18.01.2010.docx

NAUKA O POLITYCE                                                                                                                              18.01.2010              Wykład

GEOPOLITYKA
zajmuje się rozmieszczeniem przestrzennym butów politycznych, np. jakie są granice państwa, czym one są uzasadnione, dlaczego tak a nie inaczej przebiegają granice między regionami. Zajmuje się terytorialnym kształtem preferencji wyborczej. Geopolityka zajmuje się potęgami w czasie i przestrzeni. Potęgami a więc mocarstwami, imperiami w czasie i przestrzeni – zajmuje się tym dlaczego mocarstwa powstają, dlaczego rozkwitają, rozwijają się i upadają – jak to przebiega w czasie i na czym polega przestrzenny rozwój mocarstw.

Gerrymandenrg – takie kształtowanie okręgów wyborczych by nasz kandydat miał ogromną szansę na wygraną. Tak kształtujemy granicę by przeciwnik nie miał szans na zwycięstwo.

1.Supermocarstwo – mocarstwa globalne, które obejmują wszystkie możliwe terytorium, wszystkie kontynenty
2.Mocarstwo o aspiracjach światowych – które chcą zamierzają grać na skalę światową, ale nie do końca im się to udaje, np. Chiny
3.Mocarstwo o charakterze kontynentalnym – np. Argentyna, Indie – obejmują cały kontynent
4.Mocarstwa subkontynentalne – oddziałowują na znaczną część kontynentu np. Egipt, RPA
5.Państwa średniej wielkości – mogą zachować samodzielność, ale muszą uwzględniać interesy mocarstw. Nie mogą robić pewnych rzeczy, ale są samodzielne jeśli chodzi o rozstrzyganie spraw krajowych
6.Państwa uzależnione – należą do stref wpływów. Nie mają samodzielności w polityce zagranicznej, muszą prowadzić politykę gospodarczą zgodną z interesami metropolii, a potem przestają istnieć
7.Państwa upadłe – nie są w stanie sprawować kontroli nad swoim własnym terytorium, np. Somalia. Niezdolność państwa do sprawowania kontroli.

Mamy do czynienia ze strukturą bytów państwowych o wiele bardziej skomplikowaną niż w średniowieczu.

W tej chwili mamy do czynienia z rozpadem dwubiegunowego układu świata od 1991 istniał monocentryczny, unipolarny układ mocarstw, który w tej chwili zamienia się w układ multipolarny, wielobiegunowy.

Elementarne pojęcia geopolityczne
1. Pierwszy twórca kategorii geopolitycznych był Friedrich Ratzel
*Lebensraum – przestrzeń życiowa – jest potrzebna nardowi do przeżycia.
Narody historyczne – są na tyle silne, że mogą odgrywać dużą rolę w dziejach
Narody niehistoryczne – są skazane na zagładę, bo np. nie posiadają własnego państwa
Z narodami historycznymi i niehistorycznymi wiąże się :
->Socjaldarwinizm – przeniesienie praw wykrytych przez Darwina dotyczących ewolucji na świat społeczny. Gatunek silniejszy niszczy gatunek słabszy.
Kjellen

Twórcy geopolityki
1.  Halford Mackinder – profesor Oxfordu, twórca koncepcji geopatycznej świata, która obowiązywała przez wiele dziesięcioleci. Podzielił świat na światową wyspę, otaczający ją ocean i wyspy satelity. Ten świat można podzielić na dwie części
*strefę zewnętrzną – ta, w której nie dzieje się historia
*ta część, w której dzieje się historia
              ^heartland – obejmuje Syberię, Azję środkową, Europę Północno-Wschodnią i sięga do Północnego Oceanu Spokojnego. Jest słabo zamieszkała. Tam mało kto żyje. Ma kluczowe znaczenie dla ludzkości. Od czasu do czasu na tych obszarach zdarzają się dłuższe okresy, gdzie klimat jest dość dobry i zaczyna gwałtownie wzrastać liczba ludności, a gdy znowu się ochładza to one ekspandują, idą na zewnętrz – to są ogromne rzesze wojowników. Przypomina serce, bo rozszerza się i zmniejsza a to ma wielkie znaczenie dla ludności.
              ^strefa wewnętrzna
Modyfikacja:
Po I WŚ – kluczowe według Mackindera było nie dać się Europie Wschodniej tak aby zaczęła ona podlegać Bolszewickiej Rosji sprzymierzonej z Niemcami. Chodziło o to by Europa Wschodnia nie była Bolszewicka, ani Niemiecka. Zadaniem dyplomacji brytyjskiej miało być stworzenie niepodległych państwa oddzielających Niemcy od Rosji Bolszewickiej
1924 – stworzył Middle Ocean – baseny oceanu międzylądowego północnoatlantyckiego – miał być przeciwwagą, równoważył heartlandowi. Mamy dwa potężne obszary geopolityczne: północnoatlantycki i heartland. Ta koncepcja była teoretyczną podstawą do stworzenia NATO

2. Karl Haushofer – można mówić o kilku jego koncepcjach geopolitycznych
1) zmodyfikowana koncepcja lebensraum  - Volksgrenze – granice ludu, narodu etnicznego. Każdemu narodowi historycznego przynależne są takie a nie inne granice jego przestrzeni życiowej. Powinny być zgodne z granicami państwowymi (Stadtsgrenze) – są obwarowane przymusem państwowym, powinny obejmować naturalne granice przestrzeni życiowej danego narodu.
Stworzył podział świata na strefy wpływu, które podlegają odpowiednim mocarstwom. Każde mocarstwo ma swoją naturalną granicę wpływów, do której wiadomo, że jest predestynowane przez los, jest przeznaczone do tego by panować nad jakimś kontynentem. Jeśli mocarstwa przekroczą tą granice to stracą zasoby  a nie osiągną efektów zamierzonych.

3. Alfred Thayer Mahan – amerykański admirał, historyk. Autor mocarstwa morskiego Potęga morska jest ważniejsza od lądowej. Aby stworzyć potęgę morską musi być spełnione 6 funkcji. Pierwsze 3 dotyczą geograficznej kwestii
*pozycja geograficzna państwa – dostęp do oceanów i otwartych mórz
*ukształtowanie wybrzeża – czy jest wystarczająco miejsca na porty
*długość wybrzeża
3 czynniki nie dotyczące geograficznej kwestii
*liczebność narodu – im liczebniejszy tym więcej marynarzy
*charakter narodowy – zdolność do handlu, ryzyka, podróży
*wola i zdecydowanie rządu
Mocarstwa morskie – mają kolonie, terytoria zamorskie
Mocarstwa lądowe – mają terytoria zależne

1942 – Nicoalus  Spykman napisał książkę jaki powinien być porządek świata po II WŚ. Stworzył koncepcję Reamlandu – obszar rzemieniowy – taki który będzie otaczał trwałymi więzami heartlandu i nie będzie dopuszczał do ekspansji heartlandu na świat. Powstrzymywać miało ekspansję Stalina na wyspę zewnętrzną. Decydujące jest nie to ile ma się dywizji, ale jaki jest zasięg lotnictwa strategicznego. Zasięg lotnictwa strategicznego określa potencjalny obszar wpływów tych krajów, które posiadają broń atomową.
1957 – wystrzelenie sputnika – od tego momentu wiadomo było, że oba mocarstwa mają zdolnośc zniszczenia świata w ciągu 30min

Mutual
Assured
Destruction

Klasyczne rozważania geopolityczne

Geopolityka dzisiejsza przestaje być taką samą restryktywną geopolityką. Mamy do czynienia z koncepcjami cywilizacyjnymi.
1. Francis Fukuyama – na całym świecie porządek liberalno-społeczny
2. Samuel Huntington – mamy do czynienia z kilkoma kręgami cywilizacyjnymi skonstruowanymi według wzorca kreowanego przez dominującą religię i wtedy te światy cywilizacyjne mogą obok siebie współistnieć ale nie są w stanie się przemieszać. Istnieje niebezpieczeństwo wybuchu.
Wyróżniał cywilizacje:
*chrześcijańska
*arabska
*prawosławna
*chińska
*japońska
*hinduska

Rozważania na temat globalizacji. Mamy do czynienia z literaturą aprobującą globalizację, literaturą antyglobalistyczną(Naomi Klein) i literatura alterglobalistyczna(polega na dążeniu do nadania procesom globalizacyjnymi ludzkiego oblicza)
 

1