Stanisław Żółkiewski ok. 1547-1620
Po jego zwycięstwie nad czterokrotnie liczniejszymi wojskami , bezbronna Moskwa otwarła przed nim swoje bramy . Wydawał rozkazy z Kremla , a rosyjskiego cara posłał królowi jak jeńca . Drobny i chorowity wszędzie woził ze sobą lekarza . W chwili klęski nie zawahał się poświęcić życia dla ratowania honoru .
Stanisław Żółkiewski pochodził z możnej i znaczącej rodziny , jednak wbrew ówczesnym zwyczajom nie spędził młodości na studiach zagranicznych , lecz na dworze pierwszego dostojnika ówczesnej Rzeczypospolitej - Jana Zamoyskiego. Walcząc pod jego dowództwem przeciwko austriackiemu arcyksięciu Maksymilianowi , zdobył chorągiew cesarską w bitwie pod Byczyną , a dzięki jego poparciu został hetmanem polnym koronnym .
Wcześniej , bo w 1589 roku , zawarł bardzo udany związek z o wiele uboższą od niego Reginą Herburtówną . Przez długie lata bronił Rzeczpospolitej przed Tatarami , do historii przeszedł jednak dzięki niebywałym triumfom w wojnie z Rosją .
Podstawowym celem rozpoczętej w 1609 roku kampanii było zdobycie Smoleńska – potężnej twierdzy , stanowiącej w XVI i XVII wieku przedmiot sportów i wojen między Polską a Rosją . Oblężenie prowadzone pod dowództwem króla Zygmunta III Wazy długo nie przynosiło sukcesów , a wojska polski zostały zagrożone przez spieszącą z Moskwy trzydziestotysięczną odsiecz . Dla jej powstrzymania wysłany został Żółkiewski na czele około sześcioipółtysięcznej armii . Do spotkania wojsk doszło pod Kłuszynem .
Zaskoczeni śmiałym marszem hetmana Rosjanie bronili się , wykorzystując rozdzielające obie armie płoty . Po spaleniu płotów szarże jazdy rozbiły wojska rosyjskie , a poddanie się części wojsk najechanych dopełniło klęski . Hetman ruszył na pozostawioną bez obrony Moskwę . Jej mieszkańcy otwarli przed nim bramy , wydali mu cara Wasyla Szujskiego i obwołali carem królewicza polskiego Władysława . We władzy Żółkowskiego znalazły się ogromne przestrzenie państwa rosyjskiego . Pozostawiwszy na Kremlu polską załogę , powrócił na południe kraju , by znów bronić Ukrainy i Podola przed najazdami tatarskimi . W 1620 roku hetman , chce uporządkować grożącą wojnę z Turcją , wzorem swego poprzednika Jana Zamoyskiego , postanowił toczyć walkę poza terytorium Rzeczpospolitej . W głębi Mołdawii , pod Cecorą , starły się wojska polskie z siłami turecko-tatarskimi . Po zakończonej niepowodzeniem bitwie Żółkiewskiemu udało się , przy pomocy zięcia i późniejszego hetmana Stanisława Koniecpolskiego , uchronić armię od rozbicia. Sprawnie zorganizowany tabor polski przebył w ciągu tygodnia 165 kilometrów i odparł siedemnaście szturmów .
Klęska nastąpiła dopiero wtedy , gdy do granicy pozostało zaledwie kilka kilometrów . W obozie wybuchła panika , wywołana pogłoską o ucieczce dowódców . Podczas ataku tatarskiego wojska polskie zostały zupełnie rozbite , większość starszyzny dostała się do niewoli , a hetman Żółkiewski , nie chcąc uciekać bez swoich żołnierzy , poległ z szablą w ręku .
Palladynos