Stefan Wojnecki - Wprowadzenie do teorii fotografii.pdf - Fotografia - wittosuaff

Stefan Wojnecki

Wprowadzenie do teorii fotografii

Poznań 2001

Spis treści

Spis treści str. 2

Fotografia pojmowana jako model rzeczywistości „ 3

Etos fotografii „ 4

Fotografia a magia „ 5

Fotografia pierwszym obrazem technicznym „ 7

Fotografia a kultura popularna „ 9

Fotografia a pojmowanie czasu „ 10

Literatura „ 12

Fotografia pojmowana jako model rzeczywistości

Zagadnienie wchodzi w skład ontologii, czyli nauki o bycie. Prezentowany sposób

pojmowania fotografii, opracowany przez Stefana Wojneckiego, stanowi tylko jedno z

wielu podejść do tego problemu.

Związany z konwencjonalną fotografią ślad fizycznej obecności jest niesioną przez

promieniowanie (na ogół świetlne) informacją o trzech cechach metrycznych

rzeczywistości . Chodzi o kierunki, natężenia i częstotliwości promieni. Promienie nie

przenoszą informacji o swojej historii. Jest tylko założeniem, że nic nie stoi na ich drodze

od obiektu do obiektywu – stąd niepewność przekazywanej informacji.

Po dotarciu do obiektywu i dalej do warstwy światłoczułej, informacja o trzech

cechach metrycznych rzeczywistości zostaje zakodowana, tworząc w końcu (poza

nielicznymi wyjątkami) zapis o strukturze odczytywanej przez patrzącego jako

perspektywa, jasność i barwa. Kodowanie to stanowi następną ingerencję człowieka

dotyczącą śladu promieniowania (światła), po dokonaniu wyboru czasu i wycinka

rejestracji (oraz ewentualnej ingerencji w fotografowaną sytuację). Warto zaznaczyć, że

wyraz „kodowanie” użyty został w rozumieniu np. kodów genetycznych i

psychofizjologicznych (lecz nie kodów kulturowych).

Rozpoznając zapis i dokonując jego interpretacji znaczeniowej wraz z doznaniami

emocjonalnymi, umysł tworzy w konfrontacji ze śladami pamięciowymi model

rzeczywistości . Jest on różny dla każdego człowieka ze względów psychofizjologicznych i

kulturowych, oraz zależy od osobistego doświadczania świata. Wyrażając się ściślej,

model ten jest wycinkowy (cząstkowy) i wbudowany zostaje w noszony w umyśle ogólny

model rzeczywistości.

Zapis, modyfikowany przez parametry techniczne zdjęcia, pełni wobec umysłu

rolę rusztowania, szkieletu modelu. Patrząc na zapis, jakby przyoblekamy szkielet w ciało.

Dopiero wówczas można mówić o fotograficznym obrazie. Fotografujący wprowadza do

obrazu fotograficznego elementy własnego modelu rzeczywistości. Każde zdjęcie zawiera

tym samym pewien wkład mentalny człowieka, który je wykonał (lub wyselekcjonował).

Całe bogactwo fotografii poza informacją o trzech cechach

metrycznychrzeczywistości jest więc pochodną umysłu. Bez niego fotografia jest

bezsensownym zapisem plątaniny linii i plam. Fotografia pojmowana jako model

rzeczywistości nie jest odbiciem, odzwierciedleniem czy jakimś biernym produktem

rzeczywistości materialnej. Jest ona tworem mentalnym, który reprezentuje tylko niektóre

aspekty rzeczywistości na podstawie zakodowanych, trzech cech metrycznych

promieniowania (światła). Fotografia powstaje przez interakcję pomiędzy śladem natury a

umysłem człowieka.

Pojęcie obiektywności nie jest właściwe w stosunku do pojęcia modelu. Można

mówić tylko o stopniu adekwatności, odpowiedniości do rzeczywistości obrazowanej.

W fotografii cyfrowej, ślad światła można zastąpić impulsami elektronicznymi

pochodzącymi z komputera. Komputer stwarza więc możliwość otrzymania obrazu

wyglądającego jak fotografia, bez konieczności kontaktu z rzeczywistością materialną.

Mamy wówczas do czynienia z obrazem fotorealistycznym .

Realność bywa rozumiana nie tylko jako coś faktycznie istniejącego, lecz także

jako realność obrazu zmysłowego, jako zgodność z postrzeganiem – jako prawda

zmysłów. Ponieważ fotografia naśladuje wygląd rzeczy widzianych gołym okiem, sama

stała się jakby utrwaloną prawdą zmysłów. Obraz z komputera (cybergrafia) przesuwa

akcent z kontaktu z rzeczywistością materialną na iluzję takiego kontaktu, na

pozorowanie bycia śladem natury, na jej symulowanie. Obejmując pojęciem fotografii

także fotorealistyczny obraz z komputera (fotografia komputerowa), wspólnym

odniesieniem staje się dla fotografii realność rozumiana jako doznanie, jako prawda

zmysłów (lecz nie ślad natury).

Fotografia może być pojmowana nie tylko jako model rzeczywistości materialnej.

Może być pojmowana także jako model rzeczywistości kreowanej, rzeczywistości

wirtualnej. Jest to równoznaczne z rozszerzeniem pojęcia rzeczywistości.

Pojmowanie fotografii jako modelu rzeczywistości wynika ze spojrzenia na nią od

strony szeroko rozumianego umysłu. Zaliczam do niego także, oprócz umysłu naczelnych,

umysł sztuczny. Powstaje on na bazie budującego się aktualnie sztucznego mózgu (lecz

nie budowanego).

Etos fotografii

Etos fotografii wchodzi w skład aksjologii, czyli nauki o wartościach. Słowo „etos”

oznacza zespół wartości, ideały, przewodnie wierzenia. Etos fotografii wywodzi się z

kontaktu tu i teraz z cielesnością materii. Przy wykonywaniu zdjęcia, przed obiektywem

musi znajdować się jakiś obiekt, rejestrowany z chwilą naciśnięcia na spust migawki.

Obraz fotograficzny reprezentuje praktycznie wszystkie elementy widoczne w celowniku,

ich wygląd, i równocześnie ogranicza się tylko do tego, co uchwycone zostało w ramach

kadru. W znanym skrócie myślowym, etos fotografii można wyrazić zdaniem: „ fotografia

niczego nie odejmuje ani dodaje ”.

Etos fotografii związany jest z rozumieniem realności jako zgodności ze stanem

faktycznym, jako konkret materii, jako wyraz cielesności. Inaczej mówiąc, etos ten oparty

jest na wierze w prawdomówność fotografii. W dziedzinie fotografii naukowej,

obwarowanej niesłychanie ostrymi kryteriami naprawdę trudnymi do spełnienia, można z

pewnymi zastrzeżeniami przyjąć, że fotografia nie kłamie. We wszystkich innych

przypadkach, pogląd o prawdomówności fotografii obarczony jest znacznym ryzykiem.

Propaganda, kultura masowa jak i w niemałym stopniu praktyka artystyczna od lat

podważają etos fotografii, zdarza się że wbrew swojej intencji. Nie zawsze dostrzegamy

manipulację, czasami mamy do czynienia z nieświadomym wprowadzeniem w błąd. Na

przykład przy długim czasie ekspozycji, ruchome obiekty nie zostają zarejestrowane na

błonie światłoczułej, mimo ich obecności w naturze. Za to pojawiają się na zdjęciu ślady

światła, istniejące wyłącznie w fotograficznym obrazie.

Ostateczny cios prawdomówności fotografii zadał jednak obraz z komputera,

zadała fotografia cyfrowa. Warto ponownie podkreślić, że w fotografii cyfrowej ślad

światła można zastąpić impulsami elektronicznymi pochodzącymi z komputera. Komputer

stwarza więc możliwość otrzymania obrazu wyglądającego jak konwencjonalna fotografia,

bez konieczności kontaktu z rzeczywistością materialną. Mamy wówczas do czynienia z

tzw. obrazem fotorealistycznym. Opracowany w komputerze obraz stwarza często

wrażenie kontaktu z materią w sposób bardziej sugestywny niż rzeczywisty kontakt.

W takiej sytuacji jest rzeczą oczywistą, że etos fotografii uległ ostatecznej erozji.

Myślę, iż żyjemy w niezwykłym czasie, gdy na naszych oczach etos fotografii przeobraża

się w mit fotografii . Mit ten podtrzymuje ideę prawdomówności fotografii, i jako taki

głuchy jest na wszelkie racjonalne argumenty. Fotografia wkracza w nowe tysiąclecie

wraz ze swoim mitem. Jest potocznie nadal postrzegana jako magiczna emanacja energii,

jako magia cząstki rzeczywistości.

Fotografia a magia

Zagadnienie wchodzi w skład metafizyki, czyli nauki o tym co nadprzyrodzone.

Teoretycy fotografii często zwracają uwagę na magiczne działanie fotografii, powszechnie

odczuwanej jako cząstka rzeczywistości. Czynili tak Roland Barthes, Edgar Morin, André

Stefan Wojnecki - Wprowadzenie do teorii fotografii.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: