Lectio quarta i quinta (lekcja 4. i 5.): czas imperfectum i futurum primi (I) - indicativus; tworzenie strony biernej (passivum) w praes., impf i fut. I..
Indicativus imperfecti activi:
Tworzenie:
czasowniki I i II kon.: temat czasu teraźniejszego + -ba- + końcówka
czasowniki III i IV kon.: temat czasu teraźniejszego + e -ba- + końcówka
Np.:
I kon. oro, orare – prosić, błagać
Sg
1. ora-ba-m – prosiłem (-am); poprosiłem (-am)
2. ora-ba-s
3. ora-ba-t
Pl.
1. ora-ba-mus
2. ora-ba-tis
3. ora-ba-nt
II kon. video, vidēre – widzieć
1. vide-ba-m – widziałem (-am); zobaczyłem (-am)
2. vide-ba-s
3. vide-ba-t
1. vide-ba-mus
2. vide-ba-tis
3. vide-ba-nt
III kon. scribo, scribĕre – pisać
1. scrib-e-ba-m – pisałem (-am); napisałem (-am)
2. scrib-e-ba-s
3. scrib-e-ba-t
1. scrib-e-ba-mus
2. scrib-e-ba-tis
3. scrib-e-ba-nt
IV kon. custodio, custodire – strzec, pilnować
1. custodi-e-ba-m – strzegłem (-am); ustrzegłem (-am)
2. custodi-e-ba-s
3. custodi-e-ba-t
1. custodi-e-ba-mus
2. custodi-e-ba-tis
3. custodi-e-ba-nt
Sum, esse tworzy kolejno formy: er-a-m, er-a-s, er-a-t, er-a-mus, er-a-tis, er-a-nt.
Indicativus futuri (I) activi:
czasowniki I i II kon.:
temat czasu teraźniejszego + -b- + końcówka (w większości osób poprzedzona spójką – taką samą, jaka występowała w czasie teraźniejszym III koniugacji!)
czasowniki III i IV kon.:
temat czasu teraźniejszego + a (w 1 osobie sg) lub e (w pozostałych osobach)+ końcówka
1. ora-b-o – będę prosić; poproszę
2. ora-b-i-s
3. ora-b-i-t
1. ora-b-ĭ-mus
2. ora-b-ĭ-tis
3. ora-b-u-nt
1. vide-b-o – będę widzieć; zobaczę
2. vide-b-i-s
3. vide-b-i-t
1. vide-b- ĭ -mus
2. vide-b- ĭ -tis
3. vide-b-u-nt
1. scrib-a-m – będę pisać; napiszę
2. scrib-e-s
3. scrib-e-t
1. scrib-e-mus
2. scrib-e-tis
3. scrib-e-nt
1. custodi-a-m – będę strzec; ustrzegę
2. custodi-e-s
3. custodi-e-t
1. custodi-e-mus
2. custodi-e-tis
3. custodi-e-nt
Sum, esse tworzy kolejno formy: er-o, er-i-s, er-i-t, er-ĭ-mus, er-ĭ-tis, er-u-nt.
Strona bierna. Indicativus praesentis, imperfecti, future I passivi:
Tworzenie form biernych w praesens, imperfectum, futurum I: forma czynna od biernej różni się w tych 3 czasach tylko końcówką.
Activum (strona czynna) - końcówka
Passiivum (strona bierna) - końcówka
sg
1. -o
-m
2. -s (jeśli potrzebna jest spójka, to jest to i)
3. -t
pl.
1. -mus
2. -tis
3. -nt
Np. duco, ducĕre – prowadzić (III kon.)
Ind. praes. act.
1. duc-o – prowadzę
2. duc-i-s
3. duc-i-t
1. duc-i-mus
2. duc-i-tis
3. duc-u-nt
Ind. impf act.
1. duc-e-ba-m – prowadziłem (-am); poprowadziłem (-am)
2. duc-e-ba-s
3. duc-e-ba-t
1. duc-e-ba-mus
2. duc-e-ba-tis
3. duc-e-ba-nt
Ind. fut. I act.
1. duc-a-m – będę prowadzić; poprowadzę
2. duc-e-s
3. duc-e-t
1. duc-e-mus
2. duc-e-tis
3. duc-e-nt
1. -or
-r
2. -ris (jeśli potrzebna jest spójka, to jest to e)
3. -tur
1. -mur
2. -mĭni
3. -ntur
Np. duco, ducĕre – prowadzić
Ind. praes. pass.
1. duc-or – jestem prowadzony; prowadzą mnie
2. duc-ĕ-ris
3. duc-i-tur
1. duc-i-mur
2. duc-i-mini
3. duc-u-ntur
Ind. impf pass.
1. duc-e-ba-r – byłem prowadzony; poprowadzono mnie
2. duc-e-ba-ris
3. duc-e-ba-tur
1. duc-e-ba-mur
2. duc-e-ba-mini
3. duc-e-ba-ntur
Ind. fut. I pass.
1. duc-a-r – będę prowadzony; poprowadzą mnie
2. duc-ē-ris
3. duc-e-tur
1. duc-e-mur
2. duc-e-mini
3. duc-e-ntur
Ćwiczenia
1. Przetłumacz: timebamus, delebat, veniebatis, erant, laudabam, pugnabas.
2. Formy z ćwiczenia 1. utwórz w czasie futurum I.
3. Formy z ćwiczenia 1. i formy utworzone w ćwiczeniu 2. zamień na bierne.
4. Przetłumacz zdania, czasowniki w nawiasach podaj w odpowiednim czasie, osobie i liczbie:
a. Hodie Titus in scholam (properare).
b. Heri tu in bibliotheca (legĕre).
c. Cras vos in theatro claras fabulas (videre).
5. Przetłumacz i zamień na stronę
a. bierną
Tu tuos libros legis.
Romani signum tubā ad pugnam dabant.
Discipula historiam Poloniae cognoscet.
Uwaga: Odpowiednikiem polskiego przyimka ...
japonka606