Świat Nauki PL - 2004-12_160.pdf - ====== ŚWIAT NAUKI - reart1

Grudzieƒ 2004

Nr 12 (160)

BIOTECHNOLOGIA

24 Klinika zniszczonych serc

SMADAR COHEN i JONATHAN LEOR

SpecjaliÊci w dziedzinie in˝ynierii tkankowej sà o krok

od skonstruowania opatrunku leczàcego ˝ywe ludzkie serce.

FIZYKA

32 WszechÊwiat jako komputer

SETH LLOYD i Y. JACK NG

Idàc z duchem czasu, naukowcy zaczynajà traktowaç prawa przyrody

jako programy komputerowe, a ka˝dy obiekt fizyczny jako komputer.

KLIMATOLOGIA

42 Klimat pojutrze?

RICHARD B. ALLEY

Czy w najbli˝szym czasie gro˝à nam zimy mroêniejsze o 6°C

i nag∏e susze niszczàce uprawy na ca∏ym Êwiecie?

NEUROLOGIA

50 Co nam w mózgu gra

NORMAN M. WEINBERGER

Badacze sk∏adajà z drobnych elementów obraz tego,

co dzieje si´ w mózgu melomanów i muzyków.

TECHNIKI INFORMACYJNE

58 Z pr´dkoÊcià Êwiat∏a

W. WAYT GIBBS

Nowe pomys∏y na optyczne wyprowadzenia elektronicznych mikrochipów

mogà ju˝ wkrótce radykalnie zmieniç architektur´ komputerów.

MILITARIA

66 Dziury w antyrakietowej tarczy

RICHARD L. GARWIN

Nowy amerykaƒski system obrony przeciwrakietowej

nigdy nie b´dzie w pe∏ni skuteczny.

OCHRONA ZDROWIA

76 Zatrute studnie

A. MUSHTAQUE R. CHOWDHURY

Arsen w wodzie pitnej zagra˝a oko∏o 50 mln ludzi na Êwiecie.

W Bangladeszu testuje si´ sposoby rozwiàzania tego problemu.

sta∏e dzia∏y

5 Listy

6 Sto lat temu

8 Panorama

n Nieudana misja Genesis.

n Co decyduje o naszej osobowoÊci?

n Upadek czwartorz´du.

n Wahad∏owce na krótkiej smyczy.

n NobliÊci 2004.

20 G∏os sceptyka

Jak zmierzyç skutecznoÊç modlitwy?

22 Technika i my

Komórka dobra na wszystko.

82 Nauka w zaprz´gu

˚yciodajny rozrusznik.

84 Recenzje

n Po˝ytki z g∏upoty?

n Nie ma jak seks.

89 Warto wiedzieç

n Nagrody im. Steinhausa.

n Kartografia wczoraj i dziÊ.

n Centrum Nauki „Kopernik”.

n Nominacje profesorskie.

95 Strefa hi-tech

96 Jak i dlaczego

n Przepis na czarnà dziur´.

n Podró˝ do wn´trza Ziemi.

Ilustracja na ok∏adce: Kenn Brown

Ilustracja na p∏ycie VCD Meandry pami´ci i na kopercie p∏yty:

©EASTNEWS/BSIP/JOUBERT

Redaktor naczelny

Joanna Zimakowska

joanna_zimakowska@wsip.com.pl

Redakcja:

El˝bieta Wieteska (z-ca redaktora naczelnego)

elzbieta_wieteska@wsip.com.pl

Andrzej Fàfara (sekretarz redakcji )

andrzej_fafara@wsip.com.pl

Micha∏ Ró˝yczka

Paulina Szczuciƒska

Lech Trzeciak

Korekta

Agata Przybysz

Redakcja techniczna

Jolanta Kotas

Sk∏ad i ∏amanie

Alicja Rudnik

Opracowanie graficzne

Krzysztof P∏uciennik

Adres redakcji

00-965 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136

P. poczt. nr 9

tel.: (0 22) 576-27-00, faks: (0 22) 576-27-10

swiatnauki@wsip.com.pl

www.swiatnauki.pl

Wydawca

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne SA

Prezes Zarzàdu

Jan Ruraƒski

Dyrektor Pionu Czasopism

Zbigniew Gajewski

02-305 Warszawa,

Al. Jerozolimskie 136

tel.: (0 22) 576-25-00, faks: 576-25-09

www.wsip.com.pl

Druk

T¸UMACZE, AUTORZY I KONSULTANCI

BIE˚ÑCEGO NUMERU

dr Stanis∏aw Bajtlik

Centrum Astronomiczne PAN

im. M. Kopernika

Edwin Bendyk

Polityka

Monika Beyer

mgr Rafa∏ Bo˝ek

Instytut Fizyki DoÊwiadczalnej UW

prof. dr hab. Zbigniew Czarnocki

Wydzia∏ Chemii UW

dr Micha∏ Czerny

dr Rafa∏ Derlacz

Instytut Biochemii

Wydzia∏ Biologii UW

mjr rez. Micha∏ Fiszer

Lotnictwo Wojskowe

dr Miko∏aj Golachowski

Zak∏ad Biologii Antarktyki PAN

mgr Marek Go∏´biewski

Urania – Post´py Astronomii

mgr in˝. Grzegorz Janczyk

Instytut Mikro- i Optoelektroniki

Politechnika Warszawska

dr Joanna Kantor-Martynuska

Instytut Psychologii UJ

Université de Bourgogne

Spó∏ka z o.o.

ul. Okrzei 5, 64-920 Pi∏a

INDEKS 378194

ISSN 0867-6380

Wszystkie prawa zastrze˝one (∏àcznie z t∏umaczeniem

na j´zyki obce). ˚aden fragment niniejszego wydania

nie mo˝e byç wykorzystany w jakiejkolwiek formie

– fotokopii, mikrofilmu czy innych reprodukcji – ani

przek∏adany na j´zyk mechaniczny bez pisemnej zgody

wydawcy. SCIENTIFIC AMERICAN jest zastrze˝onà

nazwà handlowà nale˝àcà do Scientific American, Inc.

w Nowym Jorku i u˝ywanà przez firm´ WSiP SA

na podstawie umowy licencyjnej.

mgr Marek KroÊniak

Biblioteka Jagielloƒska

mgr Krzysztof KwaÊniewicz

t∏umacz j´zyka angielskiego

dr Marcin Machalski

Instytut Paleobiologii PAN

dr Marcin Majewski

Akademia Medyczna w Poznaniu

prof. dr hab. Maciej Sadowski

Instytut Ochrony Ârodowiska

OÊrodek Ochrony Klimatu

Editor in Chief: John Rennie

Board of Editors: Mariette DiChristina,

Ricki L. Rusting, Philip M. Yam, Gary Stix,

Michelle Press, W. Wayt Gibbs

Editors: Mark Alpert, Steven Ashley,

Graham P. Collins,

Steve Mirsky, George Musser, Christine Soares

Contributing Editors: Mark Fischetti,

Marguerite Holloway, Philip E. Ross, Michael Shermer,

Sarah Simpson, Carol Ezzell Webb

Editorial Director, Online : Kate Wong

Art Director : Edward Bell

Chairman Emeritus : John J. Hanley

Chairman : John Sargent

President and Chief

Executive Officer: Gretchen G. Teichgraeber

Vice President and Managing Director,

International: Dean Sanderson

Vice President: Frances Newburg

SCIENTIFIC AMERICAN, INC.

415 Madison Avenue

New York, NY 10017-1111

mgr Adam Zubek

Wydawnictwo Medyczne Medipage

Prenumerata:

RUP Bydgoszcz

ul. Jagielloƒska 6, 85-950 Bydgoszcz

tel. (0-52) 322-90-86 lub (0-52) 322-32-51 (do 9) wew. 281

faks: (0-52) 322-72-06

e-mail: hanna.maselewska@gdansk.poczta-polska.pl

Reklama:

Ad Venture Team

ul. Âwieradowska 44A, 02-662 Warszawa

tel.: (0 22) 853-16-30 w.105,

faks: (0 22) 853-16-29

e-mail: tstelmachow@ad-venture-team.pl

Numery archiwalne:

Sprzeda˝ numerów archiwalnych

(trzech wstecz) prowadzà cztery

ksi´garnie WSiP (w Warszawie:

Nike-Podr´czniki przy ul. Zgoda 12,

Ksi´garnia WSiP w Al. Jerozolimskich 136

i Szkolna przy ul. Jasnej 26;

w Poznaniu: Edukacyjna przy ul. Gwarnej 5)

oraz 66 ksi´garni agencyjnych

na terenie ca∏ego kraju.

Mo˝na je tak˝e zamówiç w wersji

elektronicznej na stronie internetowej:

www.swiatnauki.pl

Redakcja nie odpowiada za treÊç zamieszczanych reklam.

4 ÂWIAT NAUKI GRUDZIE¡ 2004

SWIATNAUKI @ WSIP.COM.PL

Listy

WILK A SPRAWA POLSKA

W lipcowym numerze Âwiata Nauki ukaza∏ si´ ar-

tyku∏ dotyczàcy wilków w Yellowstone [„Wil-

cza lekcja”]. W uzupe∏nieniu autorstwa Sabiny

Nowak, omawiajàcym sytuacj´ wilków w Pol-

sce [„Nie wyrzucaj wilka z lasu”], znalaz∏o si´

wiele informacji mogàcych wprowadziç czy-

telników w b∏àd lub wr´cz nieprawdziwych.

Przede wszystkim nie ma dowodów, ˝e przez Polsk´ przebiega

korytarz migracyjny wilków z Europy Wschodniej do Zachod-

niej. Przypuszcza si´, ˝e wilki pojawiajàce si´ we wschodnich

Niemczech pochodzà z zachodniej Polski, ale potwierdzenie te-

go wymaga wieloletnich badaƒ genetycznych i telemetrycznych.

Autorka sugeruje, ˝e badania nad wilkami sà w Polsce pro-

wadzone na du˝à skal´. Tak naprawd´ jest ich niewiele.

Dotychczas najlepszym programem by∏y badania wilków w

Puszczy Bia∏owieskiej prowadzone w latach 1994–1999, gdzie

od∏owiono i monitorowano telemetrycznie 11 wilków z

czterech watah. Obecnie badania wilków prowadzi si´ w

Bieszczadach i na Pogórzu Przemysko-Dynowskim, gdzie

uda∏o si´ od∏owiç tylko pi´ç wilków z czterech watah. Nie

ma podstaw, aby twierdziç, ˝e 95% wilków w Polsce ˝yje w wa-

tahach, a tylko 5% jest „samotna”.

Akapit dotyczàcy diety wilków jest tak˝e mieszaninà faktów

i popularnych, b∏´dnych przekonaƒ. Szkodliwe wydaje si´ zda-

nie dotyczàce „prawid∏owej struktury wieku i p∏ci” oraz „dobre-

go stanu zdrowotnego ofiar”. Nie ma czegoÊ takiego jak prawi-

d∏owa struktura wiekowo-p∏ciowa populacji – jest ona pochodnà

bardzo wielu czynników, cz´sto o charakterze losowym, na

przyk∏ad nadzwyczaj srogich zim, a przez to zmienna. Z faktu,

˝e w niektórych warunkach wilki zabijajà osobniki chore lub

os∏abione, nie wynika, ˝e brak tych drapie˝ników mo˝e powo-

dowaç obni˝enie zdrowotnoÊci populacji ofiar. Dyskusyjna jest

tak˝e kwestia mo˝liwoÊci ograniczania (regulacji) liczeb-

noÊci populacji przez te drapie˝niki – dane na ten temat sà

sprzeczne i byç mo˝e mechanizm taki dzia∏a w niektórych sy-

tuacjach. Inwentaryzacja, o której wspomina autorka (wykony-

wana i koordynowana na terenie najwi´kszej ostoi wilka – wo-

jewództwa Podkarparckiego – przez Stacj´ Badawczà Fauny

Karpat, Muzeum i Instytutu Zoologii PAN), ma te same wady,

co inwentaryzacje prowadzone przez leÊników i myÊliwych

(obserwacje terenowe sà w tej inwentaryzacji prowadzone rów-

nie˝ przez Lasy Paƒstwowe i Polski Zwiàzek ¸owiecki). Meto-

da opiera si´ na rejestracji tropów na sieci transektów w cza-

sie jednorazowej akcji oraz obserwacji ca∏orocznych. Poniewa˝

nie ma mo˝liwoÊci indywidualnego rozpoznawania tropów, a

liczba rejestrowanych tropów zale˝y od liczby dni, jakie up∏y-

n´∏y od ostatniego opadu Êniegu, metoda ta nie jest nawet przy-

datna do wzgl´dnej oceny liczebnoÊci wilków i Êledzenia dyna-

miki populacji.

Interpretacja tych wyników dokonana przez zespó∏ Sabiny

Nowak opiera si´ na za∏o˝eniu, ˝e wielkoÊç wilczych teryto-

riów na nizinach wynosi 250 km 2 , a w górach 150 km 2 , i jest

interpolacjà tych wielkoÊci na area∏ wyst´powania wilków.

Area∏y watah wyznaczone w ten sposób majà charakter czy-

stej spekulacji, a ich wielkoÊç i po∏o˝enie jest zupe∏nie roz-

bie˝ne z wynikami badaƒ telemetrycznych prowadzonych na

terenie Bieszczadów. Niewàtpliwà zaletà ca∏ej akcji jest mo˝-

liwoÊç wyznaczenia area∏u wyst´powania wilków w Polsce, co

w po∏àczeniu z danymi z systematycznych badaƒ mo˝e byç

podstawà do gospodarowania tym gatunkiem.

dr ROMAN GULA

Stacja Badawcza Fauny Karpat

Muzeum i Instytut Zoologii PAN

Dzi´kuj´ za ˝ywà reakcj´ na mój komentarz. Nie zgadzam si´

z twierdzeniem, ˝e informacje w nim zawarte sà nieprawdziwe.

Piszàc tekst, opiera∏am si´ na opublikowanych artyku∏ach z

polskich i zagranicznych czasopism naukowych oraz na wyni-

kach badaƒ nad wilkami uzyskanych w projektach, w których

uczestnicz´ od kilku lat.

Fakt przechodzenia przez Polsk´ ze wschodu na zachód szla-

ków migracji wilków zosta∏ potwierdzony przez szczegó∏owe cza-

sowe i przestrzenne analizy zmian zasi´gów wyst´powania tego

drapie˝nika w Polsce w XX wieku, a tak˝e na podstawie szerokich

badaƒ genetycznych nad wilkami, realizowanych przez Zak∏ad

Badania Ssaków PAN w Bia∏owie˝y oraz Muzeum i Instytut

Zoologii PAN (przebadano ponad 500 próbek z 10 krajów euro-

pejskich). Ciekawym dope∏nieniem sà relacje niemieckiej stra-

˝y granicznej, która obserwowa∏a w kamerach noktowizyjnych

wilki przep∏ywajàce Nys´. Badania nad wilkami sà ogromnie

trudne, dlatego nie prowadzi si´ ich w Polsce powszechnie. Jed-

nak realizowane by∏y nie tylko w Puszczy Bia∏owieskiej i Karpa-

tach, ale tak˝e w Puszczy Piskiej i na Roztoczu. Piszàc o prawi-

d∏owej strukturze p∏ci i wieku zwierzàt kopytnych, mia∏am na

myÊli takà, jaka wyst´puje w d∏u˝szej skali czasu w populacjach

nieeksploatowanych ∏owiecko, regulowanych przez czynniki na-

turalne. Wynosi ona dla jelenia 1:1.5 lub 1:2 (stosunek samców

do samic) i warunkuje du˝à konkurencj´ wÊród samców o dost´p

do samic, bardzo korzystnà dla jakoÊci puli genowej populacji.

Województwo podkarpackie nie jest najwi´kszà ostojà wilka w

Polsce. Znacznie wi´kszà i istotniejszà pod kàtem rozwoju popu-

lacji krajowej (jako êród∏o migrujàcych osobników) jest Podlasie

oraz Warmia i Mazury. Dokonana przez Pana ocena poprawno-

Êci metod wykorzystywanych w inwentaryzacji z roku 2001 jest

fa∏szywa. Zasadnicza ró˝nica pomi´dzy naszà inwentaryzacjà a

wczeÊniejszymi inwentaryzacjami ∏owieckimi polega na prze-

analizowaniu zebranych danych w odniesieniu do ca∏ego kom-

pleksu leÊnego, a nie wy∏àcznie do obwodu ∏owieckiego lub nad-

leÊnictwa, jak to dawniej robiono. Dzi´ki temu unikn´liÊmy

wielokrotnego zliczania wilków z watah, których terytoria obej-

mowa∏y kilka nadleÊnictw. Przy analizach wykorzystaliÊmy ca-

∏à dost´pnà wiedz´ na temat ekologii wilka, co umo˝liwi∏o nam

interpretacj´ danych i wnioskowanie o lokalizacji terytoriów. Po-

prawnoÊç analiz wi´kszoÊci obszarów potwierdzajà nasze w∏a-

sne badania terenowe oraz wst´pne wyniki tegorocznej inwenta-

ryzacji. W Bieszczadach natomiast, wbrew temu, co mówi∏a

instrukcja, nie przeprowadzono tropieƒ jednoczeÊnie w ca∏ym

kompleksie leÊnym (podstawowy warunek powodzenia) oraz w

odpowiednio krótkim czasie po opadzie Êniegu, co w efekcie unie-

mo˝liwi∏o rozró˝nianie watah. Interpretacja danych by∏a wi´c

szczególnie trudna i nie ukrywaliÊmy tego.

SABINA NOWAK

Stowarzyszenie dla Natury „ WILK ”

GRUDZIE¡ 2004 ÂWIAT NAUKI 5

100 lat temu

Najwi´ksza przetwornica zosta∏a zbudowa-

na w warsztatach Towarzystwa General

Electric Company w Ameryce, jak o tem

donosi El. World and Eng. Moc tej ma-

szyny wynosi przy pe∏nem obcià˝eniu i

115 obrotach na minut´ 2000 kw pràdu

sta∏ego o 270 v., mo˝e ona jednak stale

pracowaç przy 25% przecià˝enia i znosi

dwugodzinne przecià˝enie 50%, przy-

czem ˝adna cz´Êç maszyny nie nagrze-

wa si´ ponad 55°C. Si∏a pràdu wynosi w

pierwszym wypadku 7,400 amp., w dru-

gim 9,250 amp. i nakoniec w trzecim

11,100 amp., a wspó∏czynnik wydajnoÊci

przy 1 1 / 2 obcià˝enia wynosi 95 3 / 4 %.

Ci´˝ar ca∏ej maszyny wynosi 95 t , gdy

tymczasem twornik o Êrednicy 4 m ∏àcz-

nie z wa∏em wa˝y 35 t . Przetwornice te

w iloÊci 4 sztuk zosta∏y zbudowane dla

New-York Edison Company do zasilania

sieci oÊwietlenia.

bezu˝ytecznym i zdatnym jedynie do mu-

zeów. Wkrótce ma zaczàç wychodziç jed-

noczeÊnie 8 biuletynów codziennych na

okr´tach towarzystwa Cunard.

DoÊwiadczenia z wysy∏aniem wiado-

moÊci na wielkà odleg∏oÊç z okr´tu nie

by∏y jeszcze robione, gdy˝ okr´t posiada∏

jedynie przyrzàd wysy∏ajàcy dla ma∏ych

odleg∏oÊci.

jaÊniej. Pole magnetyczne jednostajne

˝adnego dzia∏ania nie wywiera.

Siarczan wapnia jest nadzwyczaj czu-

∏y na niejednostajnoÊç pola magnetycz-

nego. Pr´cik bizmutu lub roztwór chlor-

ku ˝elaza w szklanej rurce zbli˝one do

cia∏a fosforyzujàcego wywo∏ujà zwi´ksze-

nie si∏y Êwiat∏a przez to, ˝e sprowadzajà

niejednostajnoÊç w polu magnetycznem

ziemi. Pojedynczy przewodnik z pràdu o

sile oko∏o 0,00001 amp. dzia∏a na cia∏o

fosforyzujàce, umieszczone na odleg∏o-

Êci 1 cm od przewodnika. We wszystkich

doÊwiadczeniach p. Gutton starannie

przestrzega∏ zabezpieczania fosforyzujà-

cego cia∏a odpowiedniemi zas∏onami od

dzia∏ania promieni N, odkrytych przez

M. Blondlot’a. Poza tem p. Gutton bada∏

dzia∏anie pola magnetycznego na oczy i

przekona∏ si´, ˝e niejednostajne pole ma-

gnetyczne wzmaga dok∏adnoÊç widzenia

przedmiotów s∏abo Êwiecàcych lub te˝

s∏abo oÊwietlonych.

Dzia∏anie pola magnetycznego na cia∏a fos-

foryzujàce i na oko ludzkie. W lutym roku

bie˝. Poincaré przedstawi∏ Paryskiej

akademii nauk wyniki doÊwiadczeƒ

p. Gutton’a nad dzia∏aniem pola ma-

gnetycznego na fosforescency´ cia∏.

P. Gutton bada∏ zmin´ si∏y Êwietlnej fos-

foryzujàcego siarczanu wapnia pod

wp∏ywem magnesów stalowych i prze-

wodników z pràdem elektrycznym. Wy-

nik tych doÊwiadczeƒ jest nast´pujàcy:

siarczan wapnia umieszczony w polu

magnetycznem niejednostajnem Êwieci

gami, niemia∏yby zupe∏nie poco zanurzaç

si´ tak g∏´boko. Przeciw g∏´bokiemu nur-

kowaniu wielorybów przemawia jeszcze

panujàce tam nadzwyczaj wysokie ciÊnie-

nie. Jak wiadomo, dla cz∏owieka ju˝ ci-

Ênienie 3 atmosfer przestawia powa˝ne

niebezpieczeƒstwo; je˝elibyÊmy wi´c na-

wet przypuÊcili, ˝e wieloryb, który, bàdê

co bàdê jest zwierz´ciem ciep∏okrwistem,

mo˝e znosiç 3 razy wi´ksze ciÊnienie, to

jest 9 atmosfer, to z takiem ciÊnieniem

spotyka si´ on ju˝ na g∏´bokoÊci 90 yar-

dów. Jest zaÊ rzeczà zupe∏nie niepraw-

dopodobnà, ˝eby móg∏ on znieÊç ciÊnie-

nie, jakie panuje na g∏´bokoÊci 1000

yardów; wynosi ono tam nie mniej, jak z

90 atmosfer. Przytem trudno przypuÊciç,

aby wieloryb, którego ci´˝ar w∏aÊciwy

nie o wiele przekracza ci´˝ar wody mor-

skiej, móg∏ posiadaç tak znacznà si∏´ mi´-

Êniowà, aby wepchnàç swe cia∏o na g∏´-

bokoÊç 1000 yardów.

Równie˝ niezbadanà jest sprawa snu

wielorybów. Jedni twierdzà, ˝e obcho-

dzà si´ one zupe∏nie bez snu, poniewa˝

mogà ca∏emi dniami podà˝aç za statkiem

i poniewa˝ nikt nigdy nie widzia∏ ich ani

chwili bez ruchu. Inni natomiast zarzu-

cajà, ˝e trudno przypuÊciç, aby zwierz´

o tak wysokiej dzia∏alnoÊci mózgu mog∏o

obejÊç si´ bez snu, skoro, jak wiadomo,

Êpià nawet ryby. Sprawa ta w ka˝dym

razie nie jest rozstrzygni´ta.

Nowe powodzenie Marconi’ego. Podró˝ni

okr´tu atlantyckiego „Campania”, który

przyby∏ do New-Yorku d. 12 czerwca,

otrzymywali codziennie rano podczas

podró˝y pismo elegancko drukowane na

8 stronicach i zawierajàe najnowsze wia-

domoÊci z ca∏ego Êwiata. Numer zawie-

ra∏ wszystkie otrzymywane w nocy depe-

sze i by∏ prowadzony osobiÊcie przez

Marconi’ego. Gazeta pod tytu∏em „Cunard

Daily Bulletin” wychodzi∏a bez przer-

wy przez ca∏y czas podró˝y, a wiadomoÊ-

ci przychodzi∏y przewa˝nie bezpoÊred-

nio z Anglii i ze stacyi amerykaƒskich.

Pierwsza wiadomoÊç z Cap Breton w No-

wej Szkocyi by∏a otrzymana wówczas,

gdy okr´t znajdowa∏ si´ na odleg∏oÊci

3200 km od tego miejsca, a stosunki z

Poldhy (Cornwall) by∏y utrzymywane a˝

do odleg∏oÊci 3680 km ! W ma∏ej kajucie,

z przyrzàdami, na samym wierzchu okr´-

tu pomocnicy Marconi’ego odczytywali

przy pomocy telefonów znaki Morse’a,

wysy∏ane z làdu przez olbrzymie przyrzà-

dy wysy∏ajàce, z takà samà ∏atwoÊcià, jak

telegrafiÊci w zwyk∏ych swych biurach.

Marconi jest bardzo zadowolony z dzia-

∏ania nowych odbieraczy magnetycznych

i twierdzi, ˝e uczynià koherer zupe∏nie

Nurkowanie i sen wielorybów. Poglàd, ˝e

wieloryby, nurkujàc, zanurzajà si´

na znacznà g∏´bokoÊç, jest doÊç roz-

powszechniony zarówno wÊród przyrod-

ników, jak i wÊród po∏awiaczy tych zwie-

rzàt. Dr. W. Kükenthal, jeden z najwybit-

niejszych badaczów wielorybów w na-

szych czasach, ocenia t´ g∏´bokoÊç na

1000 yardów (914 m), chocia˝ podstawy

do przyj´cia takiej g∏´bokoÊci sà doÊç

chwiejne. Przeciw zdaniu Kükenthala wy-

stàpi∏ dr. Racovitza w „Sprawozdaniach”

z belgijskiej wyprawy do bieguna po∏u-

dniowego w latach 1897–1899. Twierdzi

on, ˝e ta g∏´bokoÊç mia∏a wynosiç co naj-

wy˝ej 100 yardów. Wi´kszoÊç wielory-

bów nie dosi´ga podczas nurkowania na-

wet i tej g∏´bokoÊci. Jest zaÊ rzeczà

zupe∏nie niezrozumia∏à, poco mia∏yby si´

one zanurzaç na g∏´bokoÊç prawie 1000-

-metrowà, gdzie wÊród niezg∏´bionych

ciemnoÊci nie mog∏yby znaleêç ˝adnego

po˝ywienia, poszukiwanie zaÊ pokarmu

stanowi g∏ówny cel ich nurkowania. Jesz-

cze gatunki, ˝ywiàce si´ drobnemi ˝yjàt-

kami, mog∏yby tam znaleêç coÊ dla siebie,

ale te, które si´ karmià rybami i g∏owono-

6 ÂWIAT NAUKI GRUDZIE¡ 2004

Świat Nauki PL - 2004-12_160.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: