Dr Jarosław Orzechowski
Instytut Psychologii UJ
Zakład Psychologii eksperymentalnej
PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
SYLABUS
1. Umysł i poznanie
Poznanie – umysł – działanie
Umysł jako system przetwarzania informacji
Jedność poznania i działania
Psychologia poznawcza: dziedzina czy paradygmat
Narodziny i rozwój psychologii poznawczej
Psychologia a inne dziedziny badan´ nad poznaniem
Metody badań nad poznaniem
Ogólna architektura umysłu
Blokowe modele umysłu
Koncepcja poziomów przetwarzania
Umysł jako system modułowy
Sieciowe modele umysłu
2. Istota i forma reprezentacji umysłowych
Pojęcie reprezentacji umysłowej
Reprezentacje a procesy poznawcze
Realizm a konstruktywizm
Rodzaje reprezentacji umysłowych
Reprezentacje obrazowe
Wyobraźnia, wyobrażenia i obrazy umysłowe
Teoria reprezentacji obrazowych Kosslyna
Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji percepcji i wyobraźni
Rotacje mentalne
Skaning mentalny
Krytyka stanowiska obrazowego
Reprezentacje werbalne
Weryfikacja sylogizmów i treści zdań
Teoria podwójnego kodowania
Słowo i obraz – wzajemne relacje
Reprezentacje numeryczne
Pierwotność czy wtórność nietrwałych reprezentacji umysłowych
Hipoteza języka myśli
Teoria pierwotnych reprezentacji w formie zbioru sądów Pylyshyna
Teoria modeli mentalnych Johnson-Lairda
Stanowisko eklektyczne w sporze o kod reprezentacji umysłowych
3. Pojęcia i schematy
Konstrukt reprezentacji pojęciowej
Istota i funkcje reprezentacji pojęciowych
Ogólne właściwości pojęć´
Pojęcia matrycowe i naturalne
Struktura i funkcjonowanie reprezentacji pojęciowych
Teorie klasyczne
Teorie probabilistyczne
Teorie prototypów
Teorie egzemplarzy
Porównanie koncepcji reprezentacji pojęciowych
Dynamiczna koncepcja umysłu, czyli o relacjach miedzy pojęciami
Teorie sieci semantycznej
Złożone struktury sieciowe
Teoria schematów
Teoria ram
Teoria planów, scen i tematów
Porównanie koncepcji struktur sieciowych
4. Wiedza
Rodzaje wiedzy
Wiedza deklaratywna i proceduralna
Wiedza jawna i niejawna
Organizacja wiedzy
Reprezentacja wiedzy za pomocą cech
Organizacja wiedzy semantycznej
Organizacja wiedzy proceduralnej: systemy reguł
Organizacja wiedzy w modelach ACT, ACT* i ACT-R
Nabywanie wiedzy
Nabywanie wiedzy semantycznej
Nabywanie wiedzy proceduralnej
Nabywanie wiedzy niejawnej
Wiedza ekspercka
Kryteria i właściwości wiedzy eksperckiej
Nabywanie wiedzy eksperckiej
5. Uwaga i świadomość
Istota i aspekty uwagi
Teorie uwagi
Teorie selekcji źródła informacji
Teorie przeszukiwania pola percepcyjnego
Teorie przedłużonej koncentracji
Teorie podzielności
Teorie przerzutności
Uwaga, percepcja i (nie)świadomość
Analiza wskazówek peryferycznych
Reakcje na informacje odrzucane
Poprzedzanie podprogowe
6. Kontrola poznawcza
Czynności automatyczne i automatyzacja
Kryteria automatyczności przetwarzania
Schneidera i Shiffrina teoria kontinuum
Logana teoria rywalizacji egzemplarzy
Konsekwencje automatyzacji czynności
Hamowanie jako mechanizm kontrolny
Istota i funkcje hamowania
Hamowanie dominującej reakcji
Odporność na dystrakcję
Odporność na interferencję proaktywną˛
Czy hamowanie jest konstruktem jednorodnym?
Funkcje zarządcze
Istota funkcji zarządczych czyli homunculus odnaleziony
Rodzaje funkcji zarządczych
Mechanizm zarządczy w koncepcji uwagi Posnera
Dwustopniowy system kontroli zachowania w koncepcji Shallice’a
Centralny system wykonawczy pamięci roboczej w modelu Baddeleya
7. Percepcja
Podstawowe właściwości percepcji
Recepcja sensoryczna i percepcja umysłowa
Naiwne koncepcje spostrzegania
Spostrzeganie a rozpoznawanie wzorców
Spostrzeganie jako proces oddolny
Odbiór i kodowanie wrażeń´ zmysłowych
Magazyny informacji sensorycznej
Spostrzeganie głębi
Identyfikacja obiektu
Spostrzeganie jako proces odgórny
Stałość´ spostrzegania
Nastawienie
Złudzenia i błędy percepcji
Wpływ kontekstu na spostrzeganie
Teorie percepcji
Teoria asocjacjonistyczna
Teoria postaciowa
Teoria wzorców
Teoria cech
Teoria obliczeniowa
Teoria ekologiczna
Proces spostrzegania w praktyce
Spostrzeganie twarzy
Czytanie słów
8. Pamięć
Natura pamięci
Rodzaje i funkcje pamięci
Blokowe (magazynowe) modele pamięci
Procesualne modele pamięci
Systemy pamięci przemijającej
Pamięć sensoryczna
Pamięć krótkotrwała
Pamięć robocza: wielokomponentowy model Baddeleya
Pamięć robocza: model aktywacyjny Cowana
Model długotrwałej pamięci roboczej Ericssona i Kintscha
Pamięć prospektywna
Systemy pamięci trwałej
Pamięć semantyczna
Pamięć epizodyczna
Pamięć autobiograficzna
9. Czynności pamięciowe
Fazy procesu pamięciowego: prawda czy złudzenie?
Zapamiętywanie
Procesy kodowania
Interferencja proaktywna
Konsolidacja śladu pamięciowego
Techniki mnemoniczne
Przechowywanie
Zapominanie
Interferencja retroaktywna
Zanikanie śladu kontra utrata dostępu
Reminiscencja
Odpamiętywanie
Rodzaje odpamiętywania
Rola wskazówek naprowadzających i kontekstu
Zawodność´ pamięci
Pamięć naocznych świadków
Fałszywe wspomnienia
Amnezja
10. Myślenie i rozumowanie
Istota myślenia
Rodzaje myślenia
Myślenie autystyczne i realistyczne
Myślenie produktywne i reproduktywne
Myślenie twórcze i odtwórcze
Myślenie krytyczne
Od myślenia sensoryczno-motorycznego do postformalnego
Teorie myślenia
Teoria Berlyne’a
Teoria Barona
Struktura myślenia
Elementy struktury myślenia
Operacje i strategie
Reguły, algorytmy i heurystyki
Myślenie a inne złożone procesy poznawcze
Rozumowanie dedukcyjne
Dedukcja i indukcja
Rozumowanie sylogistyczne
Błędy rozumowania sylogistycznego
Wpływ wiedzy i kontekstu na rozumowanie sylogistyczne
Rozumowanie warunkowe
Istota rozumowania warunkowego
Błędy rozumowania warunkowego
Wpływ wiedzy i kontekstu na rozumowanie warunkowe
Teorie rozumowania dedukcyjnego
Teoria abstrakcyjnych reguł
Teoria modeli mentalnych
Rozumowanie indukcyjne
Testowanie hipotez
Rozumowanie przez analogię
Inne rodzaje rozumowania
Rozumowanie probabilistyczne
Rozumowanie nieformalne
11. Rozwiązywanie problemów
Problem i rozwiązywanie problemu
Typy problemów
Podział problemów ze względu na ich cechy i strukturę
Podział problemów ze względu na wymagania poznawcze
Teorie rozwiązywania problemów
Teoria Newella i Simona
Inne ujęcia teoretyczne procesu rozwiązywania problemów
Heurystyki rozwiązywania problemów
Metoda redukcji różnicy
Metoda poruszania się wstecz
Metoda analizy środków i celów
Fazy rozwiązywania problemów
Faza identyfikacji problemu
Faza definiowania problemu
Faza doboru strategii
Faza zdobywania informacji
Faza alokacji zasobów
Faza monitorowania postępu
Faza oceny poprawności rozwiązania
Przeszkody w rozwiązywaniu problemów
Sztywność myślenia
Fiksacja funkcjonalna
Czynniki wspomagające rozwiązywanie problemów
Transfer pozytywny
Transfer przez analogię
Inkubacja
Wgląd
Rozwiązywanie złożonych problemów
12. Wydawanie sądów i podejmowanie decyzji
Wydawanie sądów
Tendencyjność w wydawaniu sądów
Ignorowanie proporcji podstawowej
Wady i zalety prostych heurystyk
Sady intuicyjne
Podejmowanie decyzji
Klasyczna teoria decyzji
Strategie w podejmowaniu decyzji
Teoria perspektywy
Proces podejmowania decyzji
13. Język i mowa
Natura języka
Język jako system
Poziomy języka
Język a poznanie
Przyswajanie języka
Problem natywizmu
Stadia przyswajania języka
Dwujęzyczność´ i wielojęzyczność´
Mówienie
Planowanie mowy
Kodowanie semantyczno-syntaktyczne
Kodowanie fonologiczne
Rozumienie przekazów językowych
Złamanie kodu
Rozbiór zdania
Budowa modelu sytuacyjnego i wnioskowanie
14. Podsumowanie wykładów
Próba podsumowania tego co wiemy i tego, czego nie wiemy (włącznie z tym, czego prawdopodobnie szybko się nie dowiemy) w zakresie psychologii poznawczej
alfonsyna