Lectio sexta decima (lekcja 16.) Ablativus absolutus
Ablativus absolutus to równoważnik zdania okolicznikowego czasu, przyczyny, przyzwolenia lub warunku (w zależności od kontekstu). Składa się z rzeczownika (albo liczebnika, zaimka lub urzeczownikowionego przymiotnika) w ablatiwie oraz z imiesłowu (participium praes. act. lub participium perf. pass.), pozostającego w związku zgody z owym rzeczownikiem. Rzeczownik pełni w równoważniku zdania okolicznikowego funkcję podmiotu, imiesłów - orzeczenia.
Gdy zastosowane zostaje participium praesentis activi, równoważnik wyraża czynność równoczesną z czynnością orzeczenia oraz sygnalizuje stronę czynną. Natomiast participium perfecti passivi wyraża czynność dokonaną wcześniej w stosunku do czynności orzeczenia oraz sygnalizuje użycie strony biernej.
Przy tłumaczeniu z łaciny na polski konstrukcję ablativus absolutus tłumaczymy:
- zd. czasowym (kiedy, gdy)
- zd. przyzwalającym (chociaż)
- zd. przyczynowym (ponieważ, gdyż)
- zd. warunkowym (jeśli)
- wyrażeniem przyimkowym
- niekiedy imiesłowowym równoważnikiem zdania (-wszy, -łszy; -ąc)
np. Sole oriente fugiunt stellae. Gwiazdy uciekają, gdy wschodzi słońce. Gwiazdy uciekają, gdyż wschodzi słońce. Gwiazdy uciekają, jeśli wschodzi słońce.
Hostibus victis milites gaudent. Żołnierze cieszą się, gdy wróg został zwyciężony. Żołnierze cieszą się, gdyż wróg został zwyciężony.
Okolicznikowi przyzwolenia towarzyszy często słówko tamen - jednak, np. Amissis copiis vitam tamen rex servavit. Chociaż wojsko zostało stracone, król (jednak) zachował życie.
Podkreśl w zdaniach Abl. abs.i przetłumacz zdania:
Clamore audito ad forum festinavimus.
Duobus litigantibus tertius gaudet.
Luna obscurata iter per silvam non faciemus.
Praesente medico nihil nocet.
Civibus convocatis consul victoriam nuntiavit.
Romulo regnante Roma cito crescebat.
Graeci Persis advenientibus Thermopylas occupaverunt.
Bello finito Romani templum Iani claudebant.
Crescente periculo crescunt vires.
Latrante uno, latrat statim et alter canis.
Recuperata pace artes florescunt.
Alexander Magnus, urbibus maritimis captis, interiorem Asiam occupavit.
Fama est philosophorum Pythagoram, Tarquinio Superbo regnante, in Italiam venisse.
japonka606