homo-sum,1.pdf

72 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

– Od jakiegoÊ czasu obserwujemy w Polsce nasilenie homofobii.

Skàd si´ to bierze?

KM: To zło˝ony problem, u podło˝a którego le˝y ludzka

skłonnoÊç do fobii w ogóle. Do czynienia z fobià mamy, gdy ktoÊ

czegoÊ nie znosi, obawia si´, a na poziomie racjonalnym ma uza-

sadnienie, dlaczego tak si´ dzieje. Emocje, które si´ z tym wià-

˝à, sà zwykle ekstremalne i negatywne, a tłumaczy si´ je sobie

czymÊ nadrz´dnym, najcz´Êciej moralnym, wy˝szym od wła-

snego wewn´trznego interesu.

WE: W rozumieniu klinicznym fobia to strach zwiàzany

z okreÊlonym obiektem lub sytuacjà, którego doÊwiadczajàca

osoba nie potrafi w ˝aden sposób zrozumieç, wytłumaczyç so-

bie ani wyperswadowaç. Jednak gdy wkraczamy w przestrzeƒ

społecznà i mówimy o zjawiskach dotyczàcych wielu ludzi na-

raz, genealogie homofobii si´ mieszajà. Homofobia w wymia-

rze socjologicznym i politycznym jest zjawiskiem niejedno-

rodnym. Cz´Êç homofobów doÊwiadcza l´ku i niech´ci

do gejów, bo w ich nieÊwiadomoÊci tlà si´ ich własne wypar-

te homoseksualne pragnienia. Niedajàcà si´ zaakceptowaç

i przera˝ajàcà nas cz´Êç siebie ch´tnie umieszczamy w in-

nych. Dzi´ki temu mo˝emy zapomnieç o kłopotliwym we-

wn´trznym konflikcie. Zamieniamy go na konflikt zewn´trz-

ny, który łatwo daje si´ zracjonalizowaç albo zideologizowaç,

i doÊwiadczamy ulgi. To klasyczny mechanizm powstawania

fobii. W tym sensie homofobia mo˝e stanowiç przykrywk´ dla

latentnego homoseksualizmu.

– Czyli jakiego?

WE: Biernego, ukrytego w podÊwiadomoÊci. Âwietnie po-

kazuje to film „American Beauty”. Sàsiad głównego bohatera,

surowy ojciec, były pułkownik, katuje swojego syna fizycznie

i psychicznie, próbujàc ukształtowaç go na swój wzór i podo-

bieƒstwo. Wymaga od niego ˝elaznej dyscypliny, okrucieƒ-

stwa i bezwzgl´dnoÊci. Tymczasem syn nie chce byç twardzie-

lem, jest wra˝liwym artystà. Buntuje si´ przeciwko ojcu,

uciekajàc w palenie trawki i podwójne ˝ycie.

– On go kształtuje nie tyle na swój obraz, ile na obraz i podobieƒ-

stwo swojej fasady. W koƒcu dowiadujemy si´ przecie˝, ˝e ukrywa za nià

skłonnoÊç do m´˝czyzn.

WE: To prawda. Ojciec sam musiał nieustannie potwier-

dzaç realnoÊç fasady, za którà si´ ukrywał. Dlatego ˝àda te˝

od syna, by swoim ˝yciem potwierdził jej autentycznoÊç i war-

toÊç. Tacy ludzie panicznie bojà si´ prawdy o sobie. Bywa, ˝e

nienawidzà wszystkiego i wszystkich, którzy w jakikolwiek

sposób przypominajà im o niej.

KM: Chcà ich wyprzeç ze społeczeƒstwa, zaprzeczyç ich

istnieniu tak samo, jak to zrobili we własnym wn´trzu. Jednak

poglàd, ˝e u podło˝a homofobii le˝y wyparty homoseksu-

alizm, bardzo cieszy homoseksualistów. Lubià myÊleç, ˝e

wi´kszoÊç m´˝czyzn w gł´bi duszy marzy o tym, ˝eby byç

z facetem... To niebezpieczny argument, bo to zaledwie cz´Êç

prawdy. W obozie homofobów wi´kszoÊç to ci, którzy nie sà

ukrytymi homoseksualistami, lecz ludêmi, którzy zatrzymali

si´ na pewnym etapie rozwojowym.

Homofobia (od słów homoseksualizm i fobia) – niech´ç, pot´pienie

bàdê nienawiÊç wobec osób o orientacji homoseksualnej, l´k przed zetkni´-

ciem si´ z nimi. Termin pojawił si´ w j´zyku angielskim w roku 1969. Parlament

Europejski 18 stycznia 2006 r. w rezolucji W sprawie homofobii w Europie zde-

finiował homofobi´ jako „nieuzasadniony l´k i niech´ç wobec homoseksuali-

zmu oraz osób homoseksualnych, biseksualnych i transseksualnych, oparte

na uprzedzeniach podobnie jak rasizm, ksenofobia, antysemityzm i seksizm”.

Za Wolnà Encyklopedià Wikipedia

Mechanizmy psychologiczne rzàdzà zachowaniem jednostek,

grup społecznych, a nawet całych narodów. Le˝à u podło˝a zjawisk

społecznych i kulturowych. W nowym cyklu rozmów

Tatiany Cichockiej z Katarzynà Miller i Wojciechem

Eichelbergerem b´dziemy szukaç psychologicznych

uwarunkowaƒ tego, co si´ dzieje w naszym kraju i na Êwiecie.

Na poczàtek przyjrzyjmy si´ homofobii Zdj´cia Zosia Zija

– Masz na myÊli rozwój seksualny?

KM: Tak. Jednym z naturalnych etapów rozwoju ludzkiej

seksualnoÊci jest pociàg do tej samej płci. Dziewczyny si´ wte-

dy całujà, przytulajà, pokazujà sobie, jak to by było, gdyby ci´

chłopak całował, Êmielsze dziewczynki uczà te mniej Êmiałe.

Chłopcy pokazujà sobie ptaszka, szukajà kontaktu fizycznego,

a nawet wzajemnie si´ masturbujà. To normalne. Zwykle dzieci

przekraczajà próg homoseksualny bez ˝adnego problemu. Chy-

ba ˝e rodzice je na tym przyłapià i wp´dzà w poczucie winy, su-

gerujàc, ˝e robià coÊ „brzydkiego”, „nienaturalnego”.

– I w ten sposób zatrzymajà w rozwoju?

KM: WłaÊnie. To si´ cz´sto dzieje szczególnie w wypadku

chłopców. Rodzice widzà ich tendencje homoseksualne i starajà

si´ im przeciwdziałaç. GdybyÊmy mieli ÊwiadomoÊç, ˝e to natu-

ralny proces, m´˝czyêni nie mieliby potem odruchu wymiotne-

go na myÊl o tym, ˝e dotknie ich inny facet. Boby przez to prze-

szli. Heteroseksualne kobiety zwykle nie czujà obrzydzenia

na myÊl o dotyku innej kobiety, bo majà ten etap za sobà.

WE: Poza tym wÊród walczàcych z homoseksualizmem jest

te˝ wielu ludzi, którzy w dzieciƒstwie doÊwiadczali wyklucze-

nia, przemocy i upokorzenia, a w dorosłym ˝yciu poszukujà ta-

kich, którymi za przyzwoleniem społecznym mogà gardziç, bo

to im poprawia samopoczucie. Ale to ju˝ nie jest homofobia – to

raczej homopogarda, która ostatnio dochodzi do głosu.

– Jak te narastajàce tendencje antygejowskie pogodziç z fak-

tem, ˝e ostatnio w sztuce, w mediach coraz cz´Êciej porusza si´ te-

mat homoseksualizmu?

WE: Wyglàda na to, ˝e jako gatunek wkraczamy w takà

faz´ rozwoju, która wymaga od ka˝dego z nas uÊwiadomienia

sobie i zasymilowania wszystkiego, co zostało niegdyÊ wypar-

te, zanegowane, wykluczone. Czas nauczyç si´ w praktyce

sum . . .

Katarzyna Miller i Wojciech Eichelberger

www.zwierciadlo.pl

| 73

Homo

74 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

waç, ˝e homoseksualizm nie istnieje, ale dla wielu wcià˝ jest

obcy, zagra˝ajàcy.

Dla mnie obecnoÊç Êrodowiska drag queen, transwesty-

tów, kolorowego tłumu istot podobnych do rajskich ptaków

jest wzbogacajàca. Stanowi przeciwwag´ dla szarzyzny gar-

niturów, zalewu przeci´tnoÊci w cywilizacji techniczno-fi-

nansowej. Gdy zaczniemy poznawaç te zjawiska z pozoru

nie do pogodzenia, odkryjemy, ˝e w swej istocie sà one

dwiema stronami tego samego. Ka˝dy z nas ma w sobie ta-

kie dwie strony. Np. bywamy i agresywni, i altruistyczni jed-

noczeÊnie. Człowiek, który zna swojà ciemnà stron´, mo˝e

si´ nià posługiwaç, ale nie musi jej Êlepo ulegaç. Ten, kto za-

przecza jej istnieniu, idzie ze sztandarem miłoÊci w r´ku za-

bijaç innych. Musimy przyjàç do wiadomoÊci istnienie tej

drugiej strony.

– Mówicie, ˝e musimy... Wydaje si´, ˝e ludzkoÊç nie ma na to ochoty.

WE: Ten proces toczy si´ jednoczeÊnie w skali ludzkich

umysłów i w skali cywilizacji. Nie post´puje równo. Sà kraje,

które si´ na niego otworzyły, i wyglàda na to, ˝e im to dobrze

robi. Np. Dania ma spokojne, Êwiadome społeczeƒstwo wolne

od dramatycznych wewn´trznych napi´ç, które dzi´ki zasy-

milowaniu ró˝norodnoÊci oszcz´dza du˝o energii i mo˝e jà

inwestowaç w dalszy rozwój ÊwiadomoÊci, w nowoczesnà

ekotechnologi´, w edukacj´ i poprawianie jakoÊci ˝ycia. My

jeszcze nie nale˝ymy do tej grupy krajów. ˚yjemy w prowin-

cjonalnym zaÊcianku. W Londynie, Pary˝u, Sztokholmie, Ko-

penhadze na ulicach jest kolorowo. A u nas biało-szaro,

a w umysłach homofobia i ksenofobia.

KM: ZazdroÊcimy, nienawidzimy, czujemy si´ gorsi. Wi´c

siedzimy cicho albo si´ okopujemy, chcemy udowodniç, ˝e to my

jesteÊmy lepsi i ˝e to oni si´ od nas powinni uczyç, jak ˝yç.

– Mamy szans´ to zmieniç?

WE: Nie mo˝na byç krajem w sercu Europy i si´ nie zmie-

niç. Równie˝ to, co si´ aktualnie dzieje w Polsce, nieuchronnie

zmierza ku otwartoÊci na innoÊç i ró˝norodnoÊç. Z punktu wi-

dzenia psychoterapeuty na razie pacjent Polska jest w stadium

rozpaczliwej obrony przed zmianà. I ma do tego Êwi´te prawo.

Ale jeÊli mamy normalnie funkcjonowaç w tym skomplikowa-

nym Êwiecie, trzeba b´dzie zaczàç si´ zmieniaç.

KM: Mo˝na trwaç w niedobrym, ale człowiek si´ w tym

zu˝ywa straszliwie, choruje. Tak samo społeczeƒstwo choruje

– widaç to w Polsce, pojawiajà si´ zjawiska typu zakaz parady

równoÊci. A jednak parada si´ odbyła. Najlepszy dowód, ˝e ja-

kiÊ proces ju˝ si´ dokonał.

WE: Za tym wszystkim stoi wa˝ny mechanizm identyfi-

kacji poprzez przynale˝noÊç. Na razie wielu mieszkaƒców na-

szego kraju identyfikuje si´ poprzez przynale˝noÊç teryto-

rialnà, narodowà czy religijnà... To sposób budowania

poczucia to˝samoÊci przez opozycj´, charakterystyczny dla

okresu dojrzewania – z zało˝enia zaw´˝ajàcy, konfliktogenny,

wykluczajàcy, potencjalnie ksenofobiczny. Tacy ludzie nie sà

w stanie zasymilowaç ró˝norodnoÊci, poniewa˝ wszelka in-

noÊç zagra˝a ich poczuciu to˝samoÊci. Tolerancja na ró˝no-

rodnoÊç pojawia si´ wtedy, gdy nasze poczucie to˝samoÊci

jest autonomiczne, niezale˝ne od jakichkolwiek okolicznoÊci

zewn´trznych.

KM: Poczucie to˝samoÊci jest nierozerwalnie zwiàzane

z poczuciem wartoÊci. Ludzie cz´sto budujà swojà to˝samoÊç,

opierajàc si´ na tym, co osiàgn´li. Jestem tym, który ma lep-

szy samochód, lepszà prac´, prawdziwà rodzin´ z przepisowà

dwójkà dzieci i psem itd. U takiej osoby w zetkni´ciu z inno-

Êcià rodzi si´ bunt: nie po to tak haruj´, ˝eby to wszystko

mieç, bym był tyle wart, ile ten, który tego wszystkiego nie

ma! A ju˝, nie daj Bo˝e, zamiast prawowitej ˝ony ma jakiegoÊ

kochanka.

Człowiek, który nie czuje si´ wartoÊciowy, zajmuje si´

głównie udowadnianiem swojej wartoÊci. Pi´ç minut temu ktoÊ

mi powiedział: „jesteÊ do niczego”, wi´c wpadłem w rozpacz.

Pi´ç minut póêniej ktoÊ mi powiedział: „jesteÊ super”, wi´c

wpadłem w eufori´. A przecie˝ jesteÊ cały czas tym samym

człowiekiem. W grupie terapeutycznej przeprowadzam takie

çwiczenie: dziel´ grup´ na pół i połowa grupy mówi komuÊ,

„jesteÊ OK”, a druga połowa: „nie jesteÊ OK”. To konfrontuje

z sytuacjà, ˝e niewa˝ne, ile zbierasz potwierdzeƒ, a ile nega-

cji, i tak zostajesz na koniec ze sobà. I musisz odnaleêç swojà

wartoÊç w sobie.

– JeÊli nie na przynale˝noÊci do grupy, to na czym mamy budowaç

swojà to˝samoÊç?

WE: Czy bycie człowiekiem nie jest to˝samoÊcià wystarcza-

jàcà? Czy przynale˝noÊç do wielkiej nieskoƒczenie ró˝norodnej

ludzkiej rodziny nie doÊç nas nobilituje? Przecie˝ wszyscy jeste-

Êmy ludêmi, bez wzgl´du na kolor skóry, przynale˝noÊç etnicz-

nà czy narodowà, płeç, preferencje seksualne, ideologi´, filozo-

fi´, religi´, wzrost, zasobnoÊç portfela itd. To jest najwa˝niejsze

wyzwanie czasów, w jakich ˝yjemy.

– Jest granica dopuszczania innoÊci? Pytam o to, bo ostatnio Êrodo-

wiska homofobiczne, argumentujàc za wykluczeniem gejów, łàczà homo-

seksualizm z pedofilià.

WE: Pedofil z zało˝enia przekracza granic´ wolnoÊci swo-

ich ofiar, krzywdzi dzieci, czyli osoby słabe i zale˝ne, które nie

sà w stanie decydowaç za siebie. To zbrodnia niezale˝nie od płci

ofiar. Geje i lesbijki wchodzà w zwiàzki z dorosłymi, a wi´c nie

naruszajà niczyjej wolnoÊci.

KM: Trzeba te zjawiska jasno rozró˝niaç. W interesie ho-

mofobów jest wyszukiwanie ró˝nych pseudozwiàzków i konota-

cji po to, by udokumentowaç swoje prawo moralne do pot´pia-

nia samego zjawiska homoseksualizmu. Równie˝ po to, by

wymusiç sankcje prawne. Według badaƒ zwierz´ta wykazujà

zachowania homoseksualne, a w ka˝dej populacji ludzkiej jest

zwykle około 10 procent homoseksualistów...

WE: Mimo to ci, którzy uwa˝ajà si´ za stra˝ników boskiego

prawa, wierzà, ˝e homoseksualizm jest chorobà, zboczeniem, pa-

tologicznym marginesem. JednoczeÊnie zachowujà si´ tak, jakby

nie ufali do koƒca swojej seksualnej identyfikacji oraz ochronie

naturalnego prawa i obawiali si´, ˝e zara˝à si´ homoseksuali-

zmem tak łatwo jak grypà.

KM: Absurd. Widaç, ˝e racjonalne argumenty zawodzà.

WE: WłaÊnie ta niespójnoÊç pokazuje, ˝e mamy do czynie-

nia z fobià.

KM: Straciłam znajomà po tym, jak wystàpiłam w progra-

mie o homoseksualizmie. Była oburzona tym, ˝e według niej na-

mawiam biedne, nieÊwiadome dziewcz´ta, ˝eby zostały lesbijka-

mi. To pokazuje ogrom osobistego l´ku, z jakim mamy

do czynienia w przypadku homofobii.

WE: Âwiatły stosunek do wszelkiej odmiennoÊci powinien

polegaç przynajmniej na tym, ˝eby sobie zadaç pytanie, czego

mo˝emy si´ dzi´ki obcowaniu z nià nauczyç, skàd si´ wzi´ła

i czemu słu˝y. Mo˝na te˝ zobaczyç ludzkà społecznoÊç jako spój-

ny ekosystem, którego ka˝dy element jest niezb´dny, istnieje

dzi´ki całoÊci i tej całoÊci słu˝y. A poniewa˝ stopnia zło˝onoÊci

tego systemu nigdy nie b´dziemy w stanie ogarnàç umysłem,

czy nie lepiej powstrzymywaç si´ od wszelkiej aroganckiej inge-

rencji, a w zamian z pokorà i otwartym sercem w nim ˝yç i po-

zwoliç ˝yç innym?

| 75

Homo

miłowaç bliêniego swego jak siebie samego i zrozumieç, co to

znaczy, ˝e nic, co ludzkie, nie jest nam obce. Wiele wskazuje

na to, ˝e aby przetrwaç, musimy w naszych wzajemnych rela-

cjach przekroczyç egocentryzm, rozró˝nianie i nienawiÊç.

Współczesny Êwiat ma z tym kłopot. Stàd tyle napi´ç i wojen,

stàd tak gł´bokie kontrowersje ideologiczne, stàd fobie. Cała za-

wartoÊç zbiorowej podÊwiadomoÊci wychodzi na Êwiatło dzienne.

PomieÊciç to wszystko i nie zwariowaç to kawał trudnej pracy.

Nic dziwnego, ˝e tak wielu broni si´ przed tym r´kami i nogami

i próbuje zatrzymaç, a nawet zawróciç bieg dziejów.

KM: Identyczny proces przebiega na płaszczyênie indy-

widualnej. Ludzie przychodzà po pomoc do terapeuty, ale tyl-

ko niektórzy zostajà. To sà ci, którzy nie przestraszà si´ opozy-

cji, jakie si´ w nich ujawniajà, sił, które dotàd działały

w sposób nieÊwiadomy. Podczas terapii „demony” wychodzà

na Êwiatło dzienne. I trzeba je jakoÊ zasymilowaç. To jest trud-

ny, bolesny etap. LudzkoÊç jako całoÊç najwyraêniej dochodzi

do takiego kryzysowego momentu. Ju˝ nie mo˝na dłu˝ej uda-

Wiele wskazuje na to, ˝e aby przetrwaç,

musimy w naszych wzajemnych relacjach

przekroczyç egocentryzm i nienawiÊç.

Współczesny Êwiat ma z tym kłopot. Stàd

tyle napi´ç i wojen, stàd tak gł´bokie

kontrowersje ideologiczne, stàd fobie.

Cała zawartoÊç zbiorowej

podÊwiadomoÊci wychodzi na Êwiatło

dzienne. PomieÊciç to wszystko i nie

zwariowaç to kawał trudnej pracy. Nic

dziwnego, ˝e tak wielu broni si´ przed

tym r´kami i nogami i próbuje

zatrzymaç bieg dziejów

sum...

Tatiana Cichocka

zwierciadło 08/06

www.zwierciadlo.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: