztaçtowaniu toñsamoëci macierzyõskiej sçyszécych matek mçodzieñy gçuchej i ich

znaczenie dla rozwoju osobowej toñsamoëci tej mçodzieñy.

2 D. N. Stern, The Interpersonal World of the Infant, New York 1985; D. N. Stern, The Motherhood

Constellation. A Unified View of Parent Infant Psychotherapy, Basic Books, New York 1995;

D. N. Stern, Mothers emotional needs, w: Pediatrics, 1998, nr 5, s. 12501252.

3 M. Zalewska, Dziecko w autoportrecie z zamalowané twarzé. Psychiczne mechanizmy zaburzeõ

rozwoju toñsamoëci dziecka gçuchego i dziecka z opÜïnionym rozwojem mowy, Warszawa 1998;

M. Zalewska, Zaburzenia rozwoju w ëwietle doëwiadczania siebie przez dziecko, w: Nowiny

Psychologiczne, 2000, nr 1, s. 4954; M. Zalewska, Mechanisms of identity disorders in deaf

children of hearing parents, w: 5 th European and 2 nd World Congress Mental Health and Deafness,

Kopenhaga 1822.10. 2000; M. Zalewska, Dzieci z opÜïnionym rozwojem mowy w ëwietle

podejëcia interpersonalnego, w: red. J. Przasnyska-Kamiõska, Diagnoza psychologiczna dzieci

z trudnoëciami w komunikowaniu sió werbalnym, Wrocçaw 2004, s. 4555.

J. Kobosko, Co to znaczy byí osobé gçuché

Czym jest gçuchota dziecka w przeñyciach rodzicÜw (sçyszécych)?

iecka w przeñyciach rodzicÜw (sçyszécych)?

Dla zdecydowanej wiókszoëci sçyszécych rodzicÜw, lecz bywa,

ñe i dla rodzicÜw gçuchych, stwierdzenie gçuchoty u ich dziecka ma charakter

traumatyczny, jest rané, ktÜra nigdy nie goi sió do koõca. Gçuchota bowiem

çéczy sió zazwyczaj z przeñyciami negatywnymi: rozpaczy, smutku, przerañenia,

zçoëci, bezsilnoëci, co wpçywa na ich relacjó z dzieckiem, relacjó maçñeõské czy

relacje z bliñszym i dalszym otoczeniem spoçecznym. Od reakcji rodzicÜw

na gçuchotó dziecka i stosunku do niej zaleñy wiókszoëí podejmowanych pÜïniej

decyzji, rzutujécych na jego rozwÜj psychiczny, jak decyzja o wyborze

pierwszego józyka w komunikowaniu sió z dzieckiem, tj. józyka fonicznego ludzi

sçyszécych vs. józyka migowego przynaleñnego osobom Gçuchym, decyzja

o typie edukacji czy decyzja dotyczéca wszczepienia implantu ëlimakowego.

Czym jest gçuchota dziecka w przeñyciach matek, pokazujé rÜwnieñ

wypowiedzi matek sçyszécych mçodzieñy gçuchej uczestniczécej w badaniach.

Warto zauwañyí, ñe dzieléce sió swoimi doëwiadczeniami matki sé matkami

dzieci wchodzécych w dorosçe ñycie, bódécych w okresie pÜïnej adolescencji.

Relacje ich jednak dotyczéce macierzyõskich doëwiadczeõ, jak i emocje z nimi

zwiézane, sprawiajé czasem wrañenie wciéñ ñywych, ëwieñych, choí minóço

juñ wiele lat od tej chwili, gdy matki te dowiedziaçy sió, ñe ich dziecko nie sçyszy.

Wypowiedzi te sé bardzo zrÜñnicowane, treëciowo i emocjonalnie.

Rozmowa z matké Maíka 4

Co Pani przeñywa mÜwiéc o swoim macierzyõstwie i o tym, jak to jest

byí matké Pani syna, Maíka?

No, czujó ñal, ñe moje dziecko urodziço sió niesçyszéce. Tak, jak

powiedziaçam, jest mi cióñko z tym, myëló o jego przyszçoëci no, jestem bardzo

przerañona, bo w tej chwili mamy takie czasy, jakie mamy, ñe nikt zbytnio sió

nie przejmuje losem szczegÜlnie ludzi, dzieci niesçyszécych, szczegÜlnie

niesçyszécych. () O ludziach gçuchych maço sió jednak mÜwi, maço kto sió

4 Cytowane fragmenty rozmÜw sé autentycznymi wypowiedziami osÜb uczestniczécych w bada-

niach, matek sçyszécych i ich dzieci, mçodzieñy gçuchej; imiona zostaçy zmienione.

Czym jest gçuchota dz

Rozmowa z matké Maíka

J. Kobosko, Co to znaczy byí osobé gçuché

o nich troszczy. I to jest po prostu przerañajéce. Przerañajéca jest ta przyszçoëí

tego dziecka (). Renta socjalna nie rozwiézuje sytuacji.

Badacze i klinicyëci wiedzé to, co wyraziçy w dalej cytowanych sçowach

Kathryn Meadow-Orlans i Lynne Koester z Uniwersytetu Gallaudeta, ñe gçuchota

per se nie wyznacza z gÜry danej drogi rozwoju dziecka w wiókszym stopniu niñ

bycie leworócznym czy wzrostu szeëciu stÜp. Raczej kontekst, w ktÜrym gçuchota

pojawia sió, jak i jej <interpretacje> czynione przez innych bódé posiadaí o wiele

wiókszy wpçyw na przyszçy rozwÜj dziecka i jego dostosowanie 5 .

Kontekst spoçeczny, w jakim przychodzi w wielu krajach ñyí matkom

i ich dzieciom, a takñe doëwiadczaí gçuchoty wçasnej lub gçuchoty swojego

dziecka, wzmacnia negatywne przeñycia rodzicÜw wokÜç gçuchoty dziecka.

W ñyciu wielu dzieci gçuchych staje sió on takñe ïrÜdçem doëwiadczeõ

spoçecznych w zdecydowanej wiókszoëci o rÜñnym nasileniu negatywnych, ktÜre

nie sprzyjajé rozwojowi toñsamoëci dziecka gçuchego jako osoby gçuchej

osoby zdolnej do przeñywania siebie, w tym wçasnej gçuchoty, takñe

w pozytywny sposÜb.

Rozmowa z matké Ani

z matké Ani

Co Pani przeñywa mÜwiéc o swoim macierzyõstwie i o tym, jak to

jest byí matké Pani cÜrki, Ani?

Wzruszenie, na pewno wielké miçoëí, same pozytywne rzeczy.

Czujó, ñe byí matké Ani to sama radoëí.

Badania nad toñsamoëcié osÜb gçuchych w wielu krajach prowadzone sé

gçÜwnie w aspekcie doëwiadczeõ szkolnych, z perspektywy spoçecznej relacji

w grupach rÜwieëniczych 6 czy relacji z nauczycielami. Nieliczni badacze i klini-

cyëci przyjmujé perspektywó psychiczné, rozwojowo-kliniczné procesu

5 K. P. Meadow-Orlans, The impact of childhood hearing loss on the family, w: Educational

and Developmental Aspects of Deafness, red. D. F. Moores, K. P. Meadow-Orlans 1991, s. 321338.

6 M. Nikolaraizi, K. Hadjikakou, The role of educational experiences in the development of deaf

identity, w: Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 2006, nr 4, s. 477492; N. Israelite,

J. Ower, G. Goldstein, Hard of hearing adolescents and identity construction. Influences of school

experiences, peers and teachers, w: Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 2002, nr 2,

s. 134148; M. S. Stinson, S. Foster, Socialization of deaf children and youth in school,

w: red. P. E. Spencer, C. J. Erting, M. Marschark, The deaf child in the family and at school, New

Jersey, London, 2000, s. 191210; S. H. Cole, R. J. Edelmann, Identity patterns and self- and teacher-

perceptions of problems for deaf adolescents: a research note, w: Journal of Child Psychology

and Psychiatry, 1991, nr 7, s. 11591165.

Rozmowa

J. Kobosko, Co to znaczy byí osobé gçuché

i efektu doëwiadczania siebie 7 , tj. odwoçujécé sió do ksztaçtowania toñsamoëci

dzieci gçuchych ze sçyszécych rodzin, stanowiécych jak podaje np. Mores

(2001) 8 ok. 90% populacji dzieci gçuchych, w relacji z drugé osobé, matké czy

pierwszym opiekunem dziecka.

Rozmowa z matké Beaty

Co Pani przeñywa mÜwiéc o swoim macierzyõstwie i o tym, jak to jest

byí matké Pani cÜrki, Beaty?

Jestem zadowolona, ñe ñe mam tak také cÜrkó, ktÜra wçaënie

mimo wszystkich kçopotÜw i takich trudnych naprawdó chwil w ñyciu wyrosça

na osobó, ktÜra, juñ mÜwiçam wçaënie funkcjonuje samodzielnie, ñe jest

lubiana wçaënie w ërodowisku czy sçyszécych, czy niesçyszécych.

Co to znaczy w przeñyciach mçodzieñy

w przeñyciach mçodzieñy byí osobé gçuché?

byí osobé gçuché?

Do oczywistych, byí moñe, dla wiókszoëci z CzytelnikÜw, naleñy

stwierdzenie, ñe gçuchoty inaczej doëwiadczajé same osoby gçuche i sçabo

sçyszéce, a inaczej w swoich wyobrañeniach sçyszéce, ktÜre zazwyczaj

spostrzegajé jé z perspektywy sçuchu i mowy. Prawdé teñ jest, ñe na wiele

sposobÜw moñna wyrañaí czym dla mnie jest moja gçuchota, jak i nadawaí jej

znaczenie, wplecione w osobisté emocjonalné historió ñycia kañdego jej

wçaëciciela.

Dla mçodzieñy gçuchej czy sçabo sçyszécej przeñywanie siebie

w wymiarze gçuchoty, metaforycznie przekazane w rysunku Moja gçuchota

(rys. 1, 2, 3, 4) moñe wiézaí sió na przykçad ze smutkiem z tym zwiézanym

(rys. 2). Dla innych gçuchych czy sçabo sçyszécych mçodych ludzi, zwçaszcza

tych, ktÜrzy po latach nauczania powszechnego trafiajé do gimnazjum lub liceum

dla gçuchych byí gçuchym çéczy sió z doëwiadczeniem gçóbokiej frustracji,

potrzeby kontaktu z rÜwieënikami, izolacjé czy odrzucaniem (nikt nie chce

ze mné rozmawiaí, wszyscy myëlé, ñe nie umiem rozmawiaí, patrzcie

7 M. Zalewska, Zaburzenia rozwoju w ëwietle doëwiadczania siebie przez dziecko, w: Nowiny

Psychologiczne, 2000, nr 1, s. 4954.

8 Cyt. za: M. Nikolaraizi, K. Hadjikakou, The role of educational experiences in the development of

deaf identity, w: Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 2006, nr 4, s. 477492.

Co to znaczy

w przeñyciach mçodzieñy

J. Kobosko, Co to znaczy byí osobé gçuché

na gçuché! rys. 3). Gçuchota w poczuciu mçodzieñy gçuchej oznaczaí

moñe przynaleñnoëí do innego ëwiata, ëwiata gçuchych, niejednokrotnie

pozostajécego w percepcji mçodzieñy gçuchej w opozycji do ëwiata sçyszécych

(sçyszécy i inny ëwiat rys. 4). Doëí czósto bywa, ñe mçodzieñ gçucha

i sçabosçyszéca, ktÜra identyfikuje sió ze sçyszécymi i ich józykiem, józykiem

dïwiókowym, doëwiadcza siebie jako takich samych jak sçyszécych czy

majécych nadziejó na lepsze sçyszenie (nasze marzenie przeszczep

rys. 1), gdyñ w swoim poczuciu mçodzi ludzie z tej grupy zazwyczaj nie czujé

sió wystarczajéco dobrzy tacy, jakimi sé, ze swojé gçuchoté 9 .

Rys. 1. Nasze marzenie (J., lat 18)

9 O. Rodrigues, N. Crittenden, Silence is golden. Construing the world of Deaf people, w: 3 rd Mental

Health and Deafness World Congress 2005, Worcester, RPA, Proceedings, wersja CD.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: