Dusza zaczarowana - tom 3 i 4 - Rolland Romain.PDF - klasyka - Lato-2023

ROMAIN ROLLAND

DUSZA

ZACZAROWANA

Tom III i IV

TYTUŁ ORYGINAŁU FRANCUSKIEGO

«L’AME ENCHANTEE

Tower Press 2000

TOM TRZECI:

MATKA I SYN

Pax: enim non belli privatio,

sed virtus est,

quae ex animi fortitudine oritur.

Pokój bowiem nie oznacza

braku wojny.

To cnota zrodzona z siły ducha.

S p i n o z a. Tractatus Politicus V. 4

TYTUŁ ORYGINAŁU FRANCUSKIEGO

.«MÉRE ET FILS

PRZEŁOŻYŁ

FRANCISZEK MIRANDOLA

C z ę ś ć p i e r w s z a

Wojna nie mogła przerazić Anetki. Myślała:

„Wszystko jest wojną...”

Wojną zamaskowaną...

„...Nie boję się spojrzeć ci prosto w twarz.”

Wszyscy bliscy Anetki przyjęli to wydarzenie również niemal bez buntu, ona sama zaś

fatalistyczną uległością zdobytą w dniach niedawnej próby:

„Jestem gotowa! Niech się, co chce, dzieje!...”

Siostra jej Sylwia

z tajonym wyczekiwaniem, zaledwie mogąc stłumić okrzyk niecier-

pliwości:

„Nareszcie!”

Nareszcie! Rozszerza się monotonny strumień upływających dni. Rozszerzy się krąg miło-

ści i nienawiści...

Syn jej Marek przyjął nowinę z posępnym zachwytem, którego na zewnątrz nie okazuje,

zdradzają go jednak rozpalone ręce i gorączkowy blask oczu... Objawił się więc ów tragiczny

ideał, którego Marek lękał się w swojej słabości, a jednocześnie pragnął, opanowany przez

ciemne, nie znane jeszcze młodości instynkty, ideał, który budził siły spętane, przytłumione

nudą epoki pozbawionej sensu istnienia. Widzi teraz, jak starsi od niego wyruszają z domów,

upojeni żądzą czynu i poświęcenia. Fala ta nieść będzie wkrótce wiele błota, w pierwszych

jednak dniach źródło jest czyste, o ile naturalnie czysta być może dusza młodzieńcza skażona

niepokojem. Pochylony nad strumieniem, Marek chwyta wargami i czystość płomienną ofia-

ry, i denny muł. Zazdrości odchodzącym jutra, którego zakosztują, i lęka się go zarazem.

Podnosząc oczy napotyka spojrzenie matki. Oboje odwracają wzrok. Zrozumieli i się na tyle,

by nie pragnąć się lepiej zrozumieć. Wiedzą dobrze, iż kroczą oboje pod tym samym chmur-

nym niebem. Jedynym człowiekiem, który wcale nie brał udziału w owym pełnym egzaltacji

podnieceniu, był Leopold, mąż Sylwii: on jeden z całej rodziny poszedł na front. Liczył na to,

że rocznik jego, należący do najstarszych w armii terytorialnej, nie od razu będzie powołany,

że pobór następować będzie stopniowo. Nie śpieszyło mu się wcale. Przeczucie jednak mó-

wiło, że wojna więcej od niego okaże pośpiechu i że o nim nie zapomni. Przypomniała go

sobie rychlej, niż przypuszczał. Pochodząc z Cambrai, znalazł się na pierwszej linii frontu.

Dla człowieka w jego wieku był to zaszczyt niemały, ale doskonale obszedłby się bez niego.

Mimo to w chwili wyjazdu nadrabiał miną. Było to zresztą konieczne: Sylwia zachowywała

się po bohatersku, daremnie również szukałby współczucia w oczach innych kobiet. Każda

miała wśród zmobilizowanych męża, kochanka, syna czy brata. Ten gromadny odjazd nada-

wał sprawie niezwykłej pozory normalnego zjawiska. Gdyby ktokolwiek z nich zechciał to

podawać w wątpliwość, zmąciłby tylko spokój kobiet; nikt więc nie próbował protestować, a

Leopoldowi nie przyszło to nawet do głowy. Powołanie nie podlegało dyskusji i tak też przy-

jęła ten fakt jego rodzina. Marek

śledził Leopolda podejrzliwym i

zawistnym wzrokiem, wypatrując momentu słabości. Udawał więc zucha. Podczas pożegnal-

nej kolacji przepijał, poczciwiec, do całego personelu. Z ciężkim sercem jednak opuszczał

pracownię, choć o interesy mógł być spokojny: Sylwia będzie umiała ich dopilnować. O resz-

cie... może lepiej nie myśleć. Na razie była Lukrecją... Co za baba! Przy pożegnaniu uronił łzę

na jej policzek, ona zaś powiedziała:

−

niby młody wilczek

Toż to po prostu wycieczka! Takie piękne lato! Strzeż się tylko kataru!

Anetka pocałowała go. (Tyle przynajmniej zyskał!) Żal jej go było, ale żalu tego nie oka-

zywała nie chcąc odbierać mu sił. „Nieprawdaż? Skoro tak trzeba!...” Szukając błagającym

wzrokiem spojrzenia starszej siostry odczytał w nim tylko życzliwe, lecz nieugięte:

„Tak trzeba!”

Wszędzie mur. Jedyna droga

iść prosto przed siebie. Więc poszedł.

Cały dom, od góry do dołu, wyroił się niby ul pszczeli. Ani jedna komórka nie odmówiła

daniny. Każda rodzina składała w ofierze swych mężczyzn.

Z samej góry, z poddasza

dwaj robotnicy, ojcowie rodzin; z piątego piętra

syn wdowy,

trzydziestopięcioletni stary kawaler; z piętra Anetki

młody urzędnik bankowy, od niedawna

żonaty; z niższego

dwaj synowie urzędniczej rodziny; jeszcze z niższego

jedyny syn pro-

fesora prawa; z dołu

syn właściciela szynku mieszczącego się na parterze. Razem ośmiu

wojowników, wojowników nie z własnej woli. Ale o zdanie nikt ich nie pytał. Państwo no-

woczesne odciąża swych wolnych obywateli od kłopotu posiadania własnej woli, a obywatele

uważają to za bardzo wygodne

jeden kłopot mniej!

W całym domu, od piwnic do strychu, zupełna jednomyślność, z jednym tylko wyjątkiem

(nie dostrzeganym zresztą). Ten wyjątek

to pani Chardonnet, sąsiadka Anetki, owa młoda

mężatka; zbyt słaba jednak, by protestować. Niemal wszyscy pozostali nie rozumieją wcale,

dlaczego swą wolność osobistą i prawo do życia złożyć mają w ofierze jakiemuś tajemnicze-

mu władcy. Poza paroma wyjątkami nie usiłują nawet tego zrozumieć, nie potrzebują rozu-

mieć, by się z tym pogodzić, wszyscy są bowiem z góry na to przygotowani przez wychowa-

nie. Kiedy tysiące zgadzają się na coś, nie potrzeba im żadnych dowodów: każdy czyni po

prostu to, co czynią inni, a cały mechanizm ducha i ciała funkcjonuje sam przez się, bez wy-

siłku. Miły Boże! Jakże łatwo jest pędzić trzodę na targ. Wystarczy jeden tępy pastuch i kilka

psów. A im liczniejsza trzoda, tym łatwiej daje się pędzić, tworzy bowiem masę, w której

toną poszczególne jednostki. Naród jest miazgą krzepnącej krwi. Aż przychodzą krytyczne

chwile wielkich wstrząsów, regularna odnowa narodów i pór roku, a wówczas zamarznięta

rzeka druzgoce powlokę lodową i pustoszy kraj zalewając go spienioną i rwącą falą...

Mieszkańcy domu różnią się wierzeniami, tradycjami, temperamentem. Każda z tych ko-

mórek duchowych, każda z tych rodzin ma odrębny wzór chemiczny. Mimo to wszyscy jed-

nakowo przyjęli wojnę.

Wszyscy kochają swych synów i podobnie jak dziewięć dziesiątych rodzin francuskich

złożyli w nich wszystkie swoje nadzieje. Już od dwudziestego piątego czy trzydziestego roku,

od progu swego życia, za cenę tajemnych, codziennych ofiar, przenosili na dzieci radości,

które ich ominęły, ambicje, z których zrezygnowali. I oto teraz na pierwsze wezwanie oddają

tych synów bez słowa skargi...

Wdowa Cailleux mieszka na piątym piętrze. Ma blisko sześćdziesiąt lat. W chwili śmierci

męża liczyła lat trzydzieści trzy, a synek jej osiem czy dziewięć. Od tego czasu żyli zawsze

razem, nie rozłączając się nigdy, i przez ostatnie dziesięć lat nie było ani jednego chyba dnia,

którego by nie spędzili pod wspólnym dachem. Istna para starych małżonków. Mimo że

Hektor Cailleux nie ma jeszcze czterdziestki, wygląda już na emeryta, a życie jego, nim się

rozpoczęło, już było skończone. Nie żali się na swój los i nie pragnie innego.

Ojciec był urzędnikiem na poczcie, teraz z kolei jest nim syn. Drugie pokolenie nie docze-

kało się awansu i Hektor stoi w tym samym miejscu, co jego ojciec. Ileż jednak wysiłków

potrzeba, by utrzymać się i nie spaść niżej. Człowiek słaby i nie mający szczęścia zyskuje już,

jeśli nic nie traci. Aby wychować syna, matka, nie mając żadnych dochodów, musiała chodzić

Dusza zaczarowana - tom 3 i 4 - Rolland Romain.PDF

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: