opozycja_kosciola-wybór dokumentów.pdf

OPOZYCJA KOŚCIOŁA

RZYMSKOKATOLICKIEGO

WOBEC RZĄDÓW

KOMUNISTYCZNYCH W POLSCE

1956 – 1976

WYBÓR DOKUMENTÓW

EDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL

MAIL TO: HISTORIAN@Z.PL

MMIII 

WYKAZ DOKUMENTÓW

1956 r., październik 27, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski do l sekretarza KC PZPR

Władysława Gomułki w sprawie obsady stanowisk duchownych, powrotu usuniętych

biskupów, nauczania religii w szkołach i powołania wspólnej komisji do rozpatrzenia

całokształtu stosunków Państwo-Kościół. ................................................................................. 4

1959 r., październik 19, Warszawa. Pismo Sekretarza Episkopatu bpa Zygmunta

Choromańskiego do Ministra Oświaty Władysława Bieńkowskiego, wyrażające dezaprobatę

Kościoła w związku z usuwaniem nauki religii z programów szkolnych.................................. 7

1960 r., wrzesień 4, Jasna Góra, List Episkopatu Polski do wiernych, traktujący o aktualnych

niebezpieczeństwach dla wiary i jej wyznawców ze strony władz państwowych. .................. 11

1961 r., marzec 23, Warszawa. Protest Episkopatu wobec władz państwowych przeciwko

przekształcaniu szkół zakonnych w świeckie. ......................................................................... 16

1961 r., wrzesień 2, Jasna Góra. Protest biskupów polskich przeciwko zarządzeniu Ministra

Oświaty z 19 sierpnia 1961 r., ograniczającemu nauczanie religii. ......................................... 20

1963 r., sierpień 28, Jasna Góra. List pasterski Episkopatu do kapłanów, omawiający szykany

i represje stosowane przez władze państwowe wobec Kościoła w Polsce oraz nadzieje

wynikające z religijnej postawy społeczeństwa. ...................................................................... 22

1965 r., marzec 12. List pasterski biskupów polskich na rozpoczęcie ostatniego roku Wielkiej

Nowenny, wzywający wiernych do wspólnych z kapłanami wysiłków na rzecz zwycięstwa

wiary i duchowego odrodzenia narodu. ................................................................................... 36

1965 r., kwiecień 10, Warszawa. List biskupów polskich w sprawie dostosowania

wewnętrznych aktów prawnych odnośnie nauczania religii do ratyfikowanej przez Polskę

międzynarodowej konwencji o zwalczaniu dyskryminacji w oświacie................................... 41

1965 r., listopad 18, Rzym. Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich z okazji

zbliżającego się Tysiąclecia Chrztu Polski ze słowami przebaczenia i z prośbą o wybaczenie

wspólnej obciążającej przeszłości i rozpoczęcie dialogu między obu narodami. .................... 46

1966 r., luty 10, Warszawa. Słowo biskupów polskich o intencji i treści listu do biskupów

niemieckich. ............................................................................................................................. 52

1966 r., kwiecień 1, Warszawa. Społeczny odbiór pezetpeerowskiej polityki wobec Kościoła

rzymskokatolickiego. ............................................................................................................... 56

1966 r., maj 3, Jasna Góra. Akt oddania Polski przez biskupów i wiernych Kościoła

rzymskokatolickiego w macierzyńską niewolę Maryi Matki Kościoła za wolność Kościoła

Chrystusowego. ........................................................................................................................ 60

1968 r., styczeń 25, Warszawa. List Episkopatu Polski do duchowieństwa o moralnym

zagrożeniu narodu. ................................................................................................................... 62

1968 r., marzec 21, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski, potępiający postępowanie władz

wobec protestujących studentów, opowiadający się za rozwiązywaniem sporów społecznych

metodą dialogu przy poszanowaniu zasadniczych uprawnień jednostki i społeczeństwa. ...... 69

1968 r., maj 3, Jasna Góra. Słowo Episkopatu Polski o wyda. rżeniach marcowych,

podejmujące analizę źródeł i skutków protestów studenckich oraz polityki władz

państwowych. ........................................................................................................................... 71

1968 r., sierpień 15. Słowo Biskupów polskich w sprawie uwięzionego na Jasnej Górze

obrazu nawiedzenia. ................................................................................................................. 73

1970 r., grudzień 30, Warszawa. Odezwa Rady Głównej Episkopatu Polski, przypominająca

podstawowe prawa obywatelskie społeczeństwa. .................................................................... 75

1971 r., styczeń 1, Gniezno. Kazanie Prymasa Polski, ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego,

wygłoszone w Bazylice Prymasowskiej, nawiązujące do tragicznych wydarzeń na Wybrzeżu,

upominające się o prawa obywatelskie ludzi pracy. ................................................................ 77

„ Godzien jest robotnik zapłaty swojej" - Obowiązek zaspokojenia potrzeb własnego Narodu

.................................................................................................................................................. 78

„Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" - Obowiązek poszanowanie prawa do wypoczynku ... 79

1973 r., wrzesień 14, Warszawa. Deklaracja Episkopatu Polski w sprawie wychowania

katolickiej młodzieży w Polsce. ............................................................................................... 82

1974 r., styczeń 27, Warszawa. „Homo politicus" - kazanie świętokrzyskie prymasa Stefana

Wyszyńskiego na temat władzy politycznej. ........................................................................... 86

1976 r., styczeń 9, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski, prezentujący stanowisko

Kościoła wobec projektowanych zmian w Konstytucji PRL................................................... 93

1976 r., styczeń 17, Warszawa. List prezesów Klubów Inteligencji Katolickiej i redaktorów

naczelnych wydawnictw katolickich w sprawie projektowanych zmian w Konstytucji PRL. 99

1976 r., styczeń 25, Warszawa. Kazanie świętokrzyskie ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego,

prymasa Polski, na temat relacji: naród - Kościół - państwo. ................................................ 101

1956 r., październik 27, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski do l sekretarza KC

PZPR Władysława Gomułki w sprawie obsady stanowisk duchownych, powrotu

usuniętych biskupów, nauczania religii w szkołach i powołania wspólnej komisji do

rozpatrzenia całokształtu stosunków Państwo-Kościół.

Pan

Władysław Gomułka

Pierwszy Sekretarz KC PZPR w Warszawie

Szanowny Panie Pierwszy Sekretarzu!

Od pewnego już czasu toczy się w Polsce dyskusja na temat reform gospodarczych,

demokratyzacji życia społecznego, praworządności i moralności.

Ostatnie przemówienie Pana na obradach VIII Plenum dało wyraz zarówno krytycznemu

ustosunkowaniu się do wielu przejawów życia gospodarczego i politycznego w kraju, jak i

konstruktywnym wskazaniom na przyszłość.

W imieniu Episkopatu, duchowieństwa i wiernych, pragniemy poinformować Pana i

przedstawić Mu nasz punkt widzenia na zagadnienia, obchodzące zarówno Kościół jak i

Państwo, i w ten sposób przyczynić się do dobra ogólnego.

Ponieważ kwestie te są liczne i złożone, w niniejszym piśmie poprzestaniemy na

zasadniczych stwierdzeniach, tym bardziej, że w memoriałach, pismach i rozmowach z

Przedstawicielami Rządu PRL niejednokrotnie poruszaliśmy sprawy odnoszące się do

Kościoła.

Naprzód parę wyjaśnień odnośnie stosunku Kościoła do Państwa w Polsce Ludowej. W roku

1950 Episkopat zawarł z Rządem Porozumienie, które miało służyć za podstawę wzajemnych

stosunków. Niestety, punkty umowy, odnoszące się do zobowiązań Państwa w stosunku do

Kościoła, stale były naruszane i niewiele z nich jest respektowanych. Zobowiązania zaś

Episkopatu były dokładnie dotrzymywane. Zastosowanie w życiu Deklaracji Rządu z roku

1953 spotkał podobny los.

Z konkretnych spraw, które pragniemy przedstawić Panu Pierwszemu Sekretarzowi, jako

najważniejsze uważamy:

1. Sprawa Dekretu z 9 lutego 1953 r. o obsadzaniu stanowisk kościelnych.

Po wydaniu tego dekretu, naruszającego zarówno przepisy Konstytucji jak i prawa Kościoła i

punkt 3 „Porozumienia", Episkopat natychmiast zaprotestował, podając racje swego stano-

wiska. Dekret ten jednak był w całej rozciągłości egzekwowany ze strony Państwa i

wykorzystywany przez czynniki administracyjne na szkodę Kościoła. Wywołało to liczne

spory i zadrażnienia, nie przyczyniające się do normalnych stosunków między Państwem i

Kościołem. Jak dowodzi kilkuletnia praktyka również dla Państwa dekret ten nie przyniósł

żadnych faktycznych korzyści. Uważamy wiec, że należałoby dekret powyższy odwołać.

Podkreślamy w tym miejscu, że zarówno Kościół, jak i Państwo na usunięciu tego dekretu

mogą tylko zyskać.

2. Nauczanie religii dzieci i młodzieży zarówno w szkołach jak i poza nimi.

„Porozumienie" gwarantowało młodzieży katolickiej nauczanie religii w szkołach w

dotychczasowym stanie rzeczy (tj. w takim, jakim był w dniu „Porozumienia"). Daleko

odbiegła od tego punktu „Porozumienia" praktyka... Po prostu stosy dokumentów, w których

rodzice domagali się powrotu prefektów czy katechetek do szkół, świadczą o ogromnym

zainteresowaniu rodziców sprawą wychowania religijnego w szkole.

Biskupi ze swej strony, biorąc pod uwagę faktyczny stan rzeczy, polecili księżom nauczanie

dzieci i młodzieży, pozbawionych nauki religii w szkole, poza szkołą.

Tu, zdawałoby się, nie będzie już trudności ze strony czynników administracyjnych.

Tymczasem i tu napotykał Kościół na liczne przeszkody.

Dlatego też i ta sprawa domaga się pilnego i słusznego załatwienia.

3. Sprawa Biskupów Polskich, usuniętych ze swych diecezji.

Trudno jest znaleźć poważny motyw, by w stosunkach uregulowanych „porozumieniem"

trzeba było aż takich posunięć. Biskupi Polscy rozumieją doskonale sytuację gospodarczo-

polityczną Państwa, w tej sprawie niczego im rzeczowo i obiektywnie zarzucić nie można.

Jeśli zaś występowali przeciw nadużyciom Władzy państwowej lub bezprawiu, to mieli do

tego nie tylko prawo, ale i obowiązek obywatelski. Przecież wyrządzono Kościołowi ogromne

krzywdy pod względem materialnym i moralnym. Krzywdy, które szerokim echem rozeszły

się po świecie, nie mogły nie spowodować ujemnych skutków dla poczucia sprawiedliwości i

praworządności w całym społeczeństwie, i to nie tylko u katolików, ale i u uczciwych ludzi

odmiennego światopoglądu. Teraz, gdy w kierunku naprawienia krzywd, przede wszystkim

natury prawno-moralnej, idą wysiłki całego Narodu Polskiego, których syntezę podał tak

trafnie Pierwszy Sekretarz KC PZPR, mamy niepłonną nadzieję, że główna z nich - usunięcie

Biskupów ze swych stanowisk - zostanie naprawiona. Naprawienie tej krzywdy będzie

przyjęte przez społeczeństwo polskie jako jeden z dowodów prawdziwej reformy życia

publicznego. Przechodząc do konkretów, przedstawiamy Panu następujące sprawy do ure-

gulowania:

1) Kardynał Prymas Stefan Wyszyński. Sprawa ta znana jest dobrze Panu. Przeliczne głosy

społeczeństwa, domagające się powrotu Księdza Prymasa na swe stanowisko nie są Mu obce.

Nasze memoriały i prośby w tej sprawie są Panu także dostępne. Tu dołączymy tylko ostatni

dokument, w którym treściwie jest ujęta istota powyższego zagadnienia (zob. aneks).*

2) Biskupi Śląscy - Stanisław Adamski, Julian** Bieniek i Herbert Bednorz. Biskupi Śląscy

zostali usunięci ze swych stanowisk 4 lata temu. Pretekstem do ich uregulowania*** było

wezwanie wiernych do podpisywania petycji w sprawie nauczania religii dzieci i młodzieży

katolickiej. Oburzenie społeczeństwa śląskiego i całej Polski za ten akt było wielkie.

Pan, Panie Sekretarzu, może łatwo się przekonać, jak wielką odda Państwu przysługę, jeśli

prawowici Pasterze diecezji wrócą na swoje stanowiska. Wystarczy tylko wsłuchać się i

wczytać w podania dzielnego ludu śląskiego, górników i hutników, by zrozumieć ile szkód

wyrządza się poczuciu prawnemu i moralnemu tych ludzi, jeżeli dalej będzie kontynuowana

polityka siły przed prawem, słusznością, sprawiedliwością i celowością działania.

3) Biskup Antoni Baraniak, uwięziony razem z Księdzem Prymasem i dwa przeszło lata

niewinnie pozostający w więzieniu. Ostatni dekret Prokuratury Generalnej umorzył śledztwo

w jego sprawie i w ten sposób obalił wszelkie zarzuty, jakie Księdzu Biskupowi stawiano w

śledztwie. Byłoby rzeczą bardzo wskazaną, by Biskup Baraniak, Sufragan Archidiecezji

Gnieźnieńskiej, wrócił do swego miejsca pracy.

4) Arcybiskup Eugeniusz Baziak, mianowany przez Stolicę Apostolską Administratorem

Apostolskim Archidiecezji Krakowskiej po śmierci Księdza Kardynała Sapiehy, w czasie

procesu krakowskiego został usunięty ze swego stanowiska.

5) Biskup Lucjan Bernacki, Wikariusz Generalny Ordynariusza Gnieźnieńskiego, został

usunięty z Gniezna administracyjnie przed 3 laty. Widać „winy" jego nie były poważne, jeżeli

pozwolono mu na wybór miejsca pobytu i poruszanie się po całym kraju za wyjątkiem terenu

Archidiecezji Gnieźnieńskiej.

6) Biskup kielecki Czesław Kaczmarek. Proces pokazowy, jakiemu Biskup Kaczmarek został

poddany, nie odbiegał od procesów pokazowych, które były właściwością poprzedniego okre-

su. Ksiądz Biskup po przeszło 4-letnim więzieniu wniósł do Prokuratury Generalnej o

rehabilitację. W motywach swych uzasadnia tezę o przymusie fizyczno-moralnym, wywartym

na jego zeznanie, które pozwalały spreparować wyrok skazujący go na 12 lat więzienia.

Diecezja kielecka i Kościół w Polsce z ulgą przyjęły decyzję Władz o powrocie Księdza

Biskupa Kaczmarka do rządów w swej diecezji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: