Bajkoterapia w Domu Dziecka
Małgorzata Dobroć
Dom Dziecka w Stargardzie Szczecińskim
Pomysł skonstruowania programu relaksacyjno- terapeutycznego adresowanego do dzieci przebywających w Domu Dziecka zrodził się w wyniku mojej długoletniej pracy w tej placówce ( 15 lat), wieloletniego doświadczenia na stanowisku wychowawcy i wieloletniej obserwacji zachowań dzieci, ich potrzeb, nastrojów, lęków, bagażu doświadczeń życiowych z jakim do nas przybywają.
Kompensacja doznanych przez wychowanków krzywd i urazów psychicznych wymaga długotrwałej pracy terapeutyczno- wychowawczej i zapewnienie im pozytywnych doświadczeń, wzorców zachowań, alternatyw na każdy problem i każdą sytuację trudną.
Dzieci przebywające w placówce, takiej jak nasza są z reguły słabiej rozwinięte w stosunku do rówieśników zarówno pod względem intelektualnym, fizycznym, jak i społecznym. Ponadto przejawiają zaburzenia natury emocjonalnej oraz zaburzenia zachowania. Najczęściej są to: nadpobudliwość psychoruchowa, objawy nerwicowe typu lęki, trudności z zasypianiem, moczenie się nocne, choroba sieroca. Jeszcze jednym czynnikiem odróżniającym dzieci w domach dziecka od przeciętnej populacji szkolnej jest konieczność dostosowywania się do ograniczeń placówki- wychowanek ma tutaj o wiele mniejsze szanse na odnalezienie siebie jako odrębnej jednostki ,bowiem funkcjonuje w większości działań jako grupa.
Program kieruję do dzieci w różnym wieku, znajdujących się w grupie wychowawczej. Staram się w ten sposób pokazać dzieciom, że mimo przebywania na co dzień razem wielu rzeczy tak naprawdę nie wiedzą o sobie, o swoich kolegach, koleżankach, rodzeństwie. Chciałabym działając terapeutycznie spowodować zmniejszenie wewnętrznego napięcia u dzieci, odblokować je, spowodować, że staną się bardziej pogodne, weselsze, otwarte na świat i na to, co je otacza w życiu codziennym.
Program kieruję również do wychowawców placówek opiekuńczo- wychowawczych, aby uzmysłowić im indywidualizm każdego dziecka, aby umieli otworzyć się na potrzeby tego dziecka, aby udało im się zniwelować jego wewnętrzne napięcie
i problemy w sposób innowacyjny, mniej konwencjonalny, który da radość i przyjemność nie tylko wychowankom, ale także i im samym.
Ważne jest, aby prowadząc takie zajęcia nie osądzać dzieci, nie podpowiadać
im własnych myśli, nie dawać wzorców własnych zachowań. Należy traktować i przyjmować dzieci takimi, jakimi są.
Zajęcia prowadzone są na zasadzie treningu interpersonalnego wspieranego terapią rysunkiem i terapią bajką.
Metody pracy:
- czynna - bycie sobą, budowanie zaufania i przyjaznej atmosfery, bycie ratownikiem, kiedy
potrzeba, dbanie o komfort psychiczny członków grupy terapeutycznej;
-oglądowa-bycie dobrym obserwatorem- obserwowanie działań jednostki i grupy;
- słowna- rozmowa, kierowanie pracą grupy i działalnością terapeutyczną, dialogi
Program składa się z 8 podstawowych spotkań, które, w zależności
od potrzeb, pojawiających się problemów i sytuacji trudnych w grupie można rozbudowywać. Staram się tak dobrać tematykę spotkań, aby wychwycić to ,co jest ważne
i interesujące dla dzieci, co mi pomoże rozwikłać sytuacje problemowe, zmniejszy napięcie jednostki i grupy, co umożliwi mi budzenie empatii wśród wychowanków.
Cele główne programu:
cel relaksacyjny- rozluźnienie, uspokojenie dzieci;
cel terapeutyczny- uwolnienie dzieci od zalegających emocji, okazanie im odwagi,
akceptacji, bliskości emocjonalnej, dostępności fizycznej i psychicznej
dorosłego i dziecka;
cel psychoedukacyjny- dostarczanie dzieciom informacji o nowych, korzystnych dla nich zachowaniach reakcjach emocjonalnych, sposobach rozwiązywania problemów, poszerzanie wachlarza możliwych zachowań w danej sytuacji.
Cele szczegółowe programu:
Forma pracy- grupa terapeutyczna
Współczesne baki terapeutyczne:
W terapii Bajkę stosuje się w trzech formach, jako :
Znaczenie bajek i metafor w terapii
Plan tworzenia opowiadań pomocnych w bajkoterapii
1. Zastanów się nad problemem dziecka, wczuj się w jego emocje.
2. Pomyśl, co chcesz dziecku przekazać, jakie rozwiązania ma zawierać opowiadanie
( nabycie nowych, społecznych umiejętności, zaznanie pociechy dzięki przyjaciołom, rodzinie, uświadomienie sobie, że czas leczy rany).
3. Początek opowiadania- przedstawienie bohatera ( opis zewnętrzny, opis przeżyć, niepokojów) pomaga to dziecku utożsamić się z bohaterem.
4. Pamiętaj o nadaniu bohaterowi pozytywnych cech, mocnych stron, walorów, walorów których wiesz.
5. Wprowadź pozytywną postać wspierającą, która pomaga bohaterowi.
6. Dostosuj fabułę do życia waszego dziecka, potem przejdź do pozytywnych rozwiązań.
7. Obserwuj dziecko podczas opowiadań, zobaczysz, czy jest zaangażowane.
8. Jeśli dziecko zadaje pytania odpowiadaj na nie. Ale też pytaj dziecko, co ono myśli na dany temat.
9. Staraj się, żeby opowiadanie było proste, dostosuj słownictwo do poziomu dziecka.
10. Jeśli dziecko wypróbowuje rozwiązanie, które zaplanowaliście w opowiadaniu i nie odnosi ono skutku, nie wpadaj w panikę, wykorzystaj to, do następnego opowiadania, nowej próby, która skończy się pozytywnie.
11. Pamiętaj! Twoje opowiadanie nie musi być doskonałe.
SPOTKANIE 1
Dzieci wraz z prowadzącym siedzą w zamkniętym kręgu na podłodze.
Przedstawiają się i wyrażają swoją opinię jak chciałyby, aby się do nich zwracać
w dniu dzisiejszym
Samoakceptacja i utożsamianie z imieniem
1. Powitanie- „Wspólne śpiewanie piosenki.
„ Ewa, Ewa, Ewa jest wśród nas. Bo jak nie ma Ewy………….”
( dokomponowywanie własnego zakończenia)
Rozbudzanie poczucia własnej wartości, potrzeby bycia z innymi
2. Zaproszenie
„Moje miejsce po prawej stronie jest puste, więc zapraszam….”
(dziecko wybiera kogoś, kogo chce zaprosić i podaje jego imię).
Pokonywanie nieśmiałości
3. Zabawa Ślepiec”
Dzieci dobierają się parami , jedno z nich jest osobą odpowiedzialną za prowadzenie
i opiekę nad niewidzącym kolegą . Po pewnym czasie zamiana ról.
Odblokowywanie emocji, wzbudzenie i empatii
i niwelowanie złych doświadczeń z kontaktu fizycznego innymi
4. Omówienie doświadczeń z zajęcia powyżej. Zadawanie pytań przez prowadzącego, wypowiada się każdy uczestnik Pytamy, w której roli czuł się lepiej, jak mu było będąc prowadzonym i prowadzącym itp
5. Słuchanie bajki z gatunku bajek psychoterapeutycznych pt „Smutki Królewny Jagódki”.
Problem: dziewczynka boi się sama zostawać w domu.
6. Omówienie treści bajki, wykonanie rysunku do treści, technika dowolna (do
dyspozycji: kredki, farby, pastele).
7. Prezentacja prac, omówienie tego, co nas najbardziej poruszyło.
8. Zabawa
„Czy widział ktoś wściekłego Tomka?”
Po kolei dzieci pytają kolegę obok „Czy widziałeś wściekłego Tomka?”, odpowiedź zawsze brzmi „TAK”. Następne pytanie „ A co on robił? ”- odpowiedź na zasadzie pantomimy .
Odblokowywanie negatywnych emocji i przeistaczanie ich w komizm
9. Omówienie dzisiejszych zajęć. Każdy wypowiada się w kolejności.
10. Pożegnanie- prąd.
Dzieci stoją w kręgu i posyłają sobie uścisk dłoni p kolei, aż dojdzie do prowadzącego
SPOTKANIE 2
„Chcę, aby tutaj nazywano mnie tak, jak lubię...............”
Przez całe zajęcie zwracamy się tak do dzieci, jak chciały.
Wyrażanie własnych pragnień
Dzieci siedzą w kręgu, jedno z nich stoi na środku i wypowiada słowa„Kto lubi tak, jak ja np. lody waniliowe ” reszta dzieci, które też lubią te lody staje szybko na środku itd.- zmiana prowadzącego kilka razy.
Pokonywanie nieśmiałości, nauka wyrażania własnych upodobań wprost
Dzieci dobierają się w pary i wszelkimi sposobami próbują otworzyć dłoń zaciśniętą
w pięść jednemu z nich. Po chwili zmiana.
Dzieci dobierają się po troje. Środkowe dziecko dostaje prezent od dziecka z lewej strony, dziecko z prawej strony mówi, co ma z tym prezentem zrobić. Rozmowa jest wyciszona- dzieci „mówią sobie na ucho”. Kolejny etap zabawy- dziecko ze środka mówi na głos do wszystkich uczestników co dostało i co może z tym prezentem zrobić.
Łagodzenie konfliktów interpersonalnych i rozładowanie napięć i negatywnych emocji.
10. Omówienie zabawy.
11. Pożegnanie-maski.
Dzieci siedzą w kręgu i mówią do siebie indywidualnie w dowolnej kolejności „Do widzenia ........” robią minkę i rzucają do wybranego dziecka nazwanego tak, jak chciało na początku zajęcia. Dziecko łapie tą minkę, robi identyczną i następnie zwraca się do innego dziecka powtarzając czynność.
SPOTKANIE 3
Dzieci siedząc na dywanie w kręgu wypowiadają w kolejności swoje pragnienia, troski, bolączki, mówią o swoim nastroju i nastawieniu do zajęć.
naśladuje jego chód i pokazuje swój. Sytuacja powtarza się, aż każdy z uczestników spróbuje swego.
Każde z dzieci prosi o 3 rzeczy, które chciałoby w tym momencie mieć. Mogą to być pragnienia, mogą być rzeczy materialne. Każde z dzieci wyraża swoją wolę indywidualnie.
Pokonywanie nieśmiałości, rozładowanie napięć oraz łagodzenie konfliktów interpersonalnych
Pokonywanie nieśmiałości, rozładowanie napięć śmiechem, onomatopeją, rozbudzanie wyobraźni ,przygotowanie do indywidualnych wystąpień
Dzieci spacerują po sali przy zamkniętych oczach, kiedy napotkają na swojej drodze kogoś innego muszą poprzez dotykanie twarzy odgadnąć, z kim mają do czynienia.
Dzieci pojedynczo dołączają do budowanej na środku sali rzeźby z ich własnych ciał. Praca
w zupełnym skupieniu, bez konwersacji i śmiechów. Inwencja własna.
Odblokowywanie negatywnych emocji, łagodzenie konfliktów interpersonalnych
SPOTKANIE 4
1. Powitanie piosenką „Witaj Ewo, witaj Ewo, jak się masz? jak się masz?
Wszyscy Cię lubimy, wszyscy Cię lubimy, bądź wśród nas”
2. Zabawa „Kojarzysz mi się z ....”
Każde z dzieci wymienia 3 cechy o innym, ale tylko cechy pozytywne.
...
evi84