RYBY

RYBY CHRZĘSTNOSZKIELETOWE

SPODOUSTE

*żarłacze (żarłacz ludojad, rekin młot)

*płaszczki (ryba piła, płaszczka nabijana, ogończa)

*zrosłogłowe

Cechy:

·         połączenie stawu żuchwy z puszką mózgową za pośrednictwem górnej części łuku gnykowego – czaszka hyosteliczna

·         skórę spodoustych pokrywają łuski plakoidalne, zbliżone budową mikroskopową do zębów, warstwa zewnętrzna homologiczna do szkliwa zębów; dzięki obecności tych łusek skóra ryb jest szorstka à spadek oporu stawianego przez wodę

·         z nielicznymi wyjątkami żyją w morzu

·         stężenie soli w tkankach nie różni się od stężenia soli w tkankach innych ryb – ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych jest wyższe od ciśnienia wody morskiej ( zawierają drobnocząsteczkowe związki organiczne, głównie mocznik)

·         przemiana białkowa prowadzi do wytwarzania trującego amoniaku; większość zwirząt wydala amoniak ( do wydalenia trującego amoniaku potrzebne są duże ilości wody)

·         ryby spodouste posiadają zdolność do łączenia cząsteczek amoniaku w mniej toksyczne cząsteczki mocznika ( bardziej ekonomiczne – oszczędność wody), utrzymują jednak w tkankach wysokie stężenie mocznika

·         zdolność nabłonka kanalików nerkowych do aktywnego pobierania mocznika do krwi

·         mogą wykorzystywać wodę morską – mają specjalny narząd – gruczoł otwierający się do ostatniego odcinka jelita, który wytwarza solankę bardziej stężoną od wody morskiej, wydalaną razem z kałem

·         zapłodnienie wewnętrzna – część płetwy brzusznej samca jest zamieniona w narząd kopulacyjny, który służy do wprowadzenia plemników do kloaki samicy

·         większość – żyworodne

·         zdolność do drapieżnictwa u niektórych rekinów pojawia się bardzo wcześnie à zjadanie bliźniaczego rodzeństwa w jajowodach oraz odżywianie się jajami tworzącymi się w jajnikach

·         mało inteligentne – zachowania mało plastyczne

·         wiele ma dobrze rozwinięty zmysł elektrolokacji, wiele gatunków ma również zdolność do produkcji silnych potencjałów odstraszających drapieżniki lub paraliżujących ofiary

·         posiadanie powiek – ochrona mechaniczna (duże oczy, duże prędkości – narażenie na uszkodzenia)

·         brak wieczka skrzelowego

·         brak tkanki kostnej w ciele à szybki wzrost i mniejszy ciężar

·         brak pęcherza pławnego

·         część (największe rekiny) odżywiają się drobnymi rybkami i bezkręgowcami tworzącymi pływające ławice, mniejsze pożerają duże ryby i ssaki morskie  - mogą być groźne dla człowieka

·         trójkątne zęby obu szczęk tworzą nożyce 

·         ryba młot – spłaszczona głowa, dwa duże wyrostkià odsunięcie od siebie oczu, nozdrzyà usprawnienie oceny odległości

·         skórne receptory sygnałów elektrycznych dzięki którym np. rekinek atakuje żywą rybę zakopaną w piasku i niewidoczną

·         płaszczki – u niektórych jadowite kolce na ogonie

·         ryba piła – wydłużone zwierzę, kształt między płaszczką a rekinem, z przodu ogromne rostrum uzbrojone w dwa szeregi zębów à zadaje na boki gwałtowne ciosy

Zrosłogłowe:

-brak tkanki kostnej

-brak pęcherza pławnego i gospodarka solami

-obecność wieczka skrzelowego

-brak żołądka

-trwałe połączenie szczęki górnej z puszką mózgową

RYBY KOŚCISTE

·         duża ilość tkanki kostnej

·         sprawne unoszenie w wodzie à obecność pęcherza pławnego à obniżenie ciężaru właściwego, ułatwia przeżycie w warunkach braku tlenu

·         czaszka hyosteliczna

·         większość posiada wieczko skrzelowe

KARPIOKSZTAŁTNE

·         przeważnie wody słodkie oraz słonawe prawie całego świata, najliczniej – Europa i Azja; bardzo różne zbiorniki wodne- od małych strumieni górskich do zabagnionych stawów

KARP

·         do 1m. długości

·         ubarwienie zmienne

·         mogą być pokryte całe łuskami, mogą być częściowo pokryte łuskami, jak również mogą być nagie

·         płochliwy

·         jesienią schodzi w głębsze miejsca – przestaje żerować, a poniżej 8 st.C wpada w odrętwienie (od końca X – III)

·         tarło w maju, w ciepłych wodach płytkich, samica składa ikrę a samiec polewa ją „mleczkiem”

·         pożywienie roślinno- zwierzęce

·         duże znaczenie gospodarcze

KARAŚ

·         12-30 cm długości

·         może przebywać w wodzie o małym natlenieniu

·         potrafi przetrwać okres mrozu, suszy zakopując się w mule

·         pożywienie roślinno-zwierzęce

·         tarło od V- VII

LIN

·         ciało krępe o drobnych łuskach głęboko tkwiących w skórze

·         30-45 cm długości, do 2 kg

·         żyje w jeziorach o silnie zamulonym dnie w leniwie płynących rzekach i starych korytach rzek zarośniętych roślinami

·         znosi słabe natlenienie wody

·         zimę i okres upałów spędza zakopany w mule – odrętwienie

·         tarło VI – VIII

·         pożywienie roślinno-zwierzęce

OKONIOKSZTAŁTNE (np. okoń, sandacz)

·         Gatunki zaliczane do okoniokształtnych są b. zróżnicowane pod względem budowy ciała, zajmowanego siedliska, prowadzonego trybu życia

·         większość to gat. Morskie

·         najmłodsza filogenetycznie grupa ryb

·         ryby drapieżne, ciało pokryte ostrą szorstką łuską ( zgrzebłowatą)

·         zaopatrzone w 2 płetwy grzbietowe

·         jama gębowa zaopatrzona w ostre zęby

·         promienie płetw w części lub całkowicie twarde

·         płetwy piersiowe osadzone wysoko na bokach ciała

·         płetwy brzuszne przesunięte do przodu

·         pas barkowy  i miednicowy połączone wiązadłem

·         pęcherz pławny zamknięty

·         brak Aparatu Webera

OKOŃ

·         drapieżny

·         znane 3 gatunki (północnoamerykański, azjatycki, europejski)

OKOŃ  EUROPEJSKI

·         jeden z najpospolitszych w Polsce gat., występujący w większości zbiorników słodkowodnych oraz w przybrzeżnych wodach Bałtyku

·         do 50cm dł. (~25-30), do 3kg (~~pow.1kg)

·         duży pysk – duże rozwarcie

·         srebrzyste łuski zgrzebłowate  à szorstkość w dotyku

·         duża płodność i żarłoczność ( szkodniki)

·         smaczne mięso

SANDACZ

·         gat. drapieżny,  słodkowodny

·         zamieszkuje duże, czyste zbiorniki zlewiska Morza Bałtyckiego, Kaspijskiego, Czarnego, na głębokościach od 2-30m, w Polsce występuje na obszarze całego kraju

·         ciało krępe, wydłużone, szczupakowate z szarobrązowym lub szarozielonym grzbietem, boki srebrzystozielone z poprzecznymi ciemnymi smugami

·         na płetwie grzbietowej i ogonowej regularnie rozmieszczone plamki

·         pysk długi, szpiczasty z szerokim otworem gębowym

·         do1,3m, do 23kg

·         smaczne mięso, hodowany w stawach        

                                                        PŁAZY

         Gromada ta obejmuje grupę zwierząt zmiennocieplnych, wodno-lądowych, rozdzielnopłciowych, przechodzących przeobrażenie. Larwy, jako zwierzęta typowo wodne, szeregiem cech są podobne do ryb, oddychają skrzelami, mają podobną budowę serca, układu krwionośnego, wydalniczego, boczne narządy czuciowe. Formy dorosłe oddychają za pomocą ( prymitywnie zbudowanych) płuc, mają serce składające się z dwóch przedsionków i jednej komory, dwa obiegi krwi.

          Ciało pokryte nagą wilgotną skórą z licznymi gruczołami śluzowymi. Ze względu na słaby rozwój płuc skóra pełni rolę dodatkowego narządu oddechowego.

          W zależności od środowiska w jakim żyją dorosłe formy płazów, ciało ich jest rozmaicie ukształtowane. U form bardziej związanych z wodą ( płazy ogoniaste) jest ono wydłużone, z dobrze wykształconym ogonem. Obie pary nóg są mniej więcej jednakowej długości, zakończone palcami – bez pazurów, spiętymi błoną. Na lądzie płazy te wloką ciało niedołężnie po ziemi. Inne formy w wyższym stopniu lądowe (płazy bezogonowe)mają ciało krępe bez ogona, z silniej od poprzednich rozwiniętymi nogami tylnymi, dzięki czemu mogą poruszać się skokami. Tylko nieliczne gatunki, żyjące w ściółce lasów tropikalnych, mają ciało silnie wydłużone, robakowate i pozbawione nóg ( płazy beznogie).

Dorosłe płazy są drapieżne. Zjadają pokarm zwierzęcy. Podstawę pożywienia stanowią drobne zwierzęta  bezkręgowe: owady, robaki, ślimaki, ikra ryb a nawet małe ryby. Mają duże znaczenie w biocenozie lasu jako czynnik wpływający na zmniejszenie ilości szkodliwych owadów. Formy wodne również są pożyteczne – służą jako pokarm drapieżnym rybom.

           U nas na okres zimy, a w krajach gorących na okres posuchy, płazy zagrzebują się w mule zbiorników wodnych, chowają się pod zwałami liści lub w ziemi i w odrętwieniu muszą przetrwać niedogodną porę roku.

·         zniknęło wieczko skrzelowe

·         hyosteliczność osłabiałaby tu siłę uchwytu szczęk, stąd u większości czworonogów szczęka górna połączona jest nieruchomo z puszką mózgową

·         składanie do wody jaj okrytych galaretowatą osłonką

·         w rozwoju występuje larwa i przeobrażenie

·         połączenie tylko jednego kręgu z miednicą oraz krótkie, nie sięgające do mostka żebra

- budowa żeber związana jest ze sposobem wymiany powietrza u płazów – tłoczenie                                                        powietrza za pomocą skurczów mięśni otaczających jamę gębową i gardziel do płuc, w których ciśnienie zawsze nieco przewyższa ciśnienie otaczającej atmosfery

·         najważniejsza powierzchnia oddechowa – skóra

·         powolna przemiana materii

·         serce – jedna komora pozbawiona przegrody

- wnętrze komory zawiera jednak liczne, krzyżujące się pęczki mięśni, które w pewnym stopniu ograniczają mieszanie się krwi pochodzącej z dwu przedsionków

- serce ryb wytwarza niskie ciśnienie (zanurzenie w wodzie), serce zwierząt lądowych tłoczy krew pod znacznie wyższym ciśnieniem, gdyż musi pokonać ciężar krwi

- ciśnienie w krążeniu płucnym musi być niskie, gdyż grozi przesączanie się płynu do wnętrza płuc, stąd niezbędny jest mechanizm utrzymujący różnicę między dwoma krążeniami: wielkim i płucnym

·         większość płazów uzyskuje energię skurczów mięśni z przemiany beztlenowej

·         duże rozmiary komórek

- zwierzę zbudowane z małych komórek zużywa więcej energii na utrzymanie się przy życiu od zwierzęcia o tych samych rozmiarach, ale zbudowanego z dużych komórek

·         nie piją wody – pobierają ją przez skórę ( okolica brzuszna i ud – absorpcja wody)

·         temp. Ciała płazów zależna od temp. Otoczenia, zwykle jednak o ok. 1st. Niższa od temp. Powietrza (niski metabolizm)

·         w skórze płazów występują obficie gruczoły, których wydzielina zwilża naskórek, zawiera związki bakteriostatyczne i trujące (jady)

·         są niesmaczne

·         niezdolność do szybkiej ucieczki (wiele gat.)

·         mózg stosunkowo niewielki – budowa prymitywna

·         mogą się uczyć – orientują się w kierunkach, potrafią powracać do swych siedlisk po przeniesieniu          

PŁAZY BEZOGONOWE

·         zwierzęta przypominające żabę

·         najobficiej występują w tropikach

·         w Polsce: żabowate, ropuchowate, ropuszkowate, rzekotkowate i grzebiuszkowate.

·         brak ogona, sylwetka krępa, zwarta  i silne skoczne  kończyny tylnyne

·         kręgosłup bardzo krótki (najwięcej – 10 kręgów)

·         kość krzyżowa leży prawie w środku tułowia, łączy się z nią długa miednica

·         kręgi ogonowe płazów bezogonowych uległy zlaniu się w jeden twór kostny zwany kością ogonową lub urostylem

·         głowa płazów bezogonowych jest zazwyczaj duża, zaopatrzona w bardzo szeroki otwór gębowy, oczy są wypukłe, wystające

·         oko płaza bezogonowego ma 3 powieki

·         po bokach głowy samca rezonatory...