Autodestruktywność pośrednia u żołnierzy.pdf

P R A C A O R Y G I N A L N A

Bartosz Gruszczyński, Antoni Florkowski, Wojciech Gruszczyński

Klinika Psychiatryczna i Zaburzeń Nerwicowych z Oddziałem Interwencji Kryzysowych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Autodestruktywność pośrednia

u żołnierzy

Chronic self-destruction in soldiers

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. Wojciech Gruszczyński

Klinika Psychiatryczna i Zaburzeń

Nerwicowych z Oddziałem

Interwencji Kryzysowych

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

tel.: (042) 652 12 89

Streszczenie

Wstęp. Autodestruktywność pośrednia (chroniczna) jest definiowana jako skłonność do podejmowania

zachowań zwiększających prawdopodobieństwo negatywnych, a zmniejszających prawdopodobieństwo

pozytywnych konsekwencji dla podmiotu lub jako dowolne i intencjonalne zachowania szkodliwe dla

zdrowia lub życia. Przykładami zachowań pośrednio autodestruktywnych są: intencjonalne cierpienie,

niepowodzenia i porażki, bezradność, impulsywność, ryzykanctwo, uleganie pokusom, samoutrudnie-

nie, nałogi i uzależnienia, zaniedbania, w tym zdrowotne, nieuważność, pasywność i tym podobne.

W wojskowym i „cywilnym” polskim piśmiennictwie psychiatrycznym nie publikowano do tej pory prac

poświęconych omawianemu zagadnieniu. Zasadniczym celem pracy były poznanie i ocena częstości

autodestruktywności pośredniej jako syndromu i preferowanego stylu życia u żołnierzy służby czynnej.

Materiał i metody. Materiał badawczy stanowiło 105 żołnierzy z orzeczoną kategorią zdrowia A (zdolny

do służby wojskowej), pełniących służbę wartowniczą w jednostce — składnicy materiałowej. Metodami

badawczymi były następujące techniki: Karta Badania Psychiatrycznego skonstruowana przez autora

niniejszej pracy (52 parametry), Kwestionariusz Objawowy S II według Aleksandrowicza (85 pytań), Skala

Chronicznej Autodestruktywności Kelley w polskiej adaptacji eksperymentalnej Suchańskiej (52 pytania).

Wyniki. Wyniki badań wykazały, że autodestruktywność w formie chronicznego syndromu (stylu życia)

występowała u co 5. żołnierza, a najczęściej występującymi klasami i formami były: nałogi i uzależnienia,

transgresja norm, pasywność, zaniedbania (zdrowotne, osobiste, społeczne) oraz nieuważność. Zacho-

wania te ściśle korelowały statystycznie z obciążającym wywiadem z okresu adolescencji i z zaburzenia-

mi nerwicowymi z elementem psychosomatycznym.

Wnioski. Ogólnym wnioskiem jest wykazanie znaczenia pośredniej autodestruktywności w etiopatoge-

nezie zespołu dezadaptacyjnego i presuicydalnego. Dlatego duże znaczenie przypisuje się diagnostyce

i działalności profilaktyczno-promocyjnej.

słowa kluczowe: autodestruktywność chroniczna (pośrednia), żołnierze, zaburzenia adaptacyjne

Suicydologia Tom 1, nr 1, 55–70

Towarzystwo Suicydologiczne

ISSN 1895–3786

www.suicydologia.viamedica.pl

Abstract

Background. Chronic autodestructiveness is defined as a tendency to display behaviour which is more likely

to be negative and less likely to be positive for the subiect or as intentional action which is harmful to health or

risky to life. Some of the examples of autodestructive behaviour are: intentional suffering, failures and defeats,

helplessness, impulsiveness, self-defiance, lack of attension, risktaking, passive behaviour, paying no atten-

sion to one’s health needs, addictions, bad habits, succumbing to temptation. In Polish Scientific medical

literature there is lack of publications regarding the above mentioned issues. Primary goal of this study was to

recognize and evaluate the presence of chronic autodestructiveness among active duty soldiers.

Material and methods. The study was carried out in a group of 105 soldiers with perfect health perfor-

ming their active duties in a security unit. In the study the following techniques were employed: Psychia-

SUICYDOLOGIA 2005, tom 1, nr 1

tric Evaluation Form, created by the author (52 parameters), Symptoms Questionnaire S II by Aleksandro-

wicz (85 questions) and Chronic Autodestructiveness Scale by Kelley in Polish experimental adaptation

by Suchańska (52 questions).

Results. The results of the study showed the presence of autodestructiveness in the form of chronic

syndrome (lifestyle) in 20% of soldiers and the most frequently observed forms of such behaviour were:

addictions, bad habits, transgression of norms, passivity, personal, social and health negligence as well

as unattentiveness. Autodestructive behaviour strictly correlated statistically with the presence of neurotic

patterns and psychosomatic components in the history of soldiers’ earlier life.

Conclusions. General conclusion drawn from this study indicates the importance of autodestructiveness

in etiopathiogenesis of deadaptation and presuicydal syndrome. Thus, early diagnosis and prophylaxis

are of great significance.

key words: chronic self-destruction, soldiers, adjustment disorders

Wstęp

nicji zaproponowanej przez Suchańską, która określa

termin „autodestruktywność pośrednia” jako zachowa-

nia, których prawdopodobny negatywny skutek jest

upośredniony [5].

Wykorzystując głównie publikacje i monografie Suchań-

skiej oraz na podstawie osobistych konsultacji z Autorką,

autorzy niniejszej pracy przedstawiają poniżej najczę-

ściej występujące klasy zachowań pośrednio autode-

struktywnych [6–12].

Klasy zachowań zaliczanych do pośredniej autodestruk-

tywności to: intencjonalne cierpienie; intencjonalne nie-

powodzenia i porażki; bezradność; zachowania ryzykow-

ne; zachowania impulsywne; uleganie pokusom; samo-

utrudnianie; nałogi i uzależnienia; zaniedbania; zanie-

dbania zdrowotne

Wyróżnia się dwie zasadnicze formy zachowań autode-

struktywnych:

— bezpośrednie (jawne, ostre);

— pośrednie (chroniczne, latentne).

Termin „bezpośrednie” odnosi się do zachowań bezpo-

średnio prowadzących do uszkodzenia ciała lub zagro-

żenia życia (akty samobójcze, samouszkodzenia, samo-

okaleczenia).

Autodestruktywność pośrednia jest definiowana jako

skłonność do podejmowania zachowań zwiększających

prawdopodobieństwo negatywnych, a zmniejszających

prawdopodobieństwo pozytywnych konsekwencji dla

podmiotu [1] lub jako dowolne i intencjonalne zacho-

wania szkodliwe [2].

Dorothy Lee [3] definiuje autodestruktywność pośred-

nią jako zachowanie popełnione i pominięte, zmierza-

jące do skrócenia lub pogorszenia życia. Gernsbacher

twierdzi, że wszelkie zachowania związane z ryzykiem

negatywnych następstw są przejawem „samobójczego

stylu życia”, który z kolei stanowi element „syndromu

suicydalnego” [4]. Autodestruktywność pośrednia

(chroniczna, latentna) jako wyodrębniony, analizowa-

ny całościowo problem badawczy ma historię stosun-

kowo krótką, bo datującą się od drugiej połowy XX

wieku. Wcześniejsze publikacje dotyczyły warunków

badań najczęściej pojedynczych lub najwyżej kilku form

i przejawów autodestruktywności pośredniej, jak na

przykład: nałogi i uzależnienia, zachowania ryzykow-

ne (wypadki drogowe), zaniedbania — najczęściej

w miejscu pracy, związane z bezpieczeństwem i higieną

(BHP), zachowania impulsywne i tym podobne. Za-

tem problemu autodestruktywności pośredniej nie

traktowano jako syndromu o charakterze chronicznym

lub transsytuacyjnym, jako odrębnego problemu ba-

dawczego i klinicznego. Jeszcze bardziej po macosze-

mu, wręcz marginalnie problem ten traktuje się w pi-

śmiennictwie psychiatrycznym, w tym wojskowym,

gdzie autorom nie udało się znaleźć ani jednej publi-

kacji na ten temat. Niniejsza praca opiera się na defi-

Intencjonalne cierpienie

Jest to zachowanie polegające na zadawaniu sobie bólu

lub cierpienia. Stanowi ono przykład interpersonalne-

go samoniszczenia jako rodzaju autoagresji. Zgodnie

z koncepcją psychoanalityczną, czynnikiem wpływającym

na nasilenie skłonności do samokarania jest poczucie

winy, które pojawia się w wyniku doświadczenia nieak-

ceptowanych uczuć oraz w konsekwencji rozbieżności

między spostrzeganymi własnymi cechami i zachowa-

niami a standardami. Stan ten pojawia się także w wyni-

ku transgresji (złamania, przekroczenia) istotnej nor-

my. Autoagresja i objawy depresji są wtedy karą, która

zmniejsza przykre napięcie, wynikające z przekrocze-

nia wewnętrznych standardów. Przesłanki te pozwalają

oczekiwać, że osoby podejmujące zachowania transgre-

syjne przy braku innej możliwości naprawy błędu i za-

dośćuczynienia będą uruchamiać zachowania samoka-

rzące. Można też sądzić, że w wyniku transgresji wystą-

pią u nich objawy afektywne, charakterystyczne dla de-

presji, i wreszcie, że samokaranie spowoduje ich zmniej-

szenie. Wyniki eksperymentu Wallingtona potwierdzają

stanowisko, że samokaranie jest następstwem poczucia

winy [13]. Inne badania wskazują, że człowiek może

wybierać zadawanie sobie cierpienia nie tylko po rze-

Bartosz Gruszczyński i wsp., Autodestruktywność pośrednia u żołnierzy

czywistym wykroczeniu (transgresji), lecz po prostu wte-

dy, gdy się spodziewa, że to nastąpi.

Zachowania ryzykowne

Intencjonalne niepowodzenia i porażki

Skłonność do podejmowania ryzyka z jednej strony jest

przejawem pośredniej autodestruktywności, natomiast

z drugiej strony może mieć charakter adaptacyjny i opty-

malny zwłaszcza w warunkach stresu psychologicznego.

W tym drugim przypadku zachowanie ryzykowne do-

wodzi zwiększonych możliwości adaptacyjno-kompen-

sacyjnych, a nie autodestruktywnych. Destruktywność

tego zachowania wiąże się z istnieniem transsytuacyj-

nego wzorca „ryzykanctwa” oraz błędnymi ocenami wiel-

kości zagrożeń i prawdopodobieństwa ich ustąpienia.

Zatem zachowanie ryzykowne bywa autodestruktywnym

wtedy, gdy z uwagi na wielkość i częstość zagrożenia

wzrasta prawdopodobieństwo, że straty przewyższą zy-

ski. Zachowania takie podejmują osoby o niższej moty-

wacji osiągnięć. Osłabione pragnienie osiągnięcia suk-

cesu przy silnej obawie przed niepowodzeniem prowa-

dzi do wyboru zachowań ryzykownych. Zachowanie to

jest w tym wypadku przejawem funkcjonowania obron-

nego przed emocjonalnymi konsekwencjami niepowo-

dzenia. Zachowanie ryzykowne wybierały też osoby

o niskiej potrzebie sukcesu i równie niskiej obawie przed

niepowodzeniem. Wyborom ryzykownym towarzyszyły

z reguły brak motywacji osiągnięć oraz nasilenie lub brak

lęku przed niepowodzeniem. Osoby o wysokim nasile-

niu potrzeby osiągnięć wybierają zadania o średnim

poziomie ryzyka. Zachowania ryzykowne (ryzykanckie)

podejmują częściej osoby młode w okresie dojrzewania.

Dotyczą one różnych sfer życia i wiążą się z cechą im-

pulsywności.

Kahn-Jessica przedstawiła wyniki badań 462 adole-

scentów, z których wynika, że istnieje ścisła zależność

między impulsywnością a ryzykownymi zachowania-

mi seksualnymi [16].

Zachowania te dotyczą osób doświadczających seryjnych

porażek i niepowodzeń. Jedną z hipotez wyjaśniających

dążenie do porażki jest teoria poznawczej zgodności.

Zgodnie z jej założeniami, wynikającymi z reguły stało-

ści poznawczej i unikania dysonansu poznawczego, lu-

dzie po odniesionych porażkach powinni poszukiwać

dalszych porażek. Wyniki badań eksperymentalnych

Aronsona i Carlsmitha wydają się potwierdzać tę hipo-

tezę [14]. Wskazują one, że ludzie, którzy oczekują nie-

powodzeń, będą się starali ponieść porażkę, ponieważ

sukces byłby dla nich źródłem dysonansu poznawcze-

go, a więc prowokowanie porażki może być strategią

dla osób o niskiej samoocenie. Osoby o niepewnej sa-

moocenie mogą odczuwać silne zagrożenie w warun-

kach wysokich oczekiwań społecznych. Czują się one

bardziej bezpiecznie w warunkach obniżonych oczeki-

wań i standardów. Bardziej „kosztownym” sposobem

regulowania oczekiwań jest aktywne dążenie do poraż-

ki. Osoby o niskiej i niepewnej samoocenie mogą wyko-

nywać zadania słabo, by zaniżyć odnoszone wobec nich

oczekiwania. Ta szczególnie dramatyczna forma regu-

lowania oczekiwań za pomocą tak zwanych strategicz-

nych porażek jest dowodem gotowości do ponoszenia

wysokich kosztów psychologicznych za cenę poczucia

bezpieczeństwa.

Bezradność

Jest to klasa zachowań o potencjalnie negatywnych kon-

sekwencjach, polegających na rezygnacji z działania lub

niepodejmowaniu go w warunkach, w których działanie

takie mogłoby przerwać cierpienie czy zapobiec zagro-

żeniu. Rezygnacja z działania może mieć również wy-

miar obronny w warunkach niejasnych, uniemożliwia-

jących wybór skutecznego zachowania. Nie będzie wów-

czas określana jako bezradność. Problem pojawia się,

gdy bezradność zagraża zdrowiu psychofizycznemu lub

staje się preferowanym (chronicznym) stylem funkcjo-

nowania osoby. Najlepiej zbadanym empirycznie obsza-

rem tej problematyki są prace nad wyuczoną bezradno-

ścią. Wyuczoną bezradność definiuje się jako rezygna-

cję z działania mającego na celu zmianę przykrej sytu-

acji. Bezradność ściśle wiąże się z porażkami życiowy-

mi i skłonnością do samokarania. Według Seligmana

o zareagowaniu bezradnością w dużym stopniu decy-

duje styl wyjaśniania zdarzeń [15]. Jest to strategia atry-

bucyjna, zwiększająca podatność na uczenie się bez-

radności. Pojawia się syndrom bezradności, a jego zge-

neralizowanie powoduje konsekwencje zagrażające

zdrowiu i życiu.

Zachowania impulsywne

Impulsywność z punktu widzenia psychologicznego ro-

zumiana jako cecha podmiotu i właściwość ego może

nieintencjonalnie upośledzać kontrolę zachowania,

mimo zachowanej świadomości jego zagrażających skut-

ków. Impulsywność jako zachowanie pośrednio auto-

destruktywne określa się jako preferencję do kierowa-

nia się w zachowaniu doraźnymi emocjonalnymi wzmoc-

nieniami, utożsamianymi z trudnościami odraczania im-

pulsów i gratyfikacji. Zatem osoby skłonne do reago-

wania raczej na bezpośrednie czynniki emocjonalne niż

na bardziej odległe, racjonalne wyobrażenia konsekwen-

cji własnych działań są bardziej narażone na podejmo-

wanie zachowań niekorzystnych z punktu widzenia ich

funkcjonowania społecznego i zdrowotnego. Z mecha-

nizmami powstania impulsywności związana jest teoria

społecznego uczenia się. W sposób impulsywny, według

tej teorii, osoba zachowuje się wtedy, gdy spostrzegana

SUICYDOLOGIA 2005, tom 1, nr 1

wartość odległej nagrody (lub kary) jest niewielka i/lub

niskie jest prawdopodobieństwo jej uzyskania.

Z punktu widzenia psychiatrycznego aktywność impul-

sywna to aktywność pozostająca pod wpływem impul-

sów, czyli bardzo silnych motywów wewnętrznych, któ-

rych wpływ tylko w ograniczonym rozmiarze podlega

świadomej kontroli i przemyślanej decyzji. Zachowania

impulsywne mogą powstawać pod wpływem silnych

emocji, popędów lub nawyków. Zaburzenia aktywności

impulsywnej obejmują z jednej strony ilościowe zmiany

poziomu tej aktywności w postaci jej podwyższenia lub

obniżenia, a następnie ilościowe i jakościowe zmiany

impulsywności związane z wpływem silnych emocji, po-

pędów, nawyków oraz innych motywów impulsywnych,

których źródło trudno jednoznacznie umiejscowić.

Wspomniano już, że impulsywność jako cecha ma duże

znaczenie w autoagresji bezpośredniej, zwłaszcza za-

machach samobójczych [17, 18]. Badania Moellera

i wsp. wykazały, że impulsywność jest znaczącym zwia-

stunem (predyktorem) zażywania kokainy (uzależnie-

nia) i w istotny sposób opóźnia leczenie [19]. Impulsyw-

ność jako przejaw autodestrukcji pośredniej prawdopo-

dobnie ma również istotne znaczenie w czynach prze-

stępczych, zwłaszcza przeciwko zdrowiu i życiu.

ność na sugestię, która jest nie tylko związana z pewny-

mi zaburzeniami osobowości i poziomu rozwoju inte-

lektualnego, ale również stanowi cechę okresu adole-

scencji. W wojsku ten problem wydaje się mieć szcze-

gólne znaczenie z racji zależności o charakterze hierar-

chicznym (przełożony–podwładny), jak również z uwa-

gi na nieformalne zależności interpersonalne (starszy–

–młodszy stopniem).

Samoutrudnianie

Samoutrudnianie ( self-handicapping ) definiowano pier-

wotnie jako każde działanie lub wybór poziomu wyko-

nania, której tworzy możliwość eksternalizacji lub wy-

tłumaczenia porażki oraz internalizacji i dowartościo-

wania sukcesem [20].

Późniejsze badania empiryczne doprowadziły do usta-

lenia definicji self-handicapping jako zachowania pośred-

nio autodestruktywnego [2, 21, 22].

Obecnie za zachowanie autodestruktywne pośrednie

uważa się podejmowanie działań, które zmniejszają

prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu w zadaniu,

i uwzględnianie zewnętrznych wyjaśnień i usprawie-

dliwień, które mogły wpłynąć na poziom wykonania.

Tak więc, z punktu widzenia obiektywnego self-han-

diccaping zwiększa prawdopodobieństwo porażki,

z drugiej natomiast strony dostarcza korzyści dla „Ja”,

niezależnie od tego, czy ponosi się porażkę, czy od-

nosi sukces. Z samoutrudnianiem często związane są

problemy z piciem alkoholu i stosowaniem narkoty-

ków, które stanowią klasyczne przejawy autodestruk-

tywności pośredniej. Z doświadczenia wynika, że spo-

śród wojskowych można wyodrębnić pewną, trudną

do określenia grupę żołnierzy prezentujących zacho-

wania typu self-handicapping . Swoje niepowodzenia

w wykonywaniu często łatwego zadania tłumaczą wie-

loma obiektywnymi uwarunkowaniami. Wychodzą oni

z założenia, że i tak muszą pełnić służbę wojskową

przez 12 miesięcy, i wydaje im się, że osiągnięcie suk-

cesu mieszczącego się w ich możliwościach jest zbęd-

ne i nieracjonalne.

Uleganie pokusom

Uleganie pokusom i namowom innych jest jednym

z subiektywnie spostrzeganych czynników zachowania

pośrednio autodestruktywnego. Odporność na pokusy

obejmuje obok odraczania gratyfikacji zdolność do re-

zygnacji z określonej gratyfikacji na rzecz innej, często

oddalonej w czasie wartości. Wyjaśnienia zachowań

świadczących o uleganiu pokusie poszukuje się w ramach

tego samego modelu co trudności odraczania gratyfi-

kacji. Ludzie ulegają pokusie tym łatwiej, im większa

jest wartość uzyskiwana dzięki uleganiu pokusie oraz

im mniejsza skłonność do odraczania. Wartości uzyski-

wane dzięki uleganiu pokusie są ściśle powiązane

z motywacją i mogą realizować cele rozwojowe lub po-

zostawać z nimi w sprzeczności. Na przykład uleganie

pokusie oszustwa w celu zwiększenia szansy sukcesu

u chłopców wiąże się z wysoką potrzebą osiągnięć. Oka-

zało się, że im silniejsza jest motywacja osiągnięć jako

właściwość osobowości, tym łatwiej badani ulegali po-

kusie oszustwa, dzięki któremu odnosili sukces. O de-

struktywnej naturze ulegania pokusie decydują jej ro-

dzaj i związany z nią psychofizyczny koszt. Uleganie

pokusie, obecne w syndromie zachowań autodestruk-

tywnych, sprzyja osiągnięciu wielu celów, takich jak:

przyjemność, zmniejszenie napięcia, autostymulacja,

unikanie wysiłku i wiele innych. Sprzyja ono również

chronicznej autodestruktywności w warunkach nacisku

destruktywnych norm grupowych. W aspekcie psycho-

patologicznym należy brać pod uwagę tak zwaną podat-

Nałogi i uzależnienia

Jest to z punktu widzenia medycznego (psychiatryczne-

go) najbardziej przekonujący przejaw autodestruktyw-

ności pośredniej. Formę i cele uzależnień można opisać

na obu końcach wymiarów szkodliwości i intencjonal-

ności: od formy społecznie aprobowanej, incydentalnej,

niezagrażającej zdrowiu poprzez preferowane, chronicz-

ne sposoby reagowania (intencjonalne, lecz w różnym

stopniu autonomiczne), aż do formy ostrej, bezpośred-

nio zagrażającej życiu, w której alkohol czy inne używki

są „jedynym i koniecznym” środkiem realizacji celu.

W naszym kręgu kulturowym najczęściej mamy do czy-

Bartosz Gruszczyński i wsp., Autodestruktywność pośrednia u żołnierzy

nienia z takimi środkami, jak: alkohol, nikotyna oraz

inne środki uzależniające, w tym szczególnie niebez-

pieczne dla życia i zdrowia substancje z grupy narkoty-

ków.

Nałogi i uzależnienia z punktu widzenia autodestruk-

tywności pośredniej to nie tylko substancje chemiczne.

Bradshow [23] wyróżnia cztery kategorie nałogów psy-

chologicznych:

— nałogowe zachowania i przepracowanie się, przymus

robienia zakupów i innych wydatków, zaciąganie dłu-

gów i gry hazardowe, seks, rytuały religijne;

— nałogi umysłowe: obsesyjne myślenie, oglądanie TV,

rozwiązywanie krzyżówek, praca z komputerem;

— nałogi emocjonalne: gniew, złość, wyśmiewanie

wszystkiego;

— nałogi związane z posiadaniem: pieniądze, atrybuty

władzy.

Psycholodzy są zgodni co do tego, że mechanizm wy-

mienionych uzależnień jest taki sam jak w wypadku uza-

leżnień od środków chemicznych.

Współczesna cywilizacja spowodowała ujawnienie (po-

wstanie?) wielu zachowań pośrednio autodestrukcyj-

nych w postaci nałogów, jak choćby: zippining (uzależ-

nienie od pilota od telewizora), tanoreksja (uzależnie-

nie od solarium), życie na „debecie”(poniżej możliwo-

ści finansowych) i tym podobne. Badacze zgadzają się,

że każde zachowanie, któremu podporządkowuje się

życie, które jest przymusem wewnętrznym i jedyną war-

tością dającą poczucie satysfakcji, szczęścia czy dobro-

stanu, można nazwać nałogiem. Badania omawianej

problematyki opisują mechanizmy, uwarunkowania oraz

metody leczenia poszczególnych nałogów [24–34]. Opi-

sane problemy mają szczególne znaczenie wśród woj-

skowych. Niektórzy podkreślają ścisłe związki hazardu

(do którego zaliczają również uzależnienie od Interne-

tu, gry z rodzaju „zdrapek”) z zaburzeniami obsesyjno-

-kompulsyjnymi [24, 25, 27, 33]. Prawdopodobnie dla-

tego proponują leczenie nałogów „psychologicznych”

środkami przeciwdepresyjnymi z grupy selektywnych

inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI, se-

lective serotonin reuptake inhibitors ).

W Polsce problemem bezpieczeństwa pracy, a zwłasz-

cza tak zwanych zachowań ochronnych, zajmowali się

między innymi Tyszka i Bukowski [35]. Z badań tych

wynika ścisła zależność między stosowaniem ochron

a miejscem pracy i jej rodzajem. Za najważniejsze uzna-

no ryzyko utraty zdrowia lub poważnego uszkodzenia

ciała. Co ciekawe, nie stwierdzono żadnych zależności

między wiekiem, stażem pracy, „doświadczeniem wypad-

kowym” danego pracownika a stosowaniem przez nie-

go ochron. W coraz bardziej stechnicyzowanej służbie

wojskowej zaniedbania związane z bezpieczeństwem

podczas ćwiczeń i poligonów mają najistotniejsze zna-

czenie. Zwłaszcza w jednostkach aeromobilnych zanie-

dbania dotyczące określonych procedur skoku spado-

chronowego mogą spowodować bezpośrednie zagroże-

nie życia.

Zaniedbania zdrowotne

Jest to szczególnie szeroka gama zachowań jednoznacz-

nie autodestruktywnych. Do najczęściej spotykanych

w codziennej praktyce lekarskiej należą między innymi:

lekceważenie zaleceń i rad specjalistów dotyczących le-

czenia czy zapobiegania chorobie(-om), co prowadzi do

ich nasilenia i przewlekłości, a nawet zgonu. Zaniedby-

wanie regularności wizyt i zabiegów, zapominanie o le-

kach, zaleceniach związanych ze stylem życia, przed-

wczesne przerywanie leczenia zaraz po ustąpieniu ob-

jawów są typowymi przykładami takich zachowań. Wy-

jaśnienia zaniedbań w leczeniu poszukiwano wśród oso-

bowościowych zmiennych. Znaczące z punktu widzenia

stosowania się do rygorów leczenia okazały się osobo-

wość typu A, a także wysokie wskaźniki autonomii i oso-

bistej niezależności. W omawianej formie autodestruk-

tywności pośredniej szczególne znaczenie mają ból oraz

inne „dokuczliwe symptomy”. Po ich ustąpieniu wskaź-

nik przestrzegania zaleceń lekarskich i systematyczne-

go leczenia wyraźnie się pogarsza, choć sama choroba

nie została wyleczona.

Przedstawione klasy zachowań autodestrukcji pośred-

niej nie wyczerpują do końca omawianej problematyki.

Z punktu widzenia badawczego i klinicznego ważne są

te zachowania autodestrukcyjne, które stanowią prefe-

rowaną, chroniczną strategię postępowania lub obrony

i są uruchamiane bez względu na potencjalne koszty

zdrowotne lub społeczne.

Zachowania pośrednio autodestrukcyjne mają z punk-

tu widzenia psychiatry, zwłaszcza wojskowego, bardzo

ważne znaczenie kliniczne w sensie ich konsekwencji

psychopatologicznych i społecznych oraz związków mię-

dzy nimi. Brak badań i publikacji w tym zakresie stano-

wił dla autorów niniejszej pracy z jednej strony ciekawe

„wyzwanie” naukowe, z drugiej natomiast strony przy-

świecał nam cel praktyczny — lepszego poznania me-

Zaniedbania

Zaniedbania to bardzo szeroka i zróżnicowana gama za-

chowań, od zaniedbań dotyczących spraw drobnych, aż

do zagrażających zdrowiu i życiu. Wyłączając tak zwane

zaniedbania zdrowotne (lekarskie), inne postacie nie są

do końca zbadane i wyjaśnione naukowo. Wyjątek sta-

nowią zaniedbania związane z bezpieczeństwem i higieną

pracy. Podawane przez środki masowego przekazu przy-

kłady tragicznych wypadków przy pracy, zwłaszcza ze skut-

kiem śmiertelnym (m.in. w górnictwie), są spowodowane

głównie zaniedbaniami ze strony pracowników.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: