Rewolucja węgierska
Z rewolucją węgierską wiąże się już dobrze mi znany temat stalinizmu. Stalinizm na Węgrzech był o wiele bardziej brutalny, niż w innych krajach bloku wschodniego. W listopadzie 1945 roku odbyły się pierwsze powojenne wybory, w których zwyciężyła Niezależna Partia Drobnych Rolników. Powstał rząd Zoltana Tildyego z NPDR, wicepremierami zostali Matyas Rakosi (właściwie Rosenfeld), przywódca partii komunistycznej, który odegrał dużą rolę w historii Węgier i A. Szakasits - kierujący partią socjaldemokratów. W latach 1946-1953 komuniści, którzy byli kierowani przez Rakosiego, zaprowadzili w kraju reżim wzorowany na stalinizmie. Aby uświadomić sobie jego skalę, wystarczy zapoznać się z kilkoma liczbami. Tylko w latach 1952 – 1955 utworzony w roku 1950 Wydział Bezpieczeństwa Państwa zajmował się 1 136 434 osobami. Oznacza to, że przedmiotem zainteresowania bezpieki był co piąty dorosły Węgier. Za przestępstwa polityczne przed sądem stanęło 516 718 mieszkańców kraju. Brutalnie tępiono dawne „klasy posiadające” – tylko w maju i czerwcu 1951 roku wysiedlono z Budapesztu na prowincję 38 tysięcy „wrogów ludu”. Miały też miejsce pokazowe procesy polityczne. W roku 1948 na dożywocie skazany został prymas Węgier- kardynał Mindszenty. W roku następnym po brutalnym śledztwie, skazany został na karę śmierci pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Jugosławii, a następnie stracony został jeden z twórców machiny terroru – minister spraw wewnętrznych Laszlo Rajk. Politycznemu terrorowi towarzyszyła katastrofalna sytuacja gospodarcza, wywołana – absurdalną w warunkach braku surowców naturalnych – forsowną industrializacją kraju. W roku 1949 przyjętą podobną jak w ZSRR konstytucję. Stosowany był terror, który stłumiony został dopiero po śmierci Stalina w 1953 roku. Przejdźmy zatem do rewolucji węgierskiej.
W październiku 1956 roku rozpoczęły się masowe demonstracje. Były one wyrazem solidarności z Polską (polski październik), kiedy to do władzy doszedł Władysław Gomułka. 23 października manifestujący w Budapeszcie studenci zostali zaatakowani podczas wiecu solidarności z Polską przez służby bezpieczeństwa. Zaatakowani studenci ruszyli w kierunku radiostacji, by zniszczyć urządzenia zagłuszające Radio Wolna Europa. Wtedy też padły pierwsze strzały, oddane przez pracowników urzędu bezpieczeństwa. Spowodowało to wybuch rewolucji węgierskiej 1956. W nocy z 24 na 24 października przerażeni komuniści mianowali nowego premiera, został nim Imre Nagy- zwolennik reform, kolejny z komunistów. Nagy chciał zdławić powstanie, wprowadził więc stan wyjątkowy i nie sprzeciwiał się interwencji ZSRR. Rankiem 24 października na ulice Budapesztu wjechały radzieckie czołgi.
Rewolucja szybko rozprzestrzeniła się z Budapesztu na cały kraj. W wyniku nacisku społeczeństwa Nagy zmienił front i doprowadził do wycofania wojsk radzieckich ze stolicy. Ogłosił zniesienie systemu jednopartyjnego i zapowiedział wolne wybory. 1 listopada 1956 oświadczył, że Węgry występują z Układu Warszawskiego, zwrócił się też do ONZ o zagwarantowanie państwu bezpieczeństwa.
Dla Moskwy było za wiele, w związku z tym przed świtem 4 listopada 1956 roku wojska radzieckie ponownie ruszyły na Budapeszt. Zostały tam wezwane przez nowy rząd, utworzony przez Janosa Kadara. Po tygodniu krwawych walk wojska radzieckie zdobyły Budapeszt, a do końca miesiąca zajęły całe Węgry.
W walkach zginęło 6 tysięcy osób, drugie tyle wywieziono do ZSRR. Około 2 tysięcy Węgrów, wśród nich także Nagya, skazano na karę śmierci. 200 tysięcy uciekło na Zachód.
FatumTech