Interwencja Kryzysowa C.D..pdf

Klientami ośrodków interwencji kryzysowej są często osoby zdrowe psychicznie, które w wyniku zdarzeń

losowych lub rozwojowych nie są w stanie same sprostać sytuacji kryzysowej

INTERWENCJA KRYZYSOWA c.d.

Teoria psychologiczna, tłumacząca zjawisko kryzysu, zakłada, że osobowość rozwija się skokami.

Czynnikami pobudzającymi rozwój sprawności psychicznej i społecznej na coraz wyższym

poziomie są sytuacje kryzysowe. Kryzys mobilizuje mechanizmy obronne człowieka, które są

adekwatne do danej sytuacji. Proces uruchamiania tych mechanizmów połączony jest z

przeżywanym napięciem, lękiem i poczuciem zagrożenia. Po zreorganizowaniu mechanizmów

obronnych objawy te ustępują. Pozytywne rozwiązanie kryzysu powoduje integrację osobowości na

wyższym poziomie (porównaj to z założeniami teorii Dezintegracji Pozytywnej K. Dąbrowskiego).

Natomiast długotrwały, nierozwiązany kryzys zagraża integracji osobowości oraz powoduje jej

psychopatyzację.

INTERWENCJA KRYZYSOWA WOBEC UZALEŻNIONYCH OD

ALKOHOLU

Przez wiele ostatnich lat przyzwyczailiśmy się do pojmowania ,,interwencji kryzysowej" jako

zorganizowanej sytuacji, w której przymuszamy alkoholika do podjęcia leczenia. Metoda ta,

opisana przez V. Johnsona i spopularyzowana w Polsce przez W. Sztander, dotyczy klienta, który

aktywnie pije alkohol. Taka osoba nie widzi i nie doświadcza jeszcze swego trudnego położenia.

Jeszcze przez długi czas nie stanie się klientem ośrodków interwencji kryzysowej. Dopiero utrata

pracy, odejście żony czy sprawa karna zaostrza kryzys i doprowadza ją do sytuacji, w której

zaczyna szukać pomocy. Choć, jak wiadomo z teorii rozwoju kryzysu, poszukiwanie doznania ulgi,

szybkiego rozwiązania, może nadal iść drogą patologicznych, destrukcyjnych rozwiązań. W tym

wypadku picia alkoholu.

Pozostaje pytanie: jak się zachować w przypadku klienta uzależnionego, który w wyniku

spiętrzenia się różnych sytuacji życiowych przeżywa bardzo ostry kryzys i po raz pierwszy szuka

rozwiązania nowymi, dojrzałymi sposobami?

Odpowiedź na to pytanie terapeucie uzależnień wydaje się prosta. Najpierw trzeba zająć się piciem

tej osoby. Zabezpieczyć ją przed pogłębianiem się doznawanego kryzysu i dopiero wtedy zająć się

innymi problemami, które spowodowały jego narastanie. Najczęściej oznacza to zmotywowanie

klienta do podjęcia systematycznej psychoterapii uzależnienia od alkoholu. Natomiast w trakcie

tego procesu należy dokonać reorganizacji mechanizmów obronnych u klienta. Bez uzyskania

odpowiedniego dystansu do picia, nie jest możliwe twórcze przezwyciężenie przez niego sytuacji

kryzysowej. Kolejne kroki są takie same, jak opisywane w pierwszym artykule z tego cyklu (TUiW

11/ 2000), czyli:

1. Krok I Prośba o pomoc.

2. Krok II Analiza sytuacji powodującej kryzys.

3. Krok III Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie.

4. Krok IV Sprawdzenie możliwych, chcianych rozwiązań.

5. Krok V Nauczenie nowych strategii postępowania.

6. Krok VI Kontrakt na uczenie się nowych zachowań i wdrażanie nowej strategii.

Zajęcie się problemem uzależnienia jest najważniejszym działaniem. Dalsze picie, czy zażywanie

może zagrażać życiu lub zdrowiu klienta.

Kiedy zlekceważymy sprawę uzależnienia, możemy mieć jedynie złudzenia rzetelnej, głębokiej

pracy (interwencji), a klient po początkowej poprawie i zmianie sytuacji życiowej ponownie popada

w tarapaty. Dlaczego? Ponieważ nie uwzględnia w swoich nowych schematach funkcjonowania

mechanizmów i siły działania uzależnienia.

Kolejny typ klientów, jakich możemy spotkać w ośrodkach interwencji kryzysowej, to alkoholicy z

dłuższą abstynencją. Wielokrotnie, po okresie dość dobrego funkcjonowania, pojawia się u nich

stopniowe pogorszenie samopoczucia, zmiany w sposobie myślenia i zachowania. Konflikty i

stresy, które dotychczas rozwiązywali, stopniowo stają się coraz bardziej uciążliwe, trudne do

przeżycia. Alkoholicy, którzy nie wytrzymują tej presji, sięgają w tym momencie po stare sposoby

zachowania (picie alkoholu), inni zaś ,,zamrażają się" w fazie nierozwiązanego kryzysu. Powoduje

to, że ulegają coraz większej psychopatyzacji. Nie piją, jednak ich funkcjonowanie jest coraz

bardziej prymitywne. Ci, natomiast, którzy decydują się na poszukiwanie pomocy, mają szansę na

rozwiązanie swych problemów, wyjście z kryzysu i funkcjonowanie na wyższym poziomie niż

przed kryzysem.

W nomenklaturze psychoterapii uzależnienia od alkoholu określamy taką sytuację ,,nawrotem w

uzależnieniu". Propozycje placówek lecznictwa odwykowego, w wielu miejscach dostosowane są

do należytego przepracowania tej sytuacji. Nie wszyscy jednak z odpowiednią powagą traktują

sytuację nawrotu. Nie uznają jej za poważny kryzys, który może doprowadzić do skrajnych

rozwiązań.

INTERWENCJA KRYZYSOWA WOBEC OFIAR PRZEMOCY DOMOWEJ

Kolejną grupą osób, przeżywających bardzo ostry kryzys, są ofiary przemocy. Często pochodzą z

rodzin alkoholików. Dla lepszego zrozumienia ich skomplikowanej sytuacji należy wiedzieć, że

pułapka w jakiej się znalazły, ma wielorakie przyczyny. Sytuację tę M.J. Strube (za A. Dobrzyńska-

Mesterhazy ,,Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej") wyjaśnia, pokazując cztery możliwe

modele:

1. Pułapka sytuacyjna kobieta maltretowana ocenia, że korzyści z pozostawania w związku są

większe niż zysk z odejścia. Wiele zainwestowała w związek, nie widzi alternatyw i boi się

odwetu.

2. Pułapka psychiczna kobieta, czując się odpowiedzialna za jakość związku, usiłuje

usprawiedliwić swój czas i wysiłek włożony w przeszłości w jego podtrzymywanie. W

przeciwnym razie jej poczucie własnej wartości, które jest określane przez zdolność

podtrzymywania i naprawiania związku, spadłoby do zera.

3. Pułapka lęku kobieta maltretowana ma katastroficzne wyobrażenia na temat swego

przyszłego życia w samotności. Lęk przed nieznanym jest czasami silniejszy niż strach

przed partnerem.

4. Wyuczona bezradność (model wg Seligmana) kobieta maltretowana traci umiejętności

przewidywania i podejmowania skutecznych działań. Większą podatność na rozwój

wyuczonej bezradności ma kobieta, która w okresie dzieciństwa i dojrzewania doświadczyła

następujących sytuacji:

• była świadkiem lub ofiarą przemocy, doświadczyła seksualnego molestowania lub

nadużycia,

• doświadczyła utraty kontroli (śmierć bliskiego),

• sztywnych zasad dotyczących roli kobiety,

• przeszła chroniczną, poważną chorobę.

Te informacje są jedynie przypomnieniem całego skomplikowanego zjawiska przemocy domowej.

Należy wiedzieć, że interwencja kryzysowa zajmuje się bezpośrednimi skutkami przemocy.

Psychoterapia kryzysowa nastawiona jest natomiast na leczenie odległych skutków urazów.

* * *

Przebieg interwencji kryzysowej obejmuje najczęściej okres 3-4 miesięcy. W pierwszym momencie

należy skoncentrować się na: aktualnej sytuacji; zapewnieniu bezpieczeństwa ofierze; zrozumieniu

jej reakcji; przywróceniu poczucia kontroli; uruchomieniu zasobów i ułożeniu planów zmiany.

Takie propozycje daje M.P. Monteleone (za A. Dobrzyńska-Mesterhazy ,,Wybrane zagadnienia

interwencji kryzysowej").

Więcej szczegółowych informacji na temat przemocy domowej i budowania systemu wsparcia

można uzyskać czytając ,,Niebieską Linię" lub uczestnicząc w Studium Przeciwdziałania Przemocy

w Rodzinie IPZ. Pamiętać jednak należy, że podejmując interwencję kryzysową, decydujemy się na

to, aby: Być z tą osobą przez czas nieograniczony; być intensywnie; być do skutku, czyli do

ustalenia jakiegoś sposobu postępowania. Być dyrektywnym koncentrować się na problemach ,,tu i

teraz". Być empatycznym popatrzeć na świat osoby w kryzysie jej oczami; zobaczyć jej trudności

oraz zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu. Być nauczycielem uczyć nowych rozwiązań, a nie

dawać gotowe recepty.

DZIECI OFIARY PRZEMOCY

Bardzo trudna jest interwencja kryzysowa wobec dzieci, które są ofiarami przemocy. Należy

pamiętać, że nie posiadają one jeszcze na tyle sprawnych mechanizmów obronnych, aby poradzić

sobie z przeżywanym kryzysem. Warto mieć na uwadze to, że maltretowane dzieci stanowią grupę

podwyższonego ryzyka suicydalnego. Najczęściej przemoc wobec nich przejawia się przez:

• zaniedbywanie podstawowych potrzeb,

• fizyczne maltretowanie,

• psychiczne niszczenie ich poczucia godności,

• seksualne uwiedzenie.

Postępowanie wobec takich dzieci powinno być nacechowane dużą ostrożnością i delikatnością.

Należy zidentyfikować objawy krzywdzenia, skierować na badania lekarskie, zapewnić ochronę,

nawiązać kontakt ze specjalnymi służbami, zadbać o pozostałe dzieci w domu. Każda rozmowa

powinna zostać odpowiednio przygotowana. Zarówno z dzieckiem, jak i z rodzicami. Dobrze jest

znaleźć w rodzinie sprzymierzeńca dla dziecka. Jeśli prześladowcą jest ojciec, dobrze jest

przekonać matkę o powadze sytuacji i zapewnić jej pomoc i wsparcie. Jest to dla niej również

sytuacja kryzysu. Uświadomienie sobie, że jedyny i ukochany mąż molestuje dziecko, powoduje

często u niej bardzo ostry kryzys psychologiczny i egzystencjalny. W takich sytuacjach interwencja

powinna przekształcić się w długoterminową psychoterapię kryzysową.

OSOBY STARSZE OFIARY PRZEMOCY

Kolejną grupą, którą możemy spotkać na swej drodze pomagania, są osoby starsze, które stały się

ofiarami przemocy. Syn alkoholik bardzo często poniża swą matkę czy ojca, żerując na ich

poczuciu winy z niespełnienia się w roli rodzica. Przemoc wobec starszych przybiera najczęściej

formę zaniedbywania lub aktywnej fizycznej i psychicznej przemocy. Czasami ludzie starsi tkwią w

tej pułapce, ponieważ poczucie winy (za własną przemoc w przeszłości, za nieudane życie

rodzinne, rozwód itp.) i wstydu nie pozwala im zwrócić się o pomoc. Tkwią więc samotni,

odizolowani i bezradni. Interwencja kryzysowa jest bardzo trudna. Skupiać się powinna na

odbarczeniu z poczucia winy.

INTERWENCJA KRYZYSOWA W SYTUACJI ŻAŁOBY LUB STRATY

Ostatnią z omawianych przeze mnie sytuacji kryzysowych jest śmierć bliskiej osoby i reakcja

żłoby. Przeżywany żal po stracie jest zjawiskiem o charakterze kumulatywnym. Procesem

pozbawiającym energii i radości życia, z roku na rok coraz mocniej i głębiej ogarniającym,

obezwładniającym człowieka, któremu zmarł ktoś bliski.

Doświadczenia leczenia osób uzależnionych, odbywających karę pozbawienia wolności i

porównanie ich z terapią odwykową, proponowaną w placówkach wolnościowych, prowadzi do

wniosku, że niemożliwe jest mechaniczne przeniesienie wszystkich, powszechnie stosowanych

wzorców leczenia odwykowego, do warunków izolacji więziennej. Powodem jest specyfika zakładu

karnego (jako miejsca) i wynikające z niej konsekwencje, jak również specyfika pacjenta,

wymuszająca odmienność postępowania terapeutycznego. Nie chodzi tu o kwestionowanie

podstawowych standardów leczenia odwykowego, a raczej o modyfikację organizacji pracy

placówek odwykowych w więzieniach. Dostosowanie realizowanych w nich programów leczenia

uzależnień oraz procedur terapeutycznych do możliwości pacjentów i warunków, w jakich odbywa

się proces leczenia.

Warto przypatrzeć się procesowi żalu po stracie, gdyż jego zasięg jest szerszy i nie dotyczy jedynie

śmierci. Żal po stracie mogą przeżywać osoby po rozwodzie, zmianie miejsca pracy, zdradzie itp.

Dotyczy to również alkoholików, którzy rozpoczynają rozstawanie się z alkoholem. Alkoholik

przez wiele lat żyje mocno związany z wódką (5, 10, 20 lat). Alkohol towarzyszy w smutku,

radości, seksie, w intymnych zwierzeniach. Między pijącym a alkoholem powstaje silna,

niewidoczna więź. Pierwsza informacja, słowo ,,alkoholik" powoduje przerwanie tej więzi. Dalej

alkoholik zachowuje się podobnie jak osoba, której ktoś umarł.

* * *

Wszystkie te osoby wymagają takiej samej uwagi i troski. Świadomość tego, co przeżywają po

stracie ważnego dla siebie obiektu, sprawić może, że nasze działania będą efektywniejsze, bardziej

dostosowane do indywidualnej sytuacji danego klienta. Czasami to, co możemy dać drugiemu

człowiekowi to nasz czas, uwaga i otwarte serce.

Jacek Kasprzak

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: