XII . Autorytet przełożonego
Rodzaje autorytetu:
∙ ogólnospołeczny – oparty na normach i systemach wartości powszechnych
∙ instytucjonalny – polega na podporządkowaniu się zasadom i prawom instytucji
∙ grupowy – czyli akceptacja i konformizm wobec grupy
∙ jednostkowy – oparty na zachowaniu i działaniu innych osób
Pani K. podaje szereg definicji autorytetu, przytoczę więc kilka z nich:
∙ R.Michels (1930) – autorytet są to zdolność wywierania przez jednostkę przewagi wobec grupy
∙ R.Biersted (1964) – generalnie to samo co Michels, tylko „zdolności” na „relacje między osobą a grupą”
∙ Fromm – autorytet jest to cecha, która wynika z relacji między dwoma podmiotami, z których jeden uznaje lub jest zmuszony uznać wyższość, przewagę drugiego. Wyróżnia: autorytet racjonalny – wynika z obiektywnych przesłanek; autorytet oparty na zakazie (formalny )
∙ Szacki – autorytet jest to cecha, relacja lub zjawisko społeczne i zależy od aktywności i cech człowieka w określonym środowisku. Oznacza funkcje jednostki wobec innych ludzi.
1. Autorytet formalny i nieformalny
Autorytet formalny – wynika z funkcji lub pozycji w strukturze społecznej i najczęściej nie jest związany z cechami osoby piastującej określone stanowisko
Znamiona autorytetu formalnego wg. Torringtona:
∙ Tytuł zawodowy – wyznacza pozycję w hierarchii, dotyczy pełnionej funkcji
∙ Pozycja w hierarchii służbowej, mierzona położeniem na drabinie stanowisk
∙ Autoryzacja pomysłów pracowniczych – osoba z dużym autorytetem podpisuje się jako ostatnia na projektach, najczęściej pod słowem „zatwierdził”, po dwóch kolejnych podpisach „sporządził” i „akceptował”
∙ Otrzymywanie raportów od podwładnych
∙ Przewodnictwo w naradach i zebraniach, ocenianie
Oraz wiele innych zależnych od specyfiki stanowiska i organizacji, np. wartości materialne – dom, samochód, telefon służbowy; symboliczne – korona, mundur, toga; moralne – np. spowiednik decyduje o tym co jest dobre a co złe.
Człowiek może być samo nośnikiem autorytetu lub może być przedstawicielem instytucji cieszącej się dużym autorytetem.
Socjologowie wyróżniają: autorytet specjalistyczny i moralistyczny, wyrażający wartości obowiązujące w danej grupie i rozstrzygający o tym co jest a co złe.
Inny podział:
- charyzmatyczny – odznacza się orzekaniem o prawdzie i fałszu twierdzeń i ich znaczenia dla praktyki
- supremacyjny – orzeka o obrazie świata, strategiach działania i słuszności wyboru w kontekście obowiązującego prawa
Klasyfikacja autorytetu wg. pełnionej funkcji:
∙ Przewodnika – nauczyciel, mistrz, trener
∙ W zakresie rozwiązań praktycznych – planista, technolog, terapeuta
∙ Twórca – odznacza się miarą dzieł, stylu, kierunku zmian
∙ Mędrca – znawca realiów i sensu życia
Autorytet nieformalny – nie zależy bezpośrednio od pozycji danej osoby w strukturze społecznej, jest wyrazem wewnętrznej wartości i cech danej osoby. Ludzie nim obdarzeni otrzymują go od grupy ze względu na cechy osobiste i zaufanie grupy.
Ludzie mają potrzebę autorytetu (zaspokaja to potrzebę bezpieczeństwa ) lub są obdarzeni autorytetem.
W sytuacjach „normalnych” autorytet wyznacza inteligencja i kompetencje.
W sytuacjach „nienormalnych” autorytet może wyznaczać np. przewaga fizyczna lub militarna.
Tworzenie autorytetu – źródła siły (wg. Torringtona)
1. Pozycja
a. Główną siłą tworzącą autorytet jest zajmowana pozycja w grupie – tworzą ją posiadane zasoby (materialne, finansowe, informacyjne oraz zasoby personalne ).
b. oprócz zasobów o pozycji decydują uprawnienia nadane jednostce/grupie przez społeczeństwo, wynikające z norm i kryteriów oceny społecznej. Uprawnienia decydują o losach innych, pozwalają ustanawiać prawa i przywileje. Ludzie pełniący ważne funkcje cechują się często większymi uprawnieniami. W organizacjach patologicznych jednostka posiadająca większe uprawnienia wyczerpuje je do czerpania osobistych korzyści.
c. rodzaj działalności – na ogół większym autorytetem cieszą się ludzi wykonujący pracę wymagającą większej kompetencji, wysokiego poziomu inteligencji, twórczości.
2. Cechy osobiste jednostki
a. motywacja – większym autorytetem cieszą się ludzi o dużej wewnętrznej motywacji zadaniowej i osiągnięć, ale nie mogą popadać w skrajność (zbyt silna motywacja powoduje zachowania destrukcyjne)
b. kondycja psychofizyczna – sprawność fizyczna podnosi pewność siebie, rozładowuje stres dzięki czemu jesteśmy pogodniejsi, opanowani i życzliwsi. Ponad to osoby atrakcyjne fizycznie są postrzegane jako lepsze, sympatyczniejsze, milsze itp. osoby o odpychającym wyrazie twarzy, nie dbające o siebie itp. nie cieszą się sympatią. Osoby neurotyczne, słabe i mające problemy osobowościowe nie cieszą się dużym autorytetem. Inne pożądane cechy to pogoda ducha, empatia, poczucie humoru.
c. powołanie/ charyzma
d. zdolność przekonywania – osoba będąca autorytetem musi wyróżniać się szczególnymi zdolnościami przekonywania, gdyż informacje, emocje i sprawność praktyczna, którą przekazuje grupie musi być wiarygodna dla grupy. ponad to autorytet musi być lubiany, akceptowany i szanowany
3. Kompetencje
a. kompetencje – to chyba oczywista oczywistość ;)
b. poczucie niepewności – nie cieszą się autorytetem osoby zbyt pewne siebie, tzw. „mądrale”, którzy na każdym kroku manifestują że to one mają rację. Człowiek naprawę kompetentny zdaje sobie sprawę z względności wielu spraw.
c. działalność – zdolność organizowania, kontrolowania, korygowania pracy innych
2. Osobowość charyzmatyczna
Charyzma powoduje że słowa i działania danej jednostki mają większy wpływ niż u innych, potrafią wzbudzać entuzjazm i porywają do działania.
Wg. Maksa Webera cechami które tworzą charyzmę:
∙ Poczucie odpowiedzialności
∙ Doskonała ocena sytuacji, w tym przede wszystkim społecznej
∙ Silne emocje, mające „moc empatyzacji”
Charyzmatyk czerpie ze swojej pasji siłę do działania. Jest przekonany i przekonuje o tym innych, że ma szczególną misje do spełnienia, że tworzy nowe wartości i przekształca rzeczywistość w imię jasno sprecyzowanych celów. Często podejmuje działania ryzykowne, przy czym szybko i jasno rozwiewa wątpliwości i podejmuje decyzje. W trudnych sytuacjach jest racjonalny, przewidujący i odważny. Sprawdza się w działaniu, a efekty jego pracy budzą podziw.
Relacje między charyzmatykiem a społeczeństwem – charyzmatyk przeżywa silne emocje, ma poczucie dominacji nad innymi oraz jest wzmacniany przez uznanie otoczenia. W patologicznych przypadkach przekonanie o poparciu ludzi, przybiera postać idei nadwartości.
Wg badań psychohistorycznych – osoby charyzmatyczne (w przeciwieństwie do wodzów, szefów, menagerów ) służą przede wszystkim ideałom, które głoszą i poprzez nie realizują swoją, często ukrytą potrzebę dominacji. a praca „dla sprawy” zaspokaja potrzebę samorealizacji.
Inną cechą charyzmatyka jest umiejętność przemawiania, tak aby trafić do każdego. Najczęściej akcentowany jest optymizm, siła i nadzieja. Zaś odwaga z którą prezentuje swoje idee zjednuje coraz więcej zwolenników, szczególnie w sytuacjach trudnych
3. Autorytet a władza
W organizacji przełożony najczęściej na początku jest z góry obdarzany autorytetem formalnym, a na nieformalny musi sobie zapracować.
Kształtowanie autorytetu składa się z dwóch faz:
1. zdobycia autorytetu
2. utrzymania autorytetu - dążenie do utrzymania autorytetu za wszelką cenę, rodzi „syndrom zagrożonego autorytetu”, który objawia się zwiększaniem wymogów, odcięciem podwładnym dostępu do komunikacji, stwarzaniem pozorów specjalnych kompetencji lub utrudnianie podwładnym rozwoju i kariery. najczęściej takie osoby otaczają się ludźmi o silnej potrzebie ulegania autorytetom.
Przełożeni którzy posiadają autorytetem nieformalny:
∙ działają skutecznie i efektywnie
∙ konflikty interpersonalne uwzględniają interesy i potrzeby swoje i innych
∙ ich stymulatorem działania są wewnętrzne normy, wiarygodność i zaufanie, dlatego ludzie cenią ich mądrość, polegają na nich
Aby autorytet był rzeczywisty musi być uznawany przez środowisko. Jeżeli podwładny nie ma uznania ze strony grupy, jest lekceważony, a pracownicy szukają każdej możliwej sytuacji aby podważyć jego kompetencje.
Autorytet jest atrybutem władzy, w władza jest to stopień wywierania wpływu na innych. Im większy autorytet, tym większa władza i większy stopień wpływów.
4. Kulturowe przesłanki autorytetu
W 1992 członkowie europejskiego Okrągłego Stołu i menagerowie 35 międzynarodowych firm uczestniczyli w badaniach mających wyłonić specyfikę zarządzania na obu kontynentach. Z badań wynikło, że
- przełożeni amerykańscy są bardziej zaangażowani w realizację zadań, w wyniki liczbowe uzyskanych sukcesów, a pracowników traktuje bardziej przedmiotowo jako środek do realizacji celów
- przełożeni europejscy cenią sobie kontakty z podwładnymi, wielu czasu poświęcają na komunikowanie się z pracownikami i prezentowaniu strategii działania firmy.
To jednak była bardzo dawno temu....obecnie świat jest zglobalizowany, a standardy zarządzania pracownikami (zwłaszcza w międzynarodowych firmach ) są bardzo podobne, zaś korzenie kulturowe nie mają już takie znaczenia.
Zagrożenie bezrobociem na rynku pracy, kształtuje w ludziach postawę zagrożenia i lęku o pracę, co zmusza ich do bezwarunkowego respektowania poleceń i wykonywania zadań. Jednocześnie nie sprzyja to relacją społecznym – rośnie konkurencja, i rywalizacja. Dominuje motywacja osiągnięć nad motywacją zadaniową, rośnie rola zachowań defensywnych i agresywnych, maleje znaczenie działań na rzecz wspólnego dobra. Przeważają autorytety formalne.
Resztę rozdziału Karney poświęciła na opisanie swoich badań z 2000 roku, w których badała jak znaczenie ma autorytet osobowy przełożonego w miejscach pracy, we współczesnej Polsce w dobie przemian gospodarczych i kulturowych.
Okazało się, że:
∙ ok 50% postrzega swoich przełożonych za autorytet
∙ większość ma jednak poczucie kryzysu autorytetu w pracy (jako wynik kryzysu wartości i niski poziom moralny społeczeństwa ).
∙ 100 % przełożonych uważało, że mają autorytet i postrzegają go jako duży
∙ Przyczyny utraty autorytetu wg. podwładnych: zrzucanie odpowiedzialności za własne błędy na innych; brak kompetencji; nieumiejętność egzekwowania pracy; zła organizacja pracy, niekonsekwencja, nieuczciwość, unikanie kontaktów z pracownikami; brak kultury osobistej.
Zaś z badań M.Fruby z 2005 roku wśród nauczycieli wynika, że najbardziej cenione cechy przez podwładnych wśród przełożonych (autorytetów) są: uczciwość, praca, konsekwencja, dyscyplina, komunikatywność, fachowość, zaangażowanie w pracę.
Zarówno podwładni, jaki i przełożeni odczuwają potrzebę autorytetu w miejscu pracy. Jego budowę i utrzymanie oceniono za bardzo trudne w obecnym świecie. Jednym z rozwiązań może być wszechstronny rozwój człowieka, a szczególnie kształcenie umiejętności radzenia sobie z problemami, otwartości, kultury osobistej i prezentowania wartości ważnych wśród innych ludzi.
1
klejarka