STAROŻYTNA MEZOPOTAMIA_1 - Sumer.pdf - Wielka historia świata - JUREKSKORPION

SVMER

Sumerowie

Pierwszą cywilizację utworzyli w połu

dniowej Mezopotamii Sumerowie, ta

jemniczy lud, którego pochodzenie nie

zostało jeszcze ostatecznie wyjaśnione.

Około 3200-3100 roku p.n.e. powstały

pierwotne znane formy państwowości,

rozpoczynając wraz z pojawieniem się

pisma etap naszych dziejów, który odtąd

będziemy zwać historią.

Abu Salabich

• Nippur

Adab e

Isin e

N azwę Sumer rezerwuje się tra

dycyjnie dla aluwialnej równi

ny ciągnącej się od rejonu mia

sta Babilon na północy do wybrzeży

Zatoki Perskiej na obszarze dzisiejsze

go południowego Iraku. Stanowi ona

część Mezopotamii, czyli Między

rzecza, kraju między dwiema rze

kami, jak ją nazwał w II wieku

p.n.e. geograf grecki Polibiusz.

Obejmuje obszar między Tygry

sem a Eufratem, które -biorąc po

czątek w górach Armenii -prze

pływają kraj i łączą się w pobliżu

AI-Basry.

Zasadniczą cechą tego rejonu jest

niezwykla suchość. Niewielkie

opady, duże roczne

i dobowe wahania

temperatury oraz

wysokie tempe

ratury średnie

powodowaly, że

uprawa ziemi w po

łudniowej Mezopo

tamii zawsze wy

magała sztucznego

nawadniania. Rozwinę

ły ię tam rolnictwo, handel,

medycyna, astronomia, system

prawny i religijny, szkolnictwo,

a także -stojące od początku

na wysokim poziomie -literatu

ra, muzyka i sztuka.

Eridu

Linia bzwa

�.\

Zatki ekij •__ ..

w lotn�i

Pamięć O strożytnych

mieszkańcach tej

krainy, Su

merach,

wymarła

przed ty

siącami lat

-nic o nich

nie wiedzie

li dziejopisa

e tarogrec

cy i dopiero

odkrycia no

wożytne wydobyły

na światło dzienne

zapomnianą od

40 wieków fascy

nującą cywilizację·

� Terakotowa figur

ka karmiącei matki,

pochodząca z okresu

ubajdzkiego. Kult bo

gini-matki, utożsamia

nej z rodzicielką i ogól

nie z plodnością, byl

powszechny już u nai

starszych kultur me

zopotamskich.

SVMER

• Figurka byka wy

konana z różnych ma

teriałów, znałeziona

w okręgu świątyn

nym Eana w Uruk.

Pierwsi europejscy

podróżnicy i od

krywcy, stykając się

z ruinami na południu

Iraku, nie przeczuwali na

wet, że stają w obliczu tak

odległej w czasie kultury.

Trwając do końca w nie

świadomości, dostarczyli

pierwszych glinianych tabli

czek zapisanych nieznanym pis

mem, z których objawił się nam

zaginiony świat.

Kiedy w 1869 roku asyriolog

francuski Juh!s Op pert ogłosił,

że utrwalonym na nich języ

kiem jest sumeryjski, świat

nareszcie dowiedział się o tej

cywilizacji. Znakomity sumerolog ame

rykański Samuel Noah Kramer przestu

diował znaczną liczbę tabliczek odkry

tych w Nippur (ob. ruiny Niffar)

i zestawił listę ,,39 pierwszych razy "

w historii ludzkości, począwszy od

pierwszego podlizywania się w szkole,

pierwszej nagany za młodzieżowe wy

bryki, poprzez pierwszy urzędowy spis

leków, pierwszy kalendarz rolniczy,

po pierwszą zimną wojnę.

Piszonu i Gihonu, sprawiło uczonym

kłopot, to udało się ustalić tożsamość

ygrysu i Eufratu.

Tradycja mówiąca o umieszczeniu

pierwszej pary ludzkiej pośród rozkoszy

rajskich jest obecnie konfrontowa

na z opinią antropologów, według któ

rych to właśnie gospodarka myśliwych

-zbieraczy lub prymitywnych rolników

stworzyła pierwszą i jak dotąd jedyną

znaną w świecie społeczność obitości.

A może to ludność koczownicza

po przejściu do osiadłego trybu życia

utrwaliła mit o raju utraconym?

Obraz raju

" A zasadziwszy ogród w Eden na

wschodzie, Pan Bóg umieścił tam czło

wieka, którego ulepił " - czytamy w Bi

blii. Ziemie Dwurzecza znane z przeka

zów biblijnych owiane były licznymi

legendami i pobudzały wyobraźnię

dawnych podróżników. Miała to być

kraina wszelkiej obfitości, niezwykle

urodzajna. Nowsze badania przynoszą

nieco inny obraz kolebki pierwszej cy

wilizacji.

Raj ziemski, ogród w Edenie, był dla

autora Księgi Rodzaju oazą pośród te

pu. Z Edenu wypływała rzeka, nawad

niając ogród, tamtąd się rozdzielała

i dawała początek czterem innym rze

kom. O ile odnalezienie dwóch z nich,

Legendy Sumeru

a Biblia

Wykopaliska ekspedycji amerykańskiej

w Nippur dostarczyły wielkiej liczby

glinianych tabliczek, głównie z teksta

mi gospodarczymi, ale jedna z nich za

wierała poemat o bogu Enkim i bogini

Ninhursag, którego treść może sugero

wać związek z opowieścią biblijną

o Edenie.

Ninhursag stworzyła osiem szlachet

nych roślin, których zaciekawiony

Enki skosztował. Rozzłoszczona tym

bogini rzuciła na niego klątwę śmierci

i opuściła go. Kiedy jednak osiem czę-

.. Figurka kobieca

z czasów wczesnosu

meryjskich, ok. 3000 r.

p.n.e.

SVMER

Dzieło pracowitych

olników

ści ciała Enkiego zaczęło niedomagać,

stworzyła osiem uzdrawiających bóstw,

po jednym na każdą, z których pierwszą

było żebro, wy tępujące również w bi

blijnej opowieści o stworzeniu człowie

ka. Sumerowie wierzyli, że człowiek

został ulepiony z gliny (podobnie jak

w Księdze Rodzaju, gdzie jest mowa

o stworzeniu z prochu ziemi).

Zanim w Sumerze wykształciły się

pierwsze struktury państwowe i po

wstały miasta, niewielkie samodzielne

osady zamieszkiwała ludność trudniąca

się przede wszystkim rolnictwem.

Rytm życia wyznaczały zbiory plonów

odbywające się dwa razy w roku, a zna

jomość prostych technik uprawy i rze

miosła wystarczała do zaspokojenia

podstawowych potrzeb. Ziemi było pod

dostatkiem i należy przypuszczać, że

wszyscy mieli do niej wolny do tęp.

Również plan domów i wyposażenie

grobów z najwcześniejszych osad

świadczą o raczej małym zróżnicowaniu

społecznym tej naj starszej cywilizacji.

Kraina wszelkiej

obfitości?

Opinię o niezwyklej żyzności połu

dniowej Mezopotamii utrwalił grecki

historyk Herodot, który odwiedził Ba

bilonię w połowie V wieku p.n.e.

Mieszkańcowi HaLikamasu, przyzwy

czajonemu do widoku jałowych

wschodnich wybrzeży śródziemno

morskich, mu iala się ona jawić feno

menem urodzaju.

Tymczasem wierzchnie warstwy osa

dów w południowej Mezopotamii za

wierają niewiele składników organicz

nych, co powoduje niedobór azotu

w glebie. Wody spływające z gór nano

szą dużo osadów wapiennych. Gleby

są stwardniałe, słabo przepu zczalne

i zasolone. Zawartość wysoce rozpusz

czalnych oli hamuje wzrost roślin.

Istotna dla rolnictwa była znajomość ra

dła, które zastąpiło motykę oraz kij ko

pieniaczy i znacznie podniosło wydaj

ność upraw. W efekcie pow tały

nadwyżki w produkcji rolnej, dzięki

którym mogla się rozwinąć pierwsza

cywilizacja. Sumerowie używali też

wozów ciągniętych przez onagry, czyli

dzikie osły, oraz żagli, kół garncarskich

i znali technologię wytopu miedzi.

Najwcześniej ze kultury Mezopotamii

pojawiły się w jej górzystej pólnocno

-wschodniej części. Zagospodarowanie

aluwialnych obszarów na południu to

dzieło przy by zów, którzy przynieśli ze

obą wiele wcześniej nabytych umiejęt

ności, w tym także znajomość techniki

irygacyj nej.

Powstanie

pierwszych kultur

.. Okres ubajdzki re

prezentuje gliniana fi

gurka kobiety o y

bujałych kształtach.

Pierwsi mieszkańcy stworzyli

prehistoryczną kulturę na

zwaną przez archeologów

ubajdzką (od miejscowości

TaLl al-Ubajd w południo

wym Iraku), której obecność

oświadczona je: t d oło

wy V tysiąclecia p.n.e.

Odkryto, że domostwa

budowane były wte

dy z ubitego mułu

i trzciny, pośród zna

lezi k wyróżniała ię

drobna plastyka terakoto

wa. Do grobów, oprócz bi

żuterii osobistej wkła

dano naczynia, a cza

sem kości ryb i innych

zwierząt. W IV ty

siącleciu p.n.e. kul

tura ubajdzka - jako

pierwsza kultura pra

dziejowa -objęła ob zar

całej Mezopotamii, stając

się kulturą ogółnomezopo-

SVMER

tamską. Znacznie bogatszy

jest inwentarowytworów

kultury materialnej, oejmu-

jący m. in. liczne narzędzia

wykonywane z gliny wypala-

nej w wysokiej temperaturze.

Ook budownictwa mieszkalnego wystę

powało też budownictwo sakralne. Waż

ną rolę aczynały dgrywać świątynie.

Kulturę ubajdzką zastąpiła urucka. Ten

ostani etap pradziejów charakteryzował

się wielkimi przemianami demoiczny

mi, tchnicnymi i kulturowymi, o doprr

wadziło do powstania okołe 320 roku

p.n.e. historycznych miast Sumeru.

ską lub lądową obszarów leżących

daleko na wschodzie, być może w rejo

nie ybetu i północnych Indii. Druga

teoria, zyskująca coraz więcej zwolen

ników wśród archeologów, przyjmuje,

że Sumerowie zamieszkiwali na tym

obszarze już od okresu kultury ubajdz

kiej.

Historia a legenda

.. Misy znalezione

w Tell Hassunie oraz

w Ta II al-Arbadżijji ko

ło Niniwy. Takie wy

twory. pochodzące

z późniejszego okre

su ubajdzkiego. są

odkrywane na bardzo

rozległym obszarze

od Wyżyny Irańskiej

po wybrzeże Morza

Ś ródziemnego.

Odtworzeniu historii służą źródła ar

cheologiczne i pisane. Sumeryjska lista

królów z początku II tysiąclecia p.n.e.,

podająca imiona władców południowej

Mezopotamii od czasów poprzedzają

cych potop, zaczyna się słowami: "Gdy

królestwo zeszło z nieba, królestwo

było w Eridu " . Następnie wylicza czte

ry dalsze dynastie w miastach Badti5i

ra, Larak, Sippar i Szu

ruppak. Imion ich

władców nie udalo się

dotychczas zweryfiko

wać, ale "Po potopie,

kiedy królestwo zstąpiło

z nieba, królestwo było

w Kisz ... " , na liście poja

wia się imię Mebaragesi,

potwierdzone inskrypcja

mi odkrytymi w trakcie

wykopalisk.

Sumerowie wierzyli, że

człowiek został ulepiony

z gliny, żeby służyć bo

gom, a ci obdarowali go

narzędzii pracy (np. mo

tyką), nauczyli uprawy

zbóż, wynaleźli dla niego

sztukę pisania. Sięgając

do początków istnienia, nie

posługiwali się jednak wi

zją rajskiego ogrodu, lecz

miasta. A pierwsze było

Eridu (ob. Abu asz-Szah

rajn): "Trzciny nie było.

Drzewo nie zostało stwo

rzone. Domu nie zbudowa

no. Miasto nie zostało

Gwałtowny rozwój

Przemiany zaczynają teraz następować

coraz szybciej. Gwałtownie rosną roz

miary osad i ich

Liczba. Rozwija

się monumen

talne budownic

two, którego za

bytki odkryto

przede wszyst

kim w Uruk (ob.

Al-Warka). Tam

też znaleziono

najstarsze ślady

pisma. Z następne

go okresu, Dżam

dat Nasr, pochodzą

teksty tworzone już

w języku sumeryj

skim. Moment po

jawienia się Sume

rów w południowej

Mezopotamii jest

kwestią sponą. Za

sadniczo dominują

dwie teorie. Pierw

sza, wysuwana głów

nie przez ftlologów,

zakłada przybycie

Sumerów w drugiej

połowie IV tysiącle

cia p.n.e. drogą mor-

� Mężczyźni niosący

dary ofiarne. przed

stawieni na alabastro

wej wazie ze świątyni

Eana w Uruk.

STAROŻYTNA MEZOPOTAMIA_1 - Sumer.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: