podole_stroje_01.pdf

Materiały

kolory

Najdroższą częścią średniowiecznego stroju był materiał, a nie praca

rzemieślnika. To właśnie na kosztowne tkaniny potrafiono w tych czasach

wydać fortunę. Od pierwszej połowy XIV w. widoczna jest w większości

Europy poprawa bytu i finansów wszystkich stanów – ludzi stać było na droższe

materiały niż wcześniej. Na Polskim rynku pojawia się też więcej różnorodnych

tkanin, od wzorzystego jedwabiu, przez flandryjskie sukna, aż po dosyć tani

barchan. Wszystkie one znajdują zastosowanie w krawiectwie, przyczyniając się

do wielkiej różnorodności ubiorów będących w owym czasie w użyciu.

Len

Len był łatwy w uprawie i jego przędzeniem oraz tkaniem zajmowano się

zarówno w miastach jak i na wsi. Produkcja płótna lnianego była w Polsce duża,

potrafiono je wyrabiać w całej gamie różnych grubości. Delikatne i drobno

tkane materiały importowano ze Śląska, Szwabii i Kolonii. Len często

poddawano farbowaniu, aby dodać mu dodatkowych walorów. Nie trzeba do

tego było bardzo specjalistycznej wiedzy czy sprzętu, więc płótno farbowano

nawet

wsi.

Płótna lnianego używano przede wszystkim na bieliznę i jako materiał

konstrukcyjny (podszewki, warstwy przeszywania). Znane są jednak przykłady

lnianych ubiorów (suknie spodnie np.). Nie znalazłem też żadnych ustaw

cechowych zabraniających szycia ubiorów wierzchnich z lnu. Mimo to, cały

czas jest to kwestia sporna, gdyż niektórzy uważają, iż len był materiałem zbyt

mało

reprezentacyjnym.

Od początku XIV w. w Europie znana już była technika bielenia lnu, za pomocą

kąpieli wodnych z popiołem oraz długotrwałego wystawiania na słońce. Tą

czynnością zajmowały się BLECHY. Funkcjonowały one przez cały XIV w. na

Śląsku, skąd niewątpliwie musiano eksportować bielony materiał do Małopolski

i dalej. Najwcześniejszy statut blechu w Polsce pochodzi z 1385 r. i dotyczy

blechu założonego w Kazimierzu pod Krakowem. Można więc przyjąć, że do

1410 r. bielone płótno było rozpowszechnione na ziemiach królestwa na tyle,

aby nabywać je mogły nawet niższe stany. Tak więc myślę, że w białą, lnianą

bieliznę powinien zaopatrzyć się każdy członek chorągwi (no chyba, że ktoś

odtwarza bardzo ubogą postać – może być wtedy len w kolorze naturalnym).

Powyższa ilustracja przedstawia handel różnokolorowymi tkaninami lnianymi.

Wełna

Sukno wełniane było podstawowym typem materiału używanym do produkcji

okryć w naszym okresie i najczęściej spotyka je się w wykopaliskach

archeologicznych. Produkcja wełnianej tkaniny była na początku XV w. już

dość skomplikowana, składało się na nią kilka różnych procesów min. folowanie

czy kartowanie. Dzięki zastosowaniu różnych technik, potrafiono uzyskać wełnę

o różnorodnych splotach, fakturach oraz grubości, od bardzo gęsto tkanych, po

lekkie i cienkie. Możliwe też było uzyskanie różnych wzorów (np. jodełka),

również

Wełny krajowe były raczej średnie jakościowo i przeważnie nie farbowane

(więc kolory naturalne – odcienie czerni, biel, szarawy, brunatny itd.). Należały

do ligi tańszych i prostszych materiałów, korzystali z nich więc głównie mniej

majętni. Lepsze jakościowo kolorowe sukno do Polski sprowadzano, przede

wszystkim ze Śląska (potężnego producenta tkanin od XIII w.), ale też z Łużyc,

Niderlandów i Niemiec. Poprzez Poznań i Małopolskę rozchodziły się one

szeroko po miastach i wsiach Królestwa Polskiego. Z tego co wiadomo ceny

wełny barwionej były na tyle przystępne, że mogła sobie na nią pozwolić

zamożniejsza ludność wiejska, z pewnością więc też i szlachta czy mieszczanie.

Zależało to oczywiście jeszcze od jakości danej tkaniny, wiemy że czarne sukno

brukselskie sprowadzone na zamówienie dworu Jagiełły kosztowało aż 1,5

grzywny za łokieć. W związku z tym odradzamy szycie strojów z czarnej wełny

– była po prostu bardzo droga. Jeśli szyjesz czarny strój wełniany to warto aby

Twoja rekonstrukcja dotyczyła osoby bardzo zamożnej (a więc razem ze

wszystkimi tego konsekwencjami typu drogie dodatki, wystawny namiot, etc.)

Bawełna

Surowiec potrzebny do produkcji bawełnianych tkanin, był w całości

sprowadzany ze wschodu. Nie był to materiał najprostszy w obróbce, a mimo to

szybko zawojował rynek środkowoeuropejski, będąc w późnym średniowieczu

tkaniną stosowaną przez biedniejsze warstwy społeczeństwa. Nici bawełniane

łączono z lnianymi tworząc barchan, lewostronnie drapaną tkaninę lniano-

bawełnianą. Nie była ona zbyt gruba i stosowano ją do podobnych celów co len,

jako tkaninę przede wszystkim konstrukcyjną lub bieliźnianą.

Najstarsze wzmianki o rzemieślnikach zajmujących się tkaniem barchanu na

terenach Polski pochodzą z 1385 r. Rachunki krakowskie wymieniają

pracujących w Kazimierzu „linifices i barchaniaste”. Następna wzmianka

wymieniająca barchanników pochodzi z rejestrów miejskich z 1428 r. Cechy

barchaników istniały też za naszą zachodnią granicą.

Z barchanu uszyto kurty dla rycerzy dworu króla Jagiełły w 1393 r. Użyto go

również do watowania aksamitnej jaki, przeznaczonej dla królewskiego brata

wielobarwnych.

Witolda. Był to materiał już wtedy dosyć popularny i szeroko stosowany.

Gutkowska w swojej książce na temat strojów pisze natomiast iż bawełna była

znana w Europie już od okresu Wojen Krzyżowych. Wprawdzie jej uprawa na

terenach europejskich była trudna, więc zazwyczaj, wśród mniej zamożnych

warstw do produkcji odzieży stosowano powyżej opisany barchan, niemniej

czysta bawełna jest jak najbardziej materiałem historycznym. Stuprocentowa

bawełna była jednak tkaniną sprowadzaną, a więc prawdopodobnie dużo

droższą niż tkana z lokalnych upraw.

W związku z tym dopuszczalne jest korzystanie zarówno ze stuprocentowej

bawełny jako surowca jak i barchanu, czyli mieszanki tejże z lnem. Niemniej

zalecana jest ostrożność w doborze surowca w zależności od roli jaką przyszło

nam odgrywać w naszym małym średniowiecznym świecie (który może i jest

pseudoświatkiem, ale bardzo byśmy chcieli aby pozostał jak najmniej

pseudośredniowieczny;-)

Jedwab

Jedwab był chyba najcenniejszą i najbardziej luksusową tkaniną jaką można

było dostać w średniowieczu. Stolicą Europejskiego jedwabiu już od X w. były

Włochy - Włosi importowali zarówno gotowe tkaniny z bliskiego wschodu jak i

prowadzili hodowlę jedwabnika morwowego na półwyspie Apenińskim. Dość

szybko zorganizował się tam przemysł wyrabiający różnego gatunku jedwabie

(Wenecja, Genua, Lukka), słynący z wyśmienitych tkaczy. W XIV w. włosi

mają już w Europie właściwie monopol na jedwab, eksportując wielkie jego

ilości do Francji, Anglii oraz Flandrii. Aż do połowy XIV stulecia tkaniny

jedwabne sprowadzane były do Polski w niewielkich ilościach, dla zaspokojenia

potrzeb królewskich oraz książęcych. Natomiast w drugiej pł. XIV w., pojawia

się u nas silna grupa Genueńskich kupców. Przemysł Genui już od dawna

opierał się na handlu prowadzonym drogą morską z ich krymską kolonią –

Kaffą. Niestety flota turecka zaczęła zagrażać interesom Włochów,

postanowiono więc zorganizować szlak lądowy, łączący Kaffę z Genuą, poprzez

Lwów, Wrocław i Burges. Szlakiem tym podróżowały też (zapewne w obie

strony)

jedwabne.

Potwierdzają te informacje księgi przychodu i rozchodu miasta Lwowa,

jedwabie zamawiane przez ratusz górują w nich nad wysokiej klasy barwioną

wełną. Wiemy też, że pod koniec XIV w. do genueńczyków dołączyli handlarze

z innych miast Italii, osiedlający się w Krakowie i na Śląsku, organizujący sieć

domów handlowych. Myślę więc, że można przyjąć, że dla Włochów Polska

mogła być niezłym rynkiem zbytu (zarówno rachunki króla Jagiełły jak i

tkaniny wydobyte z tumby królowej Jadwigi to potwierdzają). Drugim źródłem

jedwabiu w Polsce, jest działalność kupców ormiańskich, rozprowadzających

tkaniny

tkaniny wykonywane na bliskim wschodzie. Niewykluczone, że trafiać do nas

też mogły tkaniny hiszpańskie (drugi w kolejności producent europejskich

jedwabi), ale na zdecydowanie mniejszą skalę niż włoskie.

Przez cały XIV w. tkaniny jedwabne popularyzują się w Europie, spadać też

wydaje się ich cena. W połowie wieku stają się na tyle popularne, że pojawiać

się zaczynają ustawy anty zbytkowe, zakazujące niższym stanom ich noszenia.

Ponoć w latach 60tych w Anglii stać na nie było już nawet co bogatszych

rzemieślników. W Polsce jego cena była cały czas dość wysoka, ale nie

niewyobrażalna, jako iż znana jest skarga zamożnego mazowieckiego chłopa,

ograbionego w czasie podróży z ozdabianej jedwabiem żupicy. Tkaniny

jedwabne oraz nici, wymieniają wielokrotnie rachunki dworu Jagiełły i Jadwigi.

Materiałów używano do szycia oraz ozdabiania szat dla dworzan oraz służby.

Istnieje sporo różnych odmian tkanin jedwabnych, na nasz okres spotkałem się z

występowaniem aksamitu, atłasu, tafty, adamaszku oraz kitajki. Oprócz gładkiej

tkaniny, ogromną popularnością cieszyły się wzorzyste jedwabie, do których

tkania bardzo często używano nici złotych lub srebrnych. Z zachowanych tkanin

wzorzystych (głównie ornaty) przeważają zdecydowanie XIV w. wzory

Włoskie. Rzadko trafiają się tkaniny o ornamentyce hiszpańskiej czy tureckiej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: