Psychologia społeczna zajmuje się badaniem oddziaływań społecznych albo wywieraniem wpływów międzyludzkich; bada interakcje międzyludzkie i podstawy psychologiczne; bada zachowania społeczne; jest to dyscyplina zajmująca się badaniem zachowań ludzkich w sytuacjach społecznych.
Sytuacja społeczna jest to sytuacja, w której bezpośrednio lub pośrednio występują inni ludzie. Zawsze jesteśmy w jakiejś sytuacji społecznej.
1. Sytuacje społeczne, w których inni ludzie występują bezpośrednio:
a) wymiar liczbowy (wymiar, w którym ważna jest liczba osób występująca w tych sytuacjach):
- diada > para: jest to pierwsza sytuacja społ. (lecz jest to fikcja)
- grupa bezpośrednia - grupa do 20 osób, człowiek jest w grupie "twarzą w twarz"
- tłum - zbiorowość
b) wymiar zorganizowany - drugi wymiar, w którym ważny jest stopień zinstytucjonalizowania
2. Sytuacje pośrednie, w których mamy do czynienia z rzeczami materialnymi i niematerialnymi
Psychologia społeczna zajmuje właściwie wszystkie działy psychologii jak również socjologię, pedagogikę, ekonomię.
PSYCHOLOGIA TŁUMU (G.Lemont i Tardé)
1) teza, że człowiek zachowuje się inaczej w tłumie
2) teza o zaraźliwości - tłum jest opętany jedną ideą, jedną emocją; ta jedna emocja i idea rozchodzą się w tłumie jak zaraza
3) teza o przywódcy - trzeba powtarzać w sposób uporczywy tę jedną ideę (slogan, hasło)
· teza o modzie: moda rozchodzi się w tempie geometrycznym: jedna pani > dwie panie > cztery panie > … > k pań)
· mody są inspirowane przez warstwy wyżej stojące, potem schodzą niżej (Warszawa > Pcim)
dysonans - sprzeczność między parą poglądów
- techniki (Mach 5)
- metody, jako ogólniejsze sposoby dochodzenia do celu
Metody, z którymi mamy do czynienia możemy ułożyć na continuum kontrolowalności, czyli stopień w jakim badacz kontroluje badane zjawisko.
I met. to "surve" (ang.) - sondaż ankietowy.
Choynowski tłumaczył surve jako lustracja. Surve - chodzi tu o zadawanie pytań o.b., bardziej chodzi o wywiad. Allport prowa-dził badania na temat unkonformistycznych zachowań: na skrzyżowaniu obserwował w nocy ilu kierowców przejeżdża na czerwonym świetle, kiedy z drugiej strony nic nie jedzie oraz ilu kierowców przejeżdża skrzyżowanie przy żółtym świetle.
N kier.
Inny przykład: ilu ludzi z przychodzących na mszę przychodzi wcześniej, przed samym rozpoczęciem, ilu w połowie czy na końcu.
światła
czerwone żółte zielone
II. met. to studium w terenie - wprowadzenie swoich ludzi w pewne grupy (szpieg), który obserwuje zachowania jej członków.
III. met. to eksperyment naturalny - badacz wie, że się coś wydarzy, ale nie ma na to żadne-go wpływu i tylko to obserwuje
IV. met. to eksperyment w terenie - badanie nie wiedzą, że są badani, a rzecz ma miejsce w warunkach naturalnych; tutaj jednak badacz ma kontrolę nad tym co bada > zm. zależ-na i niezależna, także zm. pośrednicząca (wpływająca na większość zmiennych np. wiek, płeć)
Lippitt i White badali wywieranie wpływu na ludzi: studenci psychologii zostali nauczeni trzech stylów kierowania: demokratyczny, autokratyczny i leserystyczny. Badano grupy osób młodych, którzy przyszli bawić się do klubu. Mieli budować zamki, okręty pod kierownictwem wyuczonych studentów. Pod względem ilościowym najlepsze było kierowanie autokratyczne, jakościowym - demokratyczne. Autokratyczny sposób kierowania prowadzi do podwyższonej agresji wewnętrznej i zewnętrznej grupy. Gdy kierownik autokratyczny wy-chodził z pomieszczenia ludzie przestawali pracować, gdy wychodził demokratyczny - pracowali nadal wszyscy. Te badania zapoczątkowały badania nad kierowaniem i kierownikami. Inne badanie miało wykazać jak wpływa współdecydowanie w wielkich firmach ubezpieczeniowych - pozwalano ludziom decydować w "głupstwach" np. o której ma być przerwa na śniadanie - to motywowało ludzi. Wyniki badań pokazuję jednak, że czasem należy być auto-kratą.
V. met. to eksperyment laboratoryjny - psych. społ. teraz bazuje przeważnie na tego typu eksperymentach, ponieważ są one najbardziej kontrolowane
Badanie Bartleta polegało na tym, by zobaczyć jak w trakcie przekazywania sobie informacji ona się zmienia (zabawa w głuchy telefon). Bartlet wziął indiańską historię "O walce duchów". osoba czytała historię (miała możliwość zapisania) i miała opowiedzieć ją kolejnej osobie, a ta kolejnej itd. Okazało się, że historia ta bardzo się zmieniła. Ważna tu jest tez zmiana tytułu ("Walka ludzi") oraz sprawa akulturacji, czyli wprowadzanie swoich kulturowych treści do opowiadania np. canoo - łódka, zabitemu Indianinowi coś czarnego wychodziło z ust - wychodziła dusza.
POSTAWY
Wokół nas istnieje mnóstwo spraw, do których jesteśmy w jakiś sposób ustosunkowani. Może to być ustosunkowanie pozytywne i negatywne. Z tego wynikają nasze zachowania. Psychologowie potrzebowali konstruktu teoretycznego, który by stawiał sprawę ustosunkowania w sposób bardziej głęboki; interesowało ich także jak zmienić postawy kształtowane przez ustosunkowanie.
Postawa (z ang. atitude) związana jest też z nastawieniem, postawą ciała. Termin postawa (XIX w.) wprowadził Florian Znaniecki (socjolog) i Thomas (ang.) robiąc badania oparte na emigracji chłopów z dawnej Galicji, zaboru pruskiego, ruskiego. Chłopi polscy wnosili jakieś wartości a badacze chcieli określić ich stosunek do określonych wartości, dlatego wprowadzili ten termin. Rozpoczęło to cały szereg badań nad naszymi postawami.
Postawa musi mieć jakiś obiekt, przedmiot (bo musimy ją mieć do czegoś). przedmiot ten może być nieistniejący, abstrakcyjny. Jeśli mamy postawę do przedmiotu, to coś o nim wie-my, na co składają się:
1) procesy poznawcze (spostrzeganie itp.)
2) procesy emocjonalne
3) procesy motywacyjne
pr. pozn.
pr. emocj. Zachowanie ...>>>przedmiot
pr. motyw.
Jeżeli emocje są pozytywne, to mamy tendencje do zbliżania się do przedmiotu. Unikanie lub agresja będą wskaźnikiem negatywnej postawy.
Postawa więc, jest to względnie trwała struktura lub dyspozycja procesów poznawczych, emocjonalnych, motywacyjnych, w których zawiera się ustosunkowanie do określonego przedmiotu.
Stefan Nowak: kiedy patrzymy na te trzy elementy, to można wnioskować, że niektórzy ludzie mają ułomne postawy np. jeśli o przedmiocie postawy nic nie wie a odczuwa duże emocje. Czasami bowiem te struktury są niepełne.
Postawy mają wiele wymiarów, lecz najważniejsze z nich są dwa:
I WYMIAR dotyczy znaku emocji - każda emocja posiada znak, który jest esencją ustosunkowania do przedmiotu i esencją typu emocji. Są trzy znaki + (pozytywny), 0 (obojętny), - (negatywny). Zero oznacza, że nie ma się żadnej postawy do danego przedmiotu; jest związane z tym, że nie wiem co sądzić o danym obiekcie mimo rozważenia wszystkich za i przeciw. Wg St. Nowaka nie ma postaw o tym znaku. I wymiar to wymiar, gdzie emocje i ustosunkowanie wyrażają się w znaku postawy.
II WYMIAR dotyczy siły postawy - pozytywnej, neutralnej, negatywnej
TECHNIKI (METODY) BADANIA POSTAW:
1. socjometria - zadawanie pytania "z kim coś być chciał robić?"
2. wypowiedzi, z których można wnioskować o postawie np. zadawanie pytań otwartych - ta technika służy, by zadawać pytania, co do których są już skategoryzowane odpowiedzi, np. ankieta, gdzie badany zakreśla odpowiedzi
3. pomiar emocji - np. pomiar krążenia i oddychania, reakcja skórno-galwaniczna
4. projekcja - wykorzystanie takich technik, jak do pomiaru osobowości (dajemy bodziec, a człowiek dokonuje jego rzutowania, projekcji)
Mamy tendencje, by pamiętać lepiej to, co jest zgodne z naszymi postawami, a nie pamiętać tego, co jest niezgodne.
Dla większości psychologów społecznych najważniejsza technika to skale do pomiaru po-staw.
etnocentryzm - przypisywanie pozytywnych cech własnej grupie etnicznej
autorytaryzm - osobowość i zbiór postaw
autokratyzm - sposób kierowania, rodzaj władzy
Na osobowość autorytarną składają się konglomerat postaw społecznych i politycznych np. etnocentryzm, lęk.
Wychodząc z postawy 0 przez wytworzenie emocji bądź czyjś wpływ zmieniamy postawę na + lub - m.in. poprzez reklamę. Łatwiej jest zmienić postawę z pozytywnej na negatywną niż odwrotnie - nie tyle zmienia się znak postawy ile jej siła. Łatwiej też zmienić postawy dla nas marginalne, niezinternalizowane, mniej ważne. Natomiast postawy zinternalizowane, które są częścią naszej osobowości, naszego "ja" i są mocno w nas zakorzenione bardzo trudno zmienić. Łatwiej zmienić siłę niż znak postawy np. pracocholik - osłabienie jego stosunku do pracy, lecz bez zmiany pozytywnej postawy.
To wszystko dzieje się w szerokim kontekście społecznym, gdzie nadawca i odbiorca są elementami jakiejś grupy. Ostateczny wynik, czy nasz proces perswazyjny odniesie skutek zależy od wielu czynników, z których każdy ma jeszcze swoje cechy.
Wskaźnikiem naszej aktywności życiowej jest przynależność do różnych grup. Mają one ogromny wpływ na nasze postawy, zachowania. [Psychologowie mają silne rozwiniętą potrzebę władzy.]
N - liczba grup
własna rodzina
praca
studia
szkoła średnia
szkoła podstawowa
przedszkole
rodzina t - czas
wiek średni emerytura
Definiowanie grup przez wyliczanie pewnych cech:
1) o dwóch lub więcej osobach można mówić, że stanowią grupę, gdy zachodzą między nimi jakieś interakcje. Te interakcje mogą być bezpośrednie i pośrednie (np. w dużej grupie zawodowej oddziaływanie np. poprzez media lub za pośrednictwem reprezentantów),
2) zbiór tych ludzi ma poza tym cel (nie zawsze cel jest wyraźny),
3) w grupie istnieją normy regulujące zachowania jej członków,
4) w grupie istnieje struktura,
5) ważna jest tożsamość grupy; czy grupa sama uważa się za grupę.
Minimalny paradygmat grupowy polega na tym, że wystarczy powiedzieć np. "wy wolicie to, a wy wolicie to" - okazuje się, że w tym momencie jednych zaczyna się faworyzować, a drugich dyskryminować. Mamy skłonność do zaznaczania nawet minimalnej różnicy między grupami, do odróżniania się od reszty.
Gwiazda socjometryczna - osoba najbardziej popularna w grupie
W grupie mamy co najmniej 3 struktury:
1) socjometryczna
2) komunikowania się
3) władzy
Grupy bezpośredniego kontaktu wywierają na nas największy wpływ. Postawa czasem jest obierana w zależności od tego co powiedzą ludzie z mojej najbliższej grupy. Grupa bezpośredniego kontaktu musi być mała, do kilkunastu osób. Grupę można podzielić na formalną i nieformalną - gr. nieformalna jest w niezgodzie ze strukturą formalną.
Członkami grup stajamy się poprzez trzy sposoby:
1) zostajemy przydzieleni do grupy
2) sami wybieramy grupę
3) sami tworzymy grupę - autotworzenie, autokreacja
My wybieramy określone grupy, bo mają one jakieś cechy powodujące zaspokajanie naszych potrzeb np. potrzeba poznawcza. Najważniejsze z nich to potrzeba władzy, osiągnięć i afiliacji. przed przystąpieniem do grupy podświadomie analizujemy czy w niej będą zaspokajane potrzeby. Grupa może zaspokajać moje potrzeby, ponieważ posiada taki cel, który jest zbliżony do mojego indywidualnego celu. Im trudniej jest się dostać do grupy, tym bardziej jest ona dla nas atrakcyjna. Ważnym elementem przyciągającym do grupy jest jej tajemniczość. Poza tym wchodząc do grupy musimy jeszcze przeżyć INICJACJĘ (np. przysięga w wojsku, otrzymanie I-szego pasa w Aikido).
tożsamość (ciowa)
inicjacja atrakcyjność
pełni funkcje umiejętność
przywileje
Inicjacja daje nam możliwość utożsamiania się z dana grupą "od tej chwili jesteś prawdziwym żołnierzem", co zwiększa atrakcyjność tej grupy, bo człowiek staje się "jednym z nich". Po-zwala to na zdobycie nowych umiejętności, które mogą dotyczyć różnych rzeczy, chociażby znajomości zasad, które w tej grupie obowiązują. Przy tym mamy pewne przywileje, np. możność dostania przepustki, 5% rabatu dla członków klubu, itp. Jeżeli grupa zaspokaja potrzeby swoich członków to jest dla nich atrakcyjna i spoista.
Kurt Lewin - człowieka i grupy trzeba rozpatrywać w odległości w polu siły.
gr. może mieć walor negatywny np. dokuczają koledzy
siła popychająca do grupy
siła odpychająca od grupy
wartościowość związana z cechami grupy, które prowadzą do zaspokajania potrzeb
Uciekamy z grupy, gdy siły odpychające przeważają. Nie zawsze jednak decydujemy się od razu na odejście. Jeżeli dodamy wszystkie wektory wszystkich członków grupy, to możemy mówić o spoistości grupy. jeśli wszyscy mają wektory dodatnie, to grupa jest bardzo spoista, jeśli te wektory są wszystkie ujemne, to grupa jest mało spoista i się rozpada. Ma to praktyczne znaczenie: dobry kierownik powinien dbać o to, by sił przyciągających do grupy było więcej. Jako kierownicy czasami mamy mało zasobów, którymi moglibyśmy wpłynąć na członków.
Podstawą grup jest INTERAKCJA - wzajemne oddziaływanie.
Wymiana kardynalna - wymiana wzmocnień pozytywnych-negatywnych
Jeśli znajdziemy relacje, które będą dawały
satysfakcję obu osobom wchodzącym w nią,
to będziemy się trzymać tego sposobu
zachowania - znajduje się to miejsce, gdzie są
maksymalne wypłaty dla obu stron.
Jest to swoista macierz wypłat.
Teoria gier wykorzystywana, by sprawdzić, jakie czynniki wpływają na rywalizację, a jakie na współpracę. Na tym opiera się układ: prokurator mówi, że oskarżony dostanie mniejszą
karę, jak się przyzna a jego wspólnik wyższą. Ale co się stanie: jeżeli obaj się przyznają, jeżeli obaj nie się nie przyznają, jeden się przyzna a drugi nie, przyznają się drugi się przyzna a pierwszy nie? "dylemat więźnia" + przyznają się - nie przyznają się
INTERAKCJA jako złożony proces przetwarzania informacji od drugiej osoby. Każdy z nas posiada system kategorii, w którym tkwią pewne prototypy.
Cel grupowy - bardzo często przypomina cel indywidualny. jest to właściwie suma celów indywidualnych. jest to punkt w przestrzeni psychologicznej i psychospołecznej, który dla członków grupy ma wartość dodatnią. Grupa jako całość chce się znaleźć w tym punkcie i porusza się w tej przestrzeni. kiedy grupa znajdzie się w tym punkcie, to jej działania ustaną.
Geneza celów - jeżeli grupa jest częścią jakiejś całości, to cele są dla niej narzucane przez nadrzędne instytucje. Rola kierownika grupy jest dużą i ważną funkcją. Biorąc pod uwagę cel narzucony, rolą kierownika jest przekonanie członków grupy do zaakceptowania tego celu i przedstawienie jakie pozytywne gratyfikacje otrzymają członkowie grupy, gdy osiągną cel.
Jasność celu - nie zawsze wiadomo co jest celem grupy, czasami może go nie być, bo grupa może spotykać się tylko towarzysko. kiedy cel jest jasny i operacyjny, to ludzie produkuj więcej. Bardziej też wtedy lubimy swoje zadania, a dzięki temu w grupie jest mniej napięć i wrogich nastawień, a co za tym idzie grupa staje się bardziej atrakcyjna.
Rodzaje celów i operacyjny - przy tym celu jestem w stanie pokazać jakie operacje musza być podjęte by osiągnąć cel; nieoperacyjny - nie potrafimy pokazać operacji i działań, które mają prowadzić do celu. Najlepiej, gdy cele nieoperacyjne możemy zamienić na operacyjne, dlatego, bo właściwie tylko cele operacyjne są możliwe do osiągnięcia. Charakter nieoperacyjny mają np. cele okazyjne (noworoczne), np. od Sylwestra rzucam palenie. Rolą kierowników jest pokierowanie ludźmi, by tworzyli cele operacyjne.
Zadania kompensacyjne: Jak policzyć uczestników demonstracji? Wystawiamy w punktach obserwacyjnych sędziów kompetentnych i dodajemy ich najwyższe oceny do najniższych i dzielimy przez ilość naszych sędziów - jest to właśnie kompensacja - uśrednianie. Innym przykładem jest ocena sędziów na zawodach sportowych - mamy tu do czynienia z zadaniem kompensacyjnym.
Zadania koniunkcyjne: jego rozwiązanie jest zależne od najsłabszego uczestnika grupy, któ-ra rozwiązuje to zadanie np. chodzenie po górach, gdzie marsz dostosowuje się do najsłabsze-go.
Zadania dysjunktywne: po to by je rozwiązać należy spośród wielu rozwiązań wybrać to najlepsze, np. rozwiązywanie zadania szachowego.
Zadanie dyskrecyjne: w tego typu zadaniach ważny jest sposób ich rozwiązywania, wybór sposobu rozwiązywania.
Efekt Lingellmana - pod wpływem obecności innych poziom wysiłku wyraźnie spada (eksperyment wykonany na koniach). Jednak u ludzi także występuje ten efekt - jak u zwierząt. W doświadczeniu ludzie pojedynczo ciągnęli obciążona lin, gdzie średnia ciągnięcia wynosiła 63 kg. Gdy połączono ludzi w pary, to ich "uciąg" nie wynosił ~ 126 kg, lecz 118, co daje spadek 6%. W przypadku trzech osób strata ta wynosi 15%, przy ośmiu osobach występuje najgorsza sytuacja ~ 50% utraty "uciągu" (znacznie obniżają się wyniki indywidualne przy pracy grupowej).
W innym doświadczeniu proszono o.b. by jak najmocniej biły brawo. Indywidualnie o.b. stanowiły ogromny potencjał klaskających. Potem łączono ich w grupy, i tak: w parach spadek wynosił 24%, przy czterech osobach - 49%, przy sześcioosobowych - 69%.
Pierwsze źródło strat to starty motywacyjne i zawiera 50% strat. Drugie źródło strat to koordynacja i pochodzi z niej drugie 50% strat.
Efekt ten wiąże się z dylematami społecznymi, gdzie dylematem społeczny jest np. śmiecenie: inni to robią to czemu ja mam nie robić. Jak walczyć z Efektem Lindellmana? - należy doprowadzić do tego, by każdy w grupie był indywidualnie oceniany.
W zadaniach dysjunktywnych i dyskrecyjnych bardzo ważna jest rola lidera, osoby, która jest ekspertem. Jeśli chodzi o zadania dysjunktywne, to tutaj można słuchać osoby, która najlepiej zna się na danym temacie, ważna jest sprawa znalezienia w grupie takiego człowieka, który zna się najlepiej na rozwiązaniu zadania.
Grupa powinna posiadać normy. NORMA to przepis mówiący innym, jak powinien / nie po-winien zachowywać się członek danej społeczności; słowo "zachowywać" rozumiemy tu jako sposób myślenia percepcję świata.
Norma a rola społeczna Norma dotyczy wszystkich członków grupy, bez względu na zajmowaną pozycję. Rola społeczna, to zbiór przepisów określających jak powinien zachowywać się członek grupy zajmujący pewną pozycję w tej grupie, odgrywający pewną rolę. Prze-pisy są bardziej rygorystyczne do osoby, która pełni jakąś role społeczną np. spóźnianie się studenta jest postrzegane bardziej pobłażliwie niż spóźnianie się profesora.
Aktywizacja norm - najlepiej by było aby normy, były zinternalizowane; te normy są uwewnętrzniane przez zewnętrzne wydarzenia, Cialdini interesował się sprawą zaśmiecanie środowiska - obserwatorzy patrzą jak ludzie śmiecą tak od sobie na ulicy. Cialdini uważa, ze środowisko w mniejszym stopniu zaśmiecone skłania do mniejszego śmiecenia - śmiecących jest zaledwie 5%; w środowisku brudnym, zaśmieconym, procent śmiecących ludzi wzrasta do 25%. Leżące odpady, śmieci, gru...
dida1979